De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

[p. 794]

Vergelding.

Vlak voor zijn voeten lag een stuk van een oude courant, hij raapte het op en las: ‘Ik eindigde en zei, dat ongetwijfeld de man nu in een ander leven zou boeten voor het kwaad door hem hier op aarde gesticht, en de Burmaan zeide, dat zijn ziel nu waarschijnlijk in een tijger zou huizen.’

Hij stopte het vod in zijn vestzakje, en sprong al schreeuwend op de kar. De twee honden in slecht passend tuig, met doorgezakte ruggen, de staarten tusschen de pooten, rekten hun magere lijven, en voortging het.

Arie veegde zich het zweet van zijn gezicht, de warmte was ondragelijk, 't scheen wel of uit geweldige onderaardsche vuren een bijna helsche hitte opsteeg.

De grond onder de vlugloopende hondenvoeten gloeide. Zij repten zich, instinctmatig voelden de honden de nadering van het onweder, lang voordat Arie in het Zuidwesten de dreigende lucht gewaar werd.

Nu keek hij met korte tusschenpoozen naar de grauwe wolken, die langzamerhand ineenvloeiend, een groot machtig gevaar voorspelden voor Arie's angstig starende oogen.

Plotseling werd het heel donker, in de verte schoot de bliksem als een gouden slang door de lucht, gevolgd door een ratelenden slag, die langzaam, met zwaarrollend geluid wegstierf.

Hij was bang, in 't gewone leven geen held, dook hij nu in elkaar, rillend van angst. Schreeuwend duwde hij de kar naar voren, zoodat de heele zwaarte op de schonkige hondenlijven neerkwam, een oogenblik zakten ze door, dan weer in de hoogte wippend, hangend in het tuig, zoodat hun pooten den grond niet raakten.

Fel flitste de bliksem. ‘God, o God’, steunde Arie, en sloeg bevend de handen voor zijn gezicht. Groote droppels vielen tikkend op het roestige ijzer, oude kachelpijpen en stukken blik, waar tusschen hij zat.

Met schrik viel het hem in dat ijzer aantrekt, bevend, de handen zenuwachtig onhandig graaiend in een hoop vodden en oude kleeren, ze uitspreidend, greep hij een half versleten vrouwenrok en sloeg die om, zijn oude, groen-vale pet diep over de oogen trekkend.

Zooals hij daar zat in elkaar gedoken, de magere knieën opgetrokken, onder de grauwe rafelige rok, scheen er weinig menschelijks in dit hoopje vodden, behoorend bij het oud roest.

De eene slag volgde op den anderen, rollend in zwaar ratelen, als het machtig geluid van een godenwagen die de aarde deed dreunen.

‘God, o God,’ prevelde Arie, en heftiger bonsde zijn hart, nu de regen met hard gedruisch uit den hemel stortte.

Hun koppen naar den grond gebogen, liepen de honden stijf tegen elkaar, de kleine fox schuilgaand naast den grooten, muiskleurigen, kortharigen hond, een soort Duitsche dog, maar het leek wel of de regen door het magere lijf van den groote heenging. Geen tijd zich af te schudden, druipend als uit het water gehaalde dieren, erbarmelijk, jaagden ze voort over den langen, verlaten weg.

Arie dacht: ‘nou over een kwartiertje bij Piet angaan, en daar schuilen, as 'k em de leste keer de huid niet zoo volgescholden had.’ Het berouwde hem, en hij wist maar al te goed dat hij hem niet van de vriendelijkste scheldwoorden had toegevoegd.

‘O, God almachtig wat dondert het’, steunde hij, daarbij zich kwellend met de gedachte, over het al of niet Piet onder de oogen te durven komen, met hartzeer overwegend hoe de ontvangst zou zijn, na Piet's laatste belofte, ‘h'm tot moes te zullen slaon, as ie 't woeg h'm te na te komme.’

‘Wie zel 't zegge’, peinsde Arie, ‘as ie 't in zijn kop krijgt, me te na te komme, en nou of, Piet is nie malsch, dat weut 't heele dorp.

