De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Correspondentie van de redactie met de abonnés

De redactrice van de Holl: Lelie brengt ter kennis van de lezers van dit Blad, dat zij géén manuscripten of brieven, haar naar aanleiding der redactie-aangelegenheden toegezonden door niet-abonnés, kan beantwoorden langs particulieren weg. De correspondentie in dit Blad dient zoowel tot de beantwoording van brieven, als tot de mededeelingen betreffende aangenomen en geweigerde bijdragen, en zij,

[p. 798]

die zelve geen abonné of abonnée zijn, kunnen dus niet verwachten langs een anderen dan den correspondentie-weg te worden beantwoord. Wanneer zij door leesgezelschapkring, of samen-lezen, of op welke wijze dan ook, gelegenheid kunnen vinden de correspondentie-rubriek te volgen, dan is de redactrice bereid hen dáárin te beantwoorden.

Op dezen regel wordt voortaan géén uitzondering meer gemaakt, en afzonderlijke nummers, correspondentie-antwoorden aan niet-abonné's behelzend, worden niet meer toegezonden.

Alle brieven moeten, om in de d.a.v. week omgaand te kunnen worden beantwoord, uiterlijk Zaterdag-ochtend in mijn bezit zijn.

Redactrice.

P.S. Het spreekt vanzelf, dat deze regel alleen geldt voor eerstbeginnenden, èn voor briefschrijvers, die in de corr:-rubriek thuisbehooren.

B.K. - Uw brief (van 4 Juni hierheen, naar Bad-Nauheim, geadresseerd) heb ik zooeven ontvangen. Ik haast mij U dat onmiddellijk te melden, omdat gij enkel Bad-Nauheim op het adres hadt gezet zonder nadere toevoeging. Ik ben hier echter zoo bekend bij de post, dat ik dergelijke brieven met onvolledig adres reeds meermalen in orde heb ontvangen. Uit den inhoud van Uw schrijven zie ik intusschen eindelijk met innige deelneming wat er met U vroeger is gebeurd, want dat is mij tot hiertoe volkomen onbekend gebleven, omdat ik dien bewusten brief van U, waarin gij mij alles hebt opgebiecht, zooals gij nu schrijft, nimmer in handen heb gekregen. Ik zou U, ware dat wel het geval geweest, stellig dadelijk hebben geantwoord, enkel en alleen om U mijn hartelijke deelneming te zeggen. Want, wat en hoe ook Uw omstandigheden zijn - ik kan dat namelijk uit dezen brief nog niet heel duidelijk opmaken - nimmer zoude ik er aan denken iets anders dan medelijden en deelneming te voelen voor Uw geval, enkel en alleen dáárom, omdat gij een vrouw zijt. Ik heb geen flauw vermoeden gehad van hetgeen gij bedoeldet toen gij mij tot hiertoe hebt geschreven op zulk een wanhopige wijze. Maar, denkt gij nu werkelijk dat ik U, als gij toen bij mij waart gekomen, ‘buiten de deur zou hebben gezet?’ Zoo ben ik héélemaal niet. Wel wil ik U eerlijk zeggen dat ik Uw gevoel niet kan nàvoelen. Hoe het mogelijk is tegelijker tijd zoo bitter en wraakzuchtig te zijn als gij het zijt, en toch te blijven voortgaan op denzelfden voet, ziedaar iets wat geheel en al buiten mijn eigen karakter omgaat. Intusschen kan ik mij voorstellen, vooral na het feit dat gij mij meedeelt, dat er omstandigheden van bijzonderen practischen aard zijn die U tot deze verhouding blijven noodzaken. Daarom, om beter over een en ander te kunnen oordeelen, zou ik zoo graag willen, dat gij mij alles een beetje duidelijker wildet uitleggen. Het is vreeselijk jammer dat die eerste biecht is zoekgeraakt. Wanneer hebt gij dien brief geschreven? Wanneer hem afgezonden? Hoe dit zij, in elk geval hoop ik dat gij de kracht zult vinden nogmaals alles uitvoerig te vertellen, want alleen dan kan ik U zoo antwoorden als ik 't zou willen. Nu durf ik niet duidelijker zijn, uit vrees U te zullen verraden. Ik waardeer ten hoogste Uw groot vertrouwen in mij, en ik verzeker U, dat ik een veel te ruim denkende persoonlijkheid ben, en eene die veel te veel zag in het leven, om niet in gevallen als het Uwe voor en boven alles medelijden, en teeder verlangen naar troosten en helpen-kunnen, te koesteren. Veroordeelen is zoo gemakkelijk. En - - - zoo liefdeloos. En - - - zoo eigengerechtig. Maar, zoo ooit, dan in gevallen als het Uwe geldt het fransche spreekwoord: ‘Tout savoir, c'est tout pardonner.’

