De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Onmacht.
XI.
Poeloetraperdoeli, 15 April 1913.

Wij hebben in deze causerie vooralsnog geen melding gemaakt van de oprichting van de inlandsche vereeniging ‘Sarekat Islam’, die zich in het kort gezegd ten doel stelt: meerdere ontwikkeling van den inlander, verheffing van hun economischen toestand en actie op handels- en coöperatief gebied. Wij wilden namelijk eerst eens afwachten of zulk een vereeniging met het oog op de geringe ontwikkeling van den inlander bestaanbaar is; wij zijn toch van meening dat verreweg de meerderheid der inlandsche bevolking nu en in de eerste toekomst nog niet rijp is om de desiderata der Vereeniging tot uitvoering te brengen, en, al moge ook het bestuur der Vereeniging het doel begrijpen waarvoor zij werd opgericht, is dit niet te verwachten van duizende leden wier leuze is: verzet tegen de Regeering en boycotten van Chineezen, terwijl ‘Santri's’ - leden van Sarekat Islam - de lichtgeloovige dessabevolking tracht wijs te maken dat nu de tijd is gekomen om desnoods met gewapend verzet zich los te scheuren van het Europeesche Bestuur.

Zooals men ziet heeft het bestuur van de ‘Sarekat Islam’ volgens de statuten geen politieke bedoelingen, maar dit bestuur kan de leden niet goed in de hand houden, en het gevolg is een reeks van excessen, waarvan er eenigen hier vermeld worden.

Uit Sidhoardjo schrijft men dato 29 Maart j.l. het volgende aan het ‘Nieuws van den Dag’:

De bestuursambtenaren hier beginnen de evengenoemde vereeniging meer en meer te wantrouwen en hiervoor bestaan inderdaad gegronde redenen. In den laatsten tijd gebeuren er feiten, die er op wijzen dat er onder verschillende leden van de Sarekat Islam een oproerige geest heerscht.

Eenige dagen geleden werd een Chinees te Sidhoardjo door verscheidene inlanders op gruwelijke wijze mishandeld. De hulp van den assistent-resident moest worden ingeroepen, die de zaak flink heeft aangepakt en persoonlijk het onderzoek heeft geleid.

Ten slotte is gebleken, dat eenige leden van de Sarekat Islam het relletje hadden bewerkt, zij werden gearresteerd en het is te hopen dat deze oproerige individuen zwaar zullen worden gestraft. Dit gebeurde te Sidhoardjo staat niet alleen.

Dezer dagen ontstond te Soerabaya twist tusschen een Chinees en een inlander, die gedurende de twist den omstanders toeriep dat hij lid was van de Sarekat Islam. Hierop mengden zich ongeveer twintig inlanders, allen leden der vereeniging, in de twist en indien de Chinees zich niet met een revolver had kunnen verdedigen, waarop de menigte het hazenpad koos, zou hij ongetwijfeld het slachtoffer van misplaatste geestdrift zijn geworden.

Zaterdagmorgen werd op een der machinefabrieken te Soerabaya een moordaanslag op een Chinees gepleegd, door eenige inlanders, leden van de Sarekat Islam, die den moordaanslag van te voren hadden beraamd. Tegenwoordig treden leden der vereeniging te Soerabaya en ook elders, herhaaldelijk op brutale wijze op, zoodat een zeker wantrouwen tegen de vereeniging

[p. 5]

van de zijde van bestuursambtenaren niet geheel en al ongemotiveerd is.

In de afdeeling Sidhoardjo vooral, waar tal van fanatieke hadji's en santri's lid zijn van de Sarekat Islam, dient het Bestuur scherp toe te zien.

Het kost genoemde individuen weinig moeite om de openbare rust te verstoren of om een opstootje te verwekken, gelijk aan den Gedanganopstand. De bevolking gelooft nog steeds dat de bewerker van dien opstand, Kahi Hassan Mookmin, ofschoon de kogels onzer soldaten hem doodelijk hebben getroffen, niet dood is. Zijn aanhangers gelooven dat zijn geest nog voortdurend rondzweeft en vroeg of laat het teeken zal geven om de prang sabil voort te zetten en om ons wettig gezag omver te werpen.