Nou kon je zoo hartstikke dood slaon, as de bliksem hum nou 's door z'n arme lijf sloeg, dan was ie d'er geweest, d's vast. Och minsch, was ie nou maor thuis, mit donder kroop ie altijd in de kelder van bangigheid.’

De wind werd heviger, het stormde, kletterend viel de regen.

‘Hè, dat weerlicht, 'k doch da'k er nou bijkans geweest was. Na je dood in een tijger huizen, nou da's ook wat lekkers’, en kijkend naar Chris, den grooten hond, scheen zijn geprikkelde verbeelding een tijger te zien.

Trillend door al zijn leden trok hij de rok over 't hoofd. ‘Dood most je, dat was vast, maor as je dan niet in den hemel kon komme, dan nog maar liever in de hel, dan in zoo'n armzalige hongerlijer van een hond.’

Arie, de voddekoopman, woonde met zijn oude moeder en broer in een klein bouwvallig huis buiten H.

[p. 795]

In het dorp werd hij de hondenbeul en zijn broer Ezau genoemd, om zijn donker, buitengewoon behaard gezicht. Hij was niet beter dan Arie, sluw, geniepig pijnigde hij de honden, die voor hem beefden.

Bang voor Ezau, den pootigen, sterken kerel, durfde de politie niet ingrijpend optreden, en werd er geklaagd, dan trok de man der wet de schouders op, zeggend: ‘Ze hebben zelf niet te eten, mijnheer, wat kan je daar an doen hè, ik kan ze wel een proces verbaal maken, maar 't geeft toch niemendal, morrege an den dag doen ze het weer. Vroeger gingen ze nog wel werken, nou die Ezau kon mooi geld maken, de sterkste kerel van 't heele dorp, maar ze leven tegenwoordig alleenig van den voddenverkoop, ze zijn d'er te lui voor mijnheer, daar zit h'm de knoop.’

De nacht volgend op het onweder sliep Arie onrustig. Hij droomde, een zeer wonderlijke droom.

Ze hadden hem dood op den weg gevonden door den bliksem getroffen. Zijn broer Ezau droeg hem van de kar in het half donkere kamertje, en daar lag hij op het bed waar voor jaren zijn doode vader ook gelegen had.

Wreed was Ezau, brommend, ‘dat ie nou al 't werk alleen most doen,’ riep hij zijn moeder, en Arie hoorde aan 't geluid van zijn stem hoe nijdig hij was.

Strompelend slofte de oude vrouw naar de deur, lichtte den klink op, daar stond ze krom gebogen, diepe rimpels in haar oud gezicht, de grijze haren wild en slonzig vanonder de gehaakte vuile slaapmuts. Met de uitgegebluschte, half blinde oogen keek ze zoekend naar het bed, een oogenblik stond ze bewegingloos, toen schudde ze het hoofd en zuchtte, even vegend met de punt van haar boezelaar langs haar spichtigen neus. Terwijl ze daar nog stond, kreeg Arie het gevoel of hij steeds dieper en dieper naar beneden zonk. Als door een nevel zag hij vaag de gedaante van zijn moeder, toen zinkend dieper en dieper tot een ondoordringbare duisternis hem omringde, en ook zijn denkvermogen benevelde. Hij trachtte zich zijn naam te herinneren, maar een totale onmacht beving hem.

Hoe lang hij bewusteloos was geweest kon hij in de verste verte niet gissen. Toen hij langzamerhand zijn denkvermogen voelde terugkeeren, had hij het gevoel of zijn ziel gevangen zat in een ander lichaam. Met een onbehagelijk gevoel van minderwaardigheid en ellende, opende hij zijn oogen en zag tot zijn groote ontsteltenis, dat hij in een hoek van het benauwd stinkend schuurtje lag, dicht bij Azor.

Schaars drong het schemerend morgenlicht door het kleine ruitje, waarvoor jaar in, jaar uit de spinnen haar fijne webben hadden geweefd in de ongestoorde rust van het lang vergeten vensterken.