Wat gij over mrs. Pankhurst schrijft is m.i. onjuist gezien. Zij wordt door de mannen nog veel te zacht integendeel behandeld. Zij verdient voor hare ruwe, baldadige en verachtelijke misdrijven de strengst mogelijke straf. Hoe men ook denken moge over vrouwenkiesrecht en over gelijkstelling met den man, nimmer zijn laaghartige misdrijven goed te keuren als daar zijn: het leggen van bommen, het vergiftigen van dieren, enz. enz. Daarom wordt dit leelijke en weerzinwekkende uitwas der vrouwenbeweging (de richting van mrs. Pankhurst en de haren) dan ook unaniem bestreden en afgekeurd door de overige overigens zeer actieve vrouwenkiesrechtvoorstandsters, ook ten onzent. Mij dunkt, met alle recht.

Nogmaals, omdat ik vreesde U te zullen verraden, heb ik niet duidelijker durven zijn, echter zult gij mij ten allen tijde bereid vinden U te antwoorden, en te helpen zooveel ik maar kan, met mijn troost en mijn goeden raad beide.

Een portret van mij zal ik te eeniger tijd in de Lelie geven. Ik liet dit voorjaar, op veler verzoek, een nieuw maken, maar het viel niet heel goed uit. Er zijn er wel in den handel, en in tijdschriften, maar die zijn geen van alle nieuw, noch gelijkend. Heb nog maar een beetje geduld. Uw woonplaats ken ik. Ik heb er lang-geleden, toen ik nog een jong meisje was, wel eens gelogeerd. Nu heb ik er geen relaties meer. Hartelijk, hartelijk gegroet.

Lot. - Uw brief behelst een vraag, die velen zal interesseeren, en die ik daarom hier herhaal; vooral omdat gij de beantwoording ervan van mij verlangt. Ik herhaal Uw eigen woorden:

Wij hadden het over de vrouw of het meisje dat, ongeweten door de wereld, toch een verleden heeft, ook al is ze, zooals de term luidt, slechts één keer ‘gevallen,’ 't zij uit eerlijke eigen volkomen overgave, of geheel uit liefde en opoffering voor den man die haar begeerde. Stel nu, dat dat alles voorbij is, gedoofd; of, hij heeft haar verlaten, en er komt een nieuwe liefde in haar leven, die haar een gelukkige, zonnige toekomst belooft. Zou zij den man, die haar tot vrouw vraagt, en die veel en eerlijk van haar houdt, dan die ééne episode uit haar leven moeten biechten?

Wat toont méér liefde voor hem, als zij hem dit verzwijgt, wetende dat hij het zich ontzettend aan zal trekken, en ze voor zichzelve weet geheel met het verleden afgedaan te hebben, en àlles voor hem te kunnen zijn, òf ze bekent het hem, daarmede de kans aanvaardend, dat, al maakt het uitwendig in hun verhouding geen verschil, hij haar toch met andere oogen aan zal zien, en een korrel zaad van wantrouwen in zijn hart is gekomen.