Het Bestuur te Sidhoardjo vergete ook niet dat na het gebeurde op Gedangan, nog niet zoo lang geleden, een zekere Kahi Sapoeangin hier en daar in deze afdeeling godsdienstige bijeeneenkomsten hield met de bedoeling een oproeroerigen geest te verwekken. De man werd weliswaar gearresteerd, maar hij had reeds tal van aanhangers, die geheel met zijn ideeën instemden. Kahi Sapoeangin werd alleen gestraft, omdat hij vergaderingen hield zonder vergunning, het bewijs werd niet geleverd dat hij verzet tegen het wettig gezag aankweekte. Hij is het laatst gezien in de dessa Prambin, den laatsten tijd vernam men niets meer van hem. Dat hij echter, nu de vereeniging Sarekat Islam tot stand is gekomen, in de dessa's de bevolking tegen ons Gouvernement ophitst, is niet onwaarschijnlijk. Het Bestuur mag wel nauwlettend toezien.

Men ziet hier ten duidelijkste uit, dat geen inlandsche vereeniging denkbaar is, of steeds zijn er leden die er de godsdienst in mengen; wanneer men de overtuiging heeft dat Kiaki Sapoeangin godsdienstige bijeenkomsten hield met de bedoeling een oproerigen geest te verwekken, dan behoeft dit feit niet legaal bewezen te worden, de man is gevaarlijk voor de rust dat is een feit en in dat geval kan en moet de Landvoogd van zijn recht gebruik maken om hem een plaats ter woning aan te wijzen waar hij geen kwaad kan doen, m.a.w. administratieve verbanning naar Nieuw-Guinea of elders. Dat dit niet gebeurde is zwakheid, die ernstige gevolgen kan hebben.

Zooals bekend, is het vooral het streven van de ‘Sarikat Islam’ zich te bewegen op handels- en coöperatief gebied; niemand zal dit de leden euvel duiden, het is niet meer dan natuurlijk dat de ‘kinderen des lands’ door coöperatieve samenwerking zich de winsten willen verzekeren van den kleinhandel, waarvan tot nu toe de Chineezen het monopolie hadden. Om tot dit doel te geraken richt de ‘S.I.’ in alle groote en zelfs kleine plaatsen toko's op, en worden alle leden aangezegd - zooals ons werd medegedeeld - dat ze boeten zullen oploopen, indien ze in Chineesche toko's koopen. Een volmaakt boycot systeem wordt hier dus toegepast, en hiermede vermeenen wij dat de ‘S.I.’ buiten haar boekje gaat. De gevolgen zijn ook niet uitgebleven, zoowel te Soerabaya als te Semarang en elders failleeren tal van Chineesche toko's; natuurlijk dat dit kwaad bloed zet, de Chineezen willen zich wreken, vandaar de relletjes te Semarang, als volgt beschreven in de ‘Locomotief’:

Het relletje te Semarang.

Omtrent de vechtpartij Donderdagavond tusschen eenige Inlanders en Macauers te Semarang, lezen wij in de Loc.:

Het schijnt dat Zaterdag j.l. eenige Macau-Chineezen in het bedehuis der inlanders varkensvleesch hebben geworpen - tenminste zoo is de algemeene lezing - en dat een groote massa inlanders, leden van Sarikat Islam, daarover wraak wilden nemen.

Tenminste gisterenavond weerden een aantal Macau-Chineezen in die kampong door een geweldige overmacht van met messen, krissen, ijzeren staven, boksbeugels, enz. gewapende inlanders aangevallen, onder wie inlanders uit kampongs, die op grooten afstand van Brondongan verwijderd zijn. De vechtpartij nam in een oogenblik buitengewone afmetingen aan en het gevolg was, dat een Macauer gedood, twee zwaar en drie licht gewond werden. Deze bevinden zich thans allen in het stadsverband.

De politie werd dadelijk gewaarschuwd en na een conferentie tusschen den resident, den pl. commandant en den h.c.v.p. werd besloten een sectie infanterie onder een officier, luitenant Agerbeek, bij het politiebureau op Boebaän gereed gehouden. De politie zette het terrein nu af en bleef den geheelen nacht patrouilleeren, daarin bijgestaan door een militaire patrouille. Verschillende gewapende inlanders werden ook na de vechtpartij nog gearresteerd.