Waar was Chris? Arie, verwonderd hoe hij daar kwam en zijn toestand niet recht beseffend, ergerde zich dat Chris er niet was, en dacht: as ze den hond maar niet gappen, zoo bij nacht en ontij langs de wegen aan 't schommelebonken.

Half soezend voelde hij weer die onmacht om zich te bewegen. Verlangend uit het akelige hok te komen, zag hij toch geen kans zich op te richten.

Eindelijk hoorde hij voetstappen nader komen, en met een ruk gooide Ezau de schuurdeur open. Azor sprong op, en kroop in elkaar gedoken, het staartje tusschen de pooten naar buiten.

‘Vort Chris, d'er uit,’ schreeuwde Ezau, schoppend naar den hond die in den donkersten hoek lag.

‘D'er uit luiwammes, d'er uit zeg ik-je,’ en weer schoppend stootte hij zijn been tegen een scherp uitstekend ijzer. - Al vloekend kromp hij in elkaar van pijn.

‘Lammeling,’ nijdigde hij Chris achterna, die naar de sloot liep om te drinken.

Nu wist Arie het maar al te goed, hij, zijn ziel, huisde in Chris, besefte dat het waar was wat hij had gelezen, en hij dus' gevangen zat in den hond.

De tranen kwamen in zijn oogen toen hij hongerig stond te drinken aan den slootkant, daarna trachtte hij, al gras etend, de weeë pijn van den honger eenigszins te stillen.

Hij voelde zich diep ellendig, en verbeeldde zich dat de schonkige botten door zijn vel heen staken.

Met groot geraas reed Ezau de kar naar buiten. En sloffend kwam de oude vrouw het huis uit, wat oud brood in de magere handen.

‘'k Heit gisteravond zoo waor vergeten de beesten d'er voer te geven deur 't ongeval met Arie,’ zei ze vergoelijkend, altijd eenigszins bang voor haar oudsten zoon.

‘Ikke zel ze temet in de tuige doene, gij bint zoo uit je doen, Ezau, nouwe ge d'er zelver's op uit mot.’

Schreeuwend riep hij de honden, binnens-

[p. 796]

monds mompelend, ‘ze wordt kinds, 't ouwe minsch.’

Met ruw gebaar duwde hij de oude opzij, zoo, dat zij bijna haar evenwicht verloor, wankelend op de zwakke beenen. Beduidde haar heen te gaan, hem met vree te laten, en het brood tot 's avonds te bewaren.

Een smeekende blik uit de hondenoogen volgde de oude vrouw, die al zuchtend en in zichzelf pratend zich omkeerde, en het huis binnenging.

Arie probeerde te spreken, maar kon niets uitbrengen dan een lang gerekt klagend gehuil, wat hem een slag met de stok en een leelijke vloek bezorgde.

Wanhopig keek hij zijn broer aan, 't was hem onmogelijk zich verstaanbaar te maken, en probeerde hij te zeggen: Ik ben Arie, ik ben zoo ellendig, dan volgde er een klagelijk hondengehuil, en werd hij met een schop tot stilzwijgen gedoemd.

Ze draafden, maar nog was het Ezau niet hard genoeg, vloekend duwde hij de kar met een ruk naar voren, zoodat de zwaarte hun magere ruggen deed doorzakken, en het harde tuig een felle pijn veroorzaakte, en schavend langs de gevoelige plekken schrijnde. Jankend hinkte Arie verder, zijn linker achterpoot was gewond, het bloedde, en gaf hem een stekende pijn door het heele lichaam.

Bij tusschenpoozen stíet hij een sissend, rauw gegil uit, en Arie verbeeldde zich dat de duivel in eigen persoon op de kar zat. Hij zelf had evenzoo gedaan en nou was ie in de hel, en kreeg zijn loon thuis, grooter marteling kon de duivel vast niet uitdenken.

