De Hollandsche Lelie. Jaargang 27

Hoodfdartikel
Iets naar aanleiding van ‘De Sleutel tot de Theosophie’ door H.P. Blavatsky.
II.
De Mahâtmâ's.

There is not an angel added to the host of Heaven but does its blessed work on earth on those, that loved it here.
Dickens.

H.P.B. schrijft: ‘De Mahâtmâ's zijn levende menschen, die geboren werden en moeten sterven als ieder onzer. Wij noemen hen Mahâtmâ's (Meesters) omdat wij al de theosofische waarheden, hoe slecht ook door sommigen onzer vertolkt en door anderen begrepen, van hen ontvingen. Deze mannen, die een groote kennis en een nog grootere heiligheid bezitten, noemen wij “Ingewijden”, (blz. 332.)

[p. 2]

De beschuldigingen, dat de Mahâtmâ's door haar zijn uitgevonden, dat het “stroomannen zijn, Mahâtmâ's van mousseline en goudvlies”, noemt zij een bedekt compliment omdat er uit volgt, dat zij zelve dan de theosophische literatuur zou hebben uitgevonden. Ze zou dan de uitvindster zijn van elke stelling der “Secret Doctrine” en daar de Mahâtmâ-brieven, - volgens haar beschuldigers door haar zelve geschreven, - een geheel verschillenden en bepaalden stijl verraden, zou zij verscheiden Mahâtmâ's tegelijk zijn geweest (blz. 341).

Niet slechts door haar vijanden en door hen die enkel gelooven wat ze zelf door hun physische zintuigen kunnen waarnemen, maar ook door “the Society for Psychical Research” wordt het bestaan der Mahâtmâ's beslist ontkend.

Men houdt het algemeen voor een sprookje door H.P.B.'s brein verzonnen.

Ik heb op bovenzinlijk gebied te veel zelf ondervonden, te veel zien gebeuren, te veel uit betrouwbare bronnen vernomen en gelezen, om beslist iets te ontkennen en voor bedrog te verslijten, dat - hoe ook door H.P.B.'s schitterende verbeeldingskracht gekleurd, overdreven en vermomd - toch zeker een kern van waarheid heeft.

Voor mijzelf (ik geef dit geheel als mijn subjectieve meening) geloof ik niet dat Mahâtmâ's nog op aarde levende menschen zijn, maar eenmaal waren. “De groote wolk van getuigen” zooals Paulus het uitdrukt, heeft toch geen beteekenis, geen doel wanneer ze niet kunnen zien, niet kunnen getuigen aan gene zijde der grens. “De gestorvenen zullen zijn als de engelen Gods in den hemel”, Matth 22:30’. Zijn zij niet allen dienende geesten, die tot dienst uitgezonden worden om dergenen wil, die de zaligheid beërven zullen? Hebr. 1:14. ‘Millioenen van geestelijke wezens bewandelen deze aarde, ongezien als wij waken, ongezien in den slaap’. (Milten.) ‘Meer dienende geesten vergezellen den mensch dan door hem worden opgemerkt’. (George Herbert.) Theosofen, die zich hun Mahâtmâ's volmaakt denken, en zij onder de spirit(ual)isten, die alles wat van gene zijde komt als orakeltaal beschouwen en aannemen, dwalen. Het astraal gebied is het gebied van bedrog bij uitnemendheid. ‘Gelooft niet een iegelijken geest, maar beproeft de geesten of ze uit God zijn; want vele valsche profeten zijn uitgegaan in de wereld. 1 Joh. 4.1’. - ‘Doet aan de geheele wapenrusting Gods’, (dat wil zeggen: weest op uw hoede, gebruik uw gezond verstand, laat niet u beïnvloeden door domme vleierijen, maar blijf nederig, ernstig, zachtmoedig en liefdevol) ‘want wij hebben den strijd niet tegen vleesch en bloed maar tegen de geestelijke boosheden in de lucht’ Efez. 6:11-12. Een mensch die sterft, heengaat van de aarde, is aan gene zijde der grens precies wat hij was aan deze. Het proces van sterven brengt hierin geen verandering te weeg, verandert iemands karakter niet, maakt niemand volmaakt. Hieruit volgt dus, dat men in de geestenwereld, evenals op aarde, goede en minder goede geesten heeft, gelukkige en ongelukkige, hoog- en minder hoog- en laagstaande geesten in oneindig veel soorten en graden. Zoo ooit dan geldt hier, dat men den boom moet kennen aan zijn vruchten.