Reeds vóór eenige jaren heb ik mijn antwoord op deze Uwe vraag neergelegd in een boekbeschouwing over een roman van, indien ik mij niet vergis, Ossip Schubin, waarin deze schrijfster

[p. 799]

hetzelfde gegeven, door U ter sprake gebracht, behandelt op een m.i. meesterlijke wijze. In dien roman namelijk geeft een jong meisje van hooge geboorte, in Parijs studeerend, zich in hartstochtelijke liefde aan een man, een artist, die, gewoon aan dergelijke vrouwenhulde, die liefde accepteert, en haar daarna aan haar lot overlaat: na jaren, in haar eigen duitsch vaderland teruggekeerd, verlooft zij zich daar met een man van haar eigen stand, en die haar even zielslief heeft als zij hem. De strijd, in hoeverre zij verplicht is haar ‘verleden’ hem te onthullen, dien zij dagelijks voert met zichzelve, wordt, als ik mij wel herinner, voor haar opgelost door het noodlot dat het vroeger gebeurde toevallig onthult aan haren aanstaanden echtgenoot - die haar daarop haar woord teruggeeft, omdat zijne gevoelens voor haar veranderd zijn door de ontdekking.

De conclusie, waartoe de auteur geraakt in deze zeer fijngeteekende studie van vrouwenleven, is die dat men nu eenmaal aan het verleden eener vrouw uit zulke kringen àndere eischen stelt dan aan dat van den man, hoe bitter-wreed en hard dit ook voor haar moge zijn.

Deze conclusie schijnt mij de juiste. Ik-ook veroordeel nimmer eene vrouw met een ‘verleden’. Ik kan mij zelfs zeer goed voorstellen dat zij er een heeft, en toch met dat al - ja zelfs dáárom juist - veel hooger staat, en veel onschuldiger is zelfs in dieperen zin, dan menig quasi-rein, maar innerlijk-bedorven-jongmeisje. - Maar met dat al begrijp ik nochtans zeer goed, dat de man, de Durchschnittsman, geen moed heeft, en geen lust, zulk een vrouw te trouwen. Iets anders is het natuurlijk wanneer hij-zelf, de man in quaestie, behoort tot de zeer ruimdenkende, zeer onafhankelijk-oordeelende, en zeer-fijnvoelende uitzonderingsmenschen. Dan, zeer zeker, zal hij in staat zijn het ‘verleden’ zijner aanstaande vrouw te begrijpen, en te beschouwen in het rechte licht, en er haar dus niets minder om hoogachten, integendeel misschien nog te meer erom liefhebben. In beide gevallen echter, zoowel waar het den Durchschnittsman geldt als de hoogstaande élite natuur, lijkt het mij onomstootelijke plicht der vrouw hem vóóraf te waarschuwen. Immers, in het eerste geval zal hij zeer zeker er de voorkeur aan geven haar niet te huwen, en, hoe hard dat dan ook zij oogenblikkelijk voor haar-zelve, het is toch nog beter ten slotte bijtijds te scheiden, dan aan de mogelijkheid te zijn blootgesteld van een ontdekking naderhand, die, dan, als het te laat is, zou leiden tot rechtmatige verwijten zijnerzijds. In het tweede geval echter bestaat de mogelijkheid dat een eerlijk alles bekennen zijdens de vrouw leidt tot een veel nauwer en inniger verhouding nog, dan vóór dien tijd het geval was. Terwijl, omgekeerd, zoo zij zwijgt, en haar hoogstaande man dan later haar bedrog ontdekt, hij, juist dóór zijn eigen hoogstaand karakter, haar dat bedrog, veel hooger en zwaarder zal aanrekenen dan haar ‘verleden’.

Hiermede is de vraag beantwoord door U gesteld: ‘Heeft de vrouw het recht den man, die haar heel lief heeft, te smarten door hem aldus de waarheid te onthullen; doet zij niet beter, in zijn belang, zichzelf het zwijgen op te leggen.’ Want, neen, in het belang van den man kan zulk een bedrog nooit zijn. Indien hij niet hoog genoeg staat om alles te begrijpen en te accepteeren, dan is heusch zijn liefde óók niet zoo hoogstaand, of hij zal zich wel weer weten te troosten tenslotte met een ander. Is daarentegen die liefde wèl zoo hoogstaand en zoo edel, dan zal zij niet verkoelen, doch integendeel slechts groeien, door de moedige bekentenis der vrouw.