Af en toe liet de veel kleinere Azor zich sleepen, en matigde Arie zijn gang, hij kon niet meer, de witte weg blakend in de heete zon, schemerde voor zijn oogen als een helsch licht, terwijl hun hondenvoeten liepen als een duivelsch raderwerk dat nooit meer vermocht stil te staan.

Na ongeveer twee uur onverpoosd draven waren de dieren totaal uitgeput, de tong hing trillend uit den bek, en Arie's rood beloopen oogen gloeiden. Zijn hersenen werkten bijna niet, blaffen kon hij niet meer, hij voelde een, stekende pijn in zijn kop, doodop en flauw viel hij neer, werd nog een eind meegesleept door de vaart, daar lag hij, hijgend, de voorpooten geschaafd, de linker achterpoot bloedend onder aan den voet.

Ezau, ziedend van drift, sprong er af, schoppen en slaan, vloeken en tieren, niets hielp, de hond lag daar half wezenloos.

Nou zou de duivel hem doodslaan, dacht Arie, en wachtend een gruwzaam einde, sloot hij de zeere oogen.

Plots kreeg Ezau het uithangbord van ‘De gouden Hoorb’ in 't oog, al vloekend trok hij de kar naar den kant van den straatweg, en verdween in de herberg.

Azor lag zijn schrander kopje op den rug van Chris, waarin nu Arie's ziel huisde. Hijgend en zuchtend als een stoommachine zag Arie er deerniswekkend uit. Azor, het foxje, teerde nog op oude kracht. Kort geleden leefde hij in welvaart, totdat op een kwaden dag, na den dood van zijn goede meesteres, een opvolgster meedoogenloos over zijn lot besliste, en hem in armoede en ellende stootte.

Ziende hoe terneergeslagen zijn arme makker was, begon Azor hem te likken om de roode oogen, wat het dier goed deed en de brandende oogen een weinig verkoelde, ook de roode striemen voor aan de borst trachtte hij te likken.

Zij schaamden zich over hun armzalig uiterlijk, toen een bakkerskar voorbijreed met een stevigen, welvarend uitzienden rasgenoot. Hij liep vroolijk, wuivend de mooie pluimstaart, loopend in het goed passend tuig, zoo of hij plezier had in zijn leven en zich verheugde over de mooie, vriendelijke zon.

Even blaffend van joligen overmoed tegen zijn arme makkers, beantwoordde Azor dat met kort nijdig geblaf, de geur van het versche brood maakte hem razend. En de schrandere, kleine Azor verwonderde zich waarom ook zij niet kregen van dat brood, terwijl ze daar uitgehongerd en afgemarteld terneer lagen.

Een matelooze woede beving Arie, en bijna was hij Ezau naar de keel gevlogen, die juist eenigszins onzeker loopend de kar met een harden ruk en stoot midden op den weg trok, maar hij was bang voor het mes, dat Ezau wel eens te gauw trok, en wekelijks wette op den slijpsteen achter 't huis, en in wanhoop boog hij zijn kop.

Bij oogenblikken hinkend op drie pooten, en dan bij den duivelschen val van de kar naar voren, dravend ook op den pijnlijken poot, voelde hij dat een hevige pijn hem door 't heele lichaam trok, en scheen het wel of er aan dezen martelaarsgang geen einde kwam. Eindelijk na drie uur rijdens waren ze te D.

Met een zak over zijn schouder ging Ezau, van het eene huis naar het andere, schreeuwend met heesche dronkenmansstem ‘vodden

[p. 797]

en bienen!’ in langen uithaal. Dan de zak leegend in de kar, en onderwijl herhalend:

‘Vodden en bie - nen!’

Al zwaarder werd de kar en moeielijker Arie's gang.

Verlangend keeken Azor's bruine oogen, iedere keer als zijn baas den hoek van een huis omkwam. Soms gebeurde het dat een vriendelijke bewoonster brood en water aan de honden gaf.

Arie sleepte zich met wanhopige inspanning voort, zijn heele lichaam deed pijn van den bovenmatigen, langen en zwaren tocht bij zijn verzwakt en uitgeput lijf, en bovendien kwelde hem honger en groote dorst: hij kon niet meer.