Maar ook hoogstaande geesten, die werkelijk komen, gedreven door belangelooze liefde om te raden en te steunen, zijn niet volmaakt. Ieder houdt er zijn eigen zienswijze en opvattingen op na even goed als hier op aarde. Al naarmate hij geestelijk meer of minder ontwikkeld is, zullen ook de mededeelingen reiner en liefdevoller en heiliger zijn. God, de heilige Geest, zendt Zijn Engelen, dienende geesten uit om ons te bewaren op al onze wegen.

Wanneer men nu aanneemt dat H.P.B. een sterk medium was, die als werktuig gebruikt werd door verschillende geesten, om te schrijven, dan is er noch in haarzelve, noch in haar werken, noch in de Mahâtmâ's iets mysterieus of miraculeus.

Die verschillende intelligenties of wezenheden werkten natuurlijk ook allen verschillend. Sommigen inspireerden haar, anderen deden haar automatisch schrijven (obsessie), wederom anderen namen bezit van haar lichaam (possessie) en schreven op die manier.

H.P.B. heeft zelve aan haar familie geschreven, ‘dat zij soms niet in haar lichaam was, maar er dicht bij, met vol bewustzijn, terwijl het door een derde werd gehanteerd. (Vergelijk hiermee wat ik schreef in No. 30 blz. 467 over André Rivoire, den jongen dichter van ‘Il était une bergère,’ en ‘Bon Roi Dagobert.’)

Den aard en het karakter der Mahâtmâ-brieven en mededeelingen in aanmerking genomen ligt het voor de hand, dat de intelligenties, die H.P.B. beheerschten en inspireerden, eens op aarde. Boeddhisten en Brahmanen waren. Dat H.P.B. en kolenel Olcott soms de

[p. 3]

‘Mahâtmâ's zagen en met hen spraken, bewijst niet, dat het nog op aarde levende menschen waren, maar dat H.P.B. en kolonel Olcott beiden helderziende waren.

Hierover zou ik bladzijden vol met dergelijke voorbeelden van helderziendheid kunnen schrijven, maar daar de Holl. Lelie niet zooveel plaatsruimte beschikbaar heeft verwijs ik nog eens naar No. 30, blz. 467, wat ik daar vertelde van den vader, die zijn gestorven zoon zag.

Daarom, om al het voorgaande, zijn voor mij de beschuldigingen van plagiaat en bedrog niet bewezen. Zelfs het volgende van den Amerikaanschen oriëntalist Coleman is voor mij geen bewijs.: ‘In “Isis Unveiled” heb ik ongeveer 2000 aanhalingen gevonden, overgenomen uit andere werken, zonder dat die daarbij vermeld worden. Al haar boeken zijn vol van dergelijke letterdieverij. Zij verdient geen geloof, als zij zich op de inspiratie der Mahâtmâ's beroept, daar zij hoofdzakelijk geput heeft uit Jacolliot, een onbetrouwbaar schrijver over Oostersche literatuur.’

Evenmin overtuigt Max Müller mij, dat H.P.B. plagiaat en bedrog pleegde, waar hij in de XIX^th Century over haar boeken schrijft: ‘Er is niets in hare boeken te vinden, dat niet kan worden aangewezen in Boeddhistische of Brahmaansche werken, die voor een ieder toegankelijk zijn, met dit verschil dat alles door elkaar gehaspeld of verkeerd begrepen is.’

Het eenige, dat als een paal boven water staat en zelfs door kolonel Olcott, die haar beter heeft gekend dan ieder ander, wordt erkend, is: dat haar al te levendige fantasie er dikwijls met de waarheid van doorging.

De mogelijkheid, dat zij plagiaat en bedrog pleegde, bestaat, maar dat zij het bewust deed is niet bewezen en kan dat ook nooit worden.

Bovendien maakt zijzelve geen aanspraak op oorspronkelijkheid. Men leze slechts de Inleiding van ‘The secret Doctrine’. H.P.B. schrijft: ‘Ik heb hier een ruiker van uitgezochte bloemen gemaakt en er niets van mij zelve aan toegevoegd, dan het koord, dat ze samenhoudt.’ Duidelijker kan het toch niet?

Olcott zegt ergens, van H.P.B. sprekende, dat hij nooit bij iemand anders zoo'n mengelmoes heeft gezien van goed en kwaad. Juist die ongewenschte, onbegrepen mediumniteit is hiervan de oorzaak. Nog eens, wanneer zij in Europa had gewoond zou zij de gave, haar door God geschonken, hebben gewaardeerd. Ze zou haar, als een goddelijke gave, hoog en heilig hebben gehouden. Ze zou ‘onderzocht hebben de geesten of ze uit God waren’, en van bedrog had geen sprake kunnen zijn.