En wat nu háár-zelve aangaat, zij harerzijds heeft natuurlijk de kans dat het bedrog nooit uitkomt. In dat geval is zij veilig. In hoeverre zij dus lust heeft zich in zulk een kans-leven te storten, is een quaestie van ieders karakter persoonlijk. Ik voor mij zou het niet kunnen noch willen. Ik vind het huwelijksleven met een geliefden man, dien men dagelijks bedriegt door op een zoo ernstig punt hem de waarheid te onthouden, eenvoudig een weerzinwekkend, geheel en al tegen mijn eigen karakter indruischend bestaan. Ik ben volkomen zeker - zelfs al zou ik mij hebben voorgenomen te zwijgen - dat ik dit voornemen niet langer dan een paar dagen volhield, omdat m.i. liefde boven en voor alles inhoudt elkaar volkomen en in elk opzicht de waarheid durven zeggen, en elkaar zoo waardeeren dat men die wil zeggen, hoe pijnlijk zij ook is. Daarentegen geloof ik dat de meeste vrouwen er anders over denken in dit opzicht, en zich bijzonder gemakkelijk eigenen tot een leugen- en bedrog-leventje van dien aard. Hoogstaandheid van karakter is dan harerzijds absoluut uitgesloten. Maar, hoe weinige menschen zijn waarachtig hoogstaande naturen? Al ‘valt’ een meisje uit hartstochtelijke, onberedeneerde liefde tot een man op de meest onschuldige wijze, of ook, al geeft zij zich hem uit louter zelfopoffering, dan maakt die daad als zoodanig haar nog niet hoogstaand van karakter, al is er onder zulke omstandigheden m.i. geen sprake van onzedelijkheid of van onreinheid of van een bevlekt verleden in waarachtigen zin, en al kan zij, ondanks 't gebeurde, veel onschuldiger zijn dan hare niet ‘gevallen’ zusteren. Met hoogstaandheid van karakter heeft die daad nochtans niets te maken.

De lengte van mijn antwoord in dit opzicht dwingt mij het overige gedeelte van Uw brief slechts kort samen te vatten, in de eerste plaats om U zeer te danken voor den langen en gezelligen en vertrouwelijken inhoud ervan. Ja, ik vind U inderdaad ruimdenkend; ook deze brief van U getuigt weer daarvan. - Immers Uwe woorden uit Uw brief, die ik hieronder citeer, geven daarvan blijk:

Ik begrijp niet hoe de meeste menschen, die tijd in overvloed hebben om veel en goede boeken te lezen, en oogen in het hoofd om rond te zien en alles in zich op te nemen, juist bij voorkeur ronddraaien in een klein eigen gedachten-kringetje en voor alles wat daarbuiten ligt een preutsch mondje trekken, en zeggen: ‘Ja, over zulke dingen wil ik niet denken, en durf ik niet over te spreken.’ Of ze er echter niet over denken is nog de vraag, maar dan misschien op een manier dat ze er ook maar liever niet voor uitkomen.

Juist; deze laatste woorden zijn héél raak. Vooral voor vrouwen en meisjes. Ik heb namelijk dit feit

[p. 800]

honderde malen geconstateerd, dat heel veel vrouwen en jonge meisjes zich vóórdoen alsof ze niet denken, veel minder nog spreken willen, over ‘zulke dingen’, terwijl zij in waarheid er van op de hoogte zijn, en er theorieën over op nahouden, die getuigen van perversheid in de hoogste mate. Zelve voornamelijk onder mannen opgegroeid, en er geen eigenlijke vriendinnen op nahoudend toen ik jong was, heeft het mij naderhand altijd getroffen hoe juist zij, die in een bij uitstek vrouwelijke omgeving groot werden, onder veel zusters met eene weduwe-moeder, verkeerend met vele ‘intieme’ vriendinnen, enz., uitmunten dikwijls in wetenschap en kennis van d ngen en schandaaltjes en toestanden, en van daarmee gepaard gaande gedachten en voorstellingen, waarvan ik op hun leeftijd nog nimmer had gehoord of gedroomd, en waarvan ik ook niet geloot dat een in gezonde, normale atmospheer grootgeworden meisjesziel eenig begrip heeft. Dergelijke uitsluitend vrouwelijke kringen echter hebben iets beslist-ongezonds, onnatuurlijks, onwaars.