Daar lag hij, en hoe Ezau ook vloekte en schopte, het gaf niets.

De kar duwend, sleepte Arie, half hangend in het tuig, over de straat, hinkend deed hij dan eenige stappen, maar dadelijk zakte hij weer in elkaar, dat ging zoo eenige malen, en niemand bekommerde zich om de arme dieren, wel neen, men draaide liefst zoo spoedig mogelijk het hoofd om.

Plots werd haastig een deur open gedaan, en een jonge vrouw trad op de honden toe.

‘Wat scheelt de honden?’ vroeg ze.

‘Och, juffrouw, ze binne moe, anders niet,’ antwoordde Ezau.

‘Laat ze dan wat rusten, en doe ze het tuig eens af,’ zei ze gemoedelijk, hoewel ze inwendig den man verfoeide, en ontroerd was door het deerniswekkend uiterlijk der arme dieren.

‘Wanneer hebben ze gegeten en gedronken?’

‘Ze hebben net gedronken, juffrouw,’ loog hij, ‘enne eten krijgen ze eens per dag as ze 's middags thuis komme, dan krijgen ze afval van vleesch.’

‘Wat, hebben ze vanmorgen geen eten gehad? Een mensch gaat toch ook niet met leege maag aan het werk, en een werkend dier moet toch zijn morgenvoedsel hebben,’ zei ze verontwaardigd.

‘Nou, juffrouw, vraag dat aan wie je wil, maar een trekhond mot eens per dag vreten hebben. As je ze 's morgens voert worden ze onpasselijk.’

‘Geef ze dan wat droog brood 's morgens, dat kan ze onmogelijk hinderen, of de buikriem zit niet goed, en drukt op de maag.’

Nu werd de man woedend, vloekte en zei, dat ze er niks van wist.

Ondertusschen voerde ze de uitgehongerde dieren brood, Arie greep het haar uit de handen, en was woest van den honger.

Zij sprak ze aan, en even lichtte het in hun droeve oogen, kwispelstaartend liep Azor om haar heen. Gulzig dronken ze van den grooten bak frisch water.

Toen werden ze ruw weer in het tuig geduwd, en voort ging het, den langen weg op.

Azor keek nog eens om naar het huis waar zij woonde.

't Was of er nooit een einde kwam aan dien rechten weg, eindelijk gingen ze in een vaart langs de vijf holle wilgen dicht bij het huis. Arie zag ze met een glimp op zij, hij was niet in staat goed te zien. Afgetobt en ellendig als ze waren sleepten ze hun magere lijven naar huis.

Azor sloop als een dief naar den varkenstrog, waar de oude vrouw bezig was karnemelk met maïsmeel te voeren. Hij kon maar niet begrijpen waarom die vette dieren, die den heelen dag niets uitvoerden, zooveel en lekker eten kregen.

Ezau joeg hen in het hok, en wierp ze wat afval van vleesch toe.

Hoe ellendig en uitgehongerd Arie ook was, hem walgde het vleesch, de stank alleen maakte hem al ziek. De varkens hoorde hij slurpen en welbehagelijk kouwen op de kleine aardappels.

Uit het lage keukentje kwam de geur van gebakken spek, en Arie wist dat zij nu om de groote schaal dampende aardappelen zaten.

Een machtelooze woede tegen zijn ellendig lot beving hem, als een bezetene vloog hij met zijn kop tegen het houten deurtje.

‘Arie, wat overkom je?’ riep zijn moeder van beneden, en een stem van den zolder antwoordde:

‘Hè moeder, ikke had de nachtmerrie.’

‘'k Dach zoowaar dat gij een overval hadde, gij hebt de heele huis wakker geschupt. Enne de honden hebbe heel de nacht legge te klaoge, gij hedde ze verkeerd spul gegeven, of gij hedde ze niet gevoerd, vast niet Arie.’

TH. VAN DER MEIJ-UNGER.