‘Van zijn vrienden moet men het hebben’, luidt een cynisch spreekwoord, dat helaas dikwijls wáár is. Juist de zoogenaamde bewonderaars, de Satellieten, die haar op een voetstuk plaatsten, (wat zij zelve niet wenschte) hebben haar en haar nagedachtenis meer kwaad gedaan dan haar tegenstanders.

Kort voor haar dood schreef zij een artikel in haar tijdschrift ‘Lucifer’ getiteld: ‘My Books’ waaruit ik overneem:

‘Tot 1874 had ik nooit een enkel woord in het Engelsch geschreven, noch eenig werk in welke taal ook uitgegeven. Derhalve had ik niet het minste begrip van de regels en voorschriften der letterkunde. De kunst van boeken schrijven, deze gereedmaken voor pers en uitgever, drukproeven lezen en corrigeeren, dit waren alles ondoorgronde geheimenissen voor mij. Toen ik dat begon te schrijven, wat zich later ontwikkelde tot “Isis Unveiled”, had ik net zoo min idee wat het worden zou als het mannetje in de maan. Ik had geen plan, ik wist niet of het een opstel zou worden, een vlugschrift, een boek, of een dagbladartikel. Ik wist dat ik het schrijven moest, dat was alles.’

Zoo zegt Longfellow van een dichter, waarmee hij waarschijnlijk zichzelf bedoelt:

‘Stemmen van verre vervolgen hem,
Hij hoort ze, bij dag en bij nacht,
Als de Engel zegt “schrijf”, dan neemt hij de pen
En gehoorzaamt aan hoogere macht.’ -

Charles Dickens zegt in een brief aan Forster, den schrijver van ‘Het leven van Charles Dickens’: ‘Als ik temidden van al deze pijnen en moeiten nederzit om te schrijven, komt een weldadige macht en toont mij alles, en weet mijne belangstelling op te wekken; ik bedenk het niet - werkelijk niet, ik zie het en schrijf het neder.’ (Ook H.P.B. heeft ergens gezegd, ik vergat op te teekenen waar, dat haar dikwijls werd getoond wat ze moest schrijven en maar had te copieeren).

James T. Field, de uitgever van Dickens in Amerika, zegt dat Dickens hem zelf vertelde, dat toen hij ‘The old Curiosity Shop’ schreef, de kleine Nel altijd naast hem stond, waar hij ook was, en altijd zijn aandacht tot haar trachtte te trekken en zijn sympathie op te wekken (Het toekomstig Leven 1904).

‘The Mystery of Edwin Drood’, Dicken's

[p. 4]

laatste, onvoltooid gebleven werk, heeft hij aan gene zijde voltooid door het mediumschap van een onontwikkelden, Amerikaanschen jongen. Een bevoegd beoordeelaar - aldus schrijft prof. Russel Wallace, - die het manuscript nauwkeurig onderzocht, kon niet zeggen waar Dickens hier op aarde was geëindigd en aan gene zijde het verhaal had voortgezet. Hij moest erkennen, dat het slot van ‘Edwin Drood’ geheel met de geschiedenis zelve overeenkwam en dat men tot in de eigenaardige spelling van enkele woorden - op zijn Engelsch en niet op zijn Amerikaansch - en in allerlei andere kleinigheden den beroemden schrijver herkende. Juist hierbij, zegt hij, zou een falsaris, gesteld dat het mogelijk ware Dickens na te doen, zich hebben verraden.

Harriet Beecher Stowe zegt: ‘When the spirits will help, I can write, otherwise I can only wait humbly at their gates.’ Zij komt er rond voor uit, dat zij ‘Uncle Toms Cabin’ niet zelve schreef; dat het haar gedicteerd werd en aan haar geest werd vertoond. Zij moest schrijven, zooals zij het hoorde en leed soms zelve onder het droeve gebeuren.

In den eersten zang van de ‘Inferno’ ontmoet Dante een geest, tot wien hij zegt:

‘Erbarm u mijner toch, wie gij ook zijn moogt,
Een mensch of meer dan mensch misschien? een geest?
En nu mocht ik dit welkom antwoord hooren:
Mensch ben ik niet, maar mensch ben ik geweest.’

(Vert. Thoden van Velzen.)

Dante's gesprekken met den geest van Beatrice, die hij op aarde bemind had, zijn spreekwoordelijk. (Toek. leven 1904.)

(Wordt vervolgd.)