Het is aan geen twijfel onderhevig of deze geheele aanval op de Macauers is tevoren beraamd geworden, terwijl de daders leden van Sarekat Islam zijn. De drie hoofddaders zijn gevat en zitten achter slot.

[p. 6]

Nader vernemen wij nog, dat de geheele vechtpartij tevoren tot in bijzonderheden zou zijn vastgesteld door de inlanders. De bewoners van Brondongan zouden de Macauers aldaar te lijf gaan, terwijl de bewoners van andere kampongs op verschillende punten zouden ‘posten’, teneinde te beletten dat andere Chineezen hun landgenooten in kampong Brondongan te hulp zouden komen.

Voorts hebben hedenochtend de Macauers reeds vergaderd, teneinde maatregelen tot tegenweer te treffen, terwijl wij van verschillende zijden berichten ontvingen, dat de in deze geschiedenis betrokken Chineezen singkeh's van het laagste gehalte zijn en dat de vereenigingen Siang Boe en Soe Po Sia er in geen enkel opzicht in eenig verband mee staan.

Wat de slachtoffers betreft: gisterenavond is zekere Pang Am Beng van Tawang reeds overleden, hij had een houw over 't hoofd, verschillende andere slagwonden, benevens een steek in de borst en een snede over het onderlijf. Twee andere Chineezen zijn levensgevaarlijk gewond en zullen er waarschijnlijk het leven niet afbrengen, terwijl drie anderen zwaar gewond werden.

Nader schrijft de Loc. nog o.a. het volgende:

De aanval van een troep inlanders op eenige Macauers en dergelijke Chineezen heeft hier een zenuwachtige stemming verwekt. Men geeft zich aan de ergste voorstellingen over, tot aan die van een massal oproer tusschen inlanders en Chineezen.

Die nervositeit is begrijpelijk, vooral omdat zij voor een goed deel uit niet-begrijpen voorkomt. De snelle groei van de voor velen nog onduidelijke Sarikat-Islam-beweging heeft eenige ontzetting gebracht en de vage vrees voor de ‘stille kracht’ blijkt nog steeds te werken.

Zonder den ernst van het geval te verzaken, is het toch vóór alles noodig, dat men zich van de juiste toedracht en beteekenis nuchter rekenschap geeft. De elders weergegeven feiten - welke van alle zijden vrijwel eensluidend blijken - stellen hiertoe in staat.

Als zeker mag worden aangenomen, dat de organisatie van ‘Sarekat-Islam’ als zoodanig buiten het geval staat. Er ging een gerucht, dat tot de wraakneming op de Chineezen op een vergadering van ‘Sarekat Islam’ zou zijn besloten. Dat is beslist niet waar.

Maar wel is het vrij zeker, dat de daders sterk onder den invloed van het bestaan van die organisatie, waarvan ze trouwens lid zijn, hebben gehandeld. Zij zijn tot hun daad gekomen wegens een voortdurende krenking van hun godsdienst door de aangevallen Macauers.

Hieruit blijkt reeds dat de Semarangsche afdeeling van ‘Sarekat Islam’ - er is in dit blad trouwens reeds op gewezen - in sterke, te sterke mate de religieuze gevoeligheid bevordert. En dat blijkt niet gevaarloos.

Uit het gebeurde te Semarang zien wij de leden van ‘S.I.’ aldaar in hun overmoed eenvoudig het Europeesch bestuur wegcijferden, immers indien het waar is dat Chineezen varkensvleesch in het inlandsch bedehuis hebben geworpen, dan konden zij zich daarover beklagen en zouden de daders gestraft zijn geworden, maar in geen geval kan het gedoogd worden dat inlanders - al zijn ze ook in hun godsdienst gegriefd - hun eigen rechter zijn en bloedige relletjes veroorzaken, waarbij zelfs de hulp der militaire macht moet ingeroepen worden tot herstel van de orde. - De ‘Locomotief’ zegt verder in een hoofdartikel dat de afdeeling van ‘S.I.’ te Semarang meer en meer in eene religieuse richting gaat, en daarin zit juist het gevaar in elke inlandsche Vereeniging; toch zijn onder de leden tal van hadji's en santri's, die niet zullen nalaten den godsdienst als dekmantel te gebruiken tot bereiking van het doel dat zij zich stellen en dit doel is: omverwerping van het Europeesch bestuur.

(Wordt vervolgd.)