Gij vindt, (naar aanleiding van Ego's veelbesproken gedachtenwisseling indertijd in de Lelie), dat niemand zich met een beetje liefde tevreden kan stellen. (Ego had geschreven: ‘Waarom kan een man, ook al is hij getrouwd, aan een andere vrouw niet een beetje liefde geven?’).

Ik kan deze opinie Uwerzijds niet deelen. Er zijn m.i. heel veel vrouwen (en mannen ook), die met een beetje liefde heel gelukkig zijn, en die veel meer geven dan zij terugontvangen. Vooral in het karakter der vrouw ligt het om dankbaar te zijn voor het weinige reeds dat zij ontvangt in zake liefde. Natuurlijk is ook dat weer een quaestie van persoonlijk temperament, maar m.i. zal de groote meerderheid der vrouwen met een beetje liefde nog gelukkiger zijn dan zonder iets van dien aard. Ik zeg dit overigens geenszins omdat ik het eens ben met de door Ego verkondigde stelling. Want m.i. is die alleen in het voordeel van zijn eigen geslacht, niet van het onze.

Dat de hoogstaande vrouw zich niet tevreden kan stellen met weinig en dat voor haar geldt: alles of niets, in dit opzicht, dat geef ik U gaarne toe, maar ik herhaal alweder: hoe weinige vrouwen zijn ‘hoogstaand’!

- 't Slot van Uw brief interesseerde mij zeer, en ik heb dat gedeelte gelezen met groote belangstelling, omdat die persoon mij heel sympathiek is uit zijn brieven. Maar ik wil daarop niet verder ingaan op deze plaats. De drukproeven worden door de drukkerij aan U gezonden, en gij moet de gecorrigeerde proef dáárheen terugzenden, niet aan den heer Veen, den uitgever. Ik heb de plaatsing reeds opgegeven van Uw bijdrage, maar dat hangt ervan af, of er nog plaats genoeg is tot opname in dezen jaargang.

Hartelijk dank voor Uw belangstelling in ons allen. Zooals gij uit de laatste Lelie (Overzicht van de Week) in het bijzonder zult hebben gezien, gaat het mij dit jaar hier buitengewoon goed gedurende de kuur. De menschen hier in Bad-Nauheim, de winkels, waar men mij overal kent, zijn een en al verbazing dat ik nu zoo flink loop, en zoo veel kan uitgaan en kan genieten, waar ik vroeger bijna voortdurend moest liggen of rijden, en ten slotte verleden jaar zoo hoogsternstig ongesteld werd als ik in de vorige Lelie beschreef. Dat ik daardoor in de behandeling overging van professor Schott kan ik niet genoeg als een zegen beschouwen, nu deze mij zoo ver heeft vooruit gebracht. Hij geeft mij dan ook andere baden, en op een andere wijze, en nu kan ik ze veel beter verdragen.

Met veel genoegen vernam ik dat ook Uw gezin, en wat er bijbehoort, het zoo goed maakt. Ja, onze jongens blijven flink gelukkig, en Benjamin is overal bekend en bemind hier. Hartelijk gegroet.

Fred. - Ik herinner mij met bijkans afdoende zekerheid het gedichtje te hebben ontvangen; ik zal het voor U nazien en het terstond lezen. Ik neem het U niets kwalijk dat gij er naar vraagt; juist daarom antwoord ik U omgaand. Vriendelijk gegroet.

X.Y. - Ik had U heel graag particulier geantwoord, indien mij niet uit Uw briefje (van 25 Mei, hierheen opgezonden) ware gebleken dat gij 31 Mei reeds weer waart vertrokken, terwijl ik Uw briefje hier eerst 3 Juni ontvangen heb. Dus blijft mij niets anders over dan U per Lelie-corr. te antwoorden, hoe ik de bewuste bijdrage inderdaad ontving, en ook beslist nog plaats; ik moet haar echter tot een bepaald doel gebruiken, en liet om die reden nog niets van haar, noch van mij-zelve, hooren. Ik vestig Uw aandacht speciaal op dit Overzicht van de Week, - over Mr. Leadbeater. Zeer hoop ik U bij Uw terugkomst ten mijnent te zullen zien bij gelegenheid.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.