De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Ik zeg de Waarheid.
Roman
door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van. No. 46).

De zee snikt zoo zachtjes - - - als klaagde ze om menschenwee. - - -

Boven mij licht de klare, blauwe, kalme lucht. - - - En het is zoo stil - - zoo wonderbaar stil als het hier 's ochtends nog alleen zijn kan, - als 't mondaine gedoe zich nog uitslaapt, van 't Casino in Monte, van de flirt in de hôtels. - - -

Dan is 't hier op de Cap, op Cap Martin, zoo zalig-wonderzoet. - - -

Dan ben je alleen met den frisschen, zachten zeewind, met de ruischende boomen, waardoor een geheimzinnige adem zoo vredig geurt van een bedwelmende zoetheid. - -

Dan zoek ik het plekje, waar de groote levenslijderesse zoo graag uitrustte, arme Elizabeth van Oostenrijk, die Uw geheim leed voortsleepte in rustelooze vereenzaming, van oord tot oord, - en ik zie door 't groen heen de wegtintende kusten van Italië, de mengeling van oneindige kleuren-schoonheid over de zee, en de roode, steile, ten hemel wijzende rotsen. - -

En om mij heen jubelt een vogel zijn loflied aan het zonlicht. - - -

Het is alles als een groote weemoed, die getemperd wordt door de heerlijkheid van leven als zoodanig, waarvan deze vogel zingt. - - -

Neen, ik lijd nu niet meer als in het begin toen ik hier kwam, in het Zuiden, bij Dolly, een geslagene, gebrokene, in-opstand-geraakte, eene die zelve haar liefde had verstooten, en toch niet hem kon vergeten nog. - - -

Toen kon ik 't niet accepteeren nog. Toen hoopte ik telkens nog op 't wonder dat hem aan mij zou teruggeven, mij zou openbaren hoe hij nochthans was degene die ik mij had gedroomd, nochthans was de man die ik had méénen lief te hebben - - -

Aldoor moest ik denken aan het mooie woord van professor Nothnagel: Slechts een goed mensch kan een goed dokter zijn - -

Een goed mensch! O als hij dat geweest ware, dan had hij niet zijn gelijk gesteld boven de redding van een menschenleven; dan ware hij integendeel blij geweest om zijn ongelijk, omdat - het Greta zou hebben behouden. - -

Iemand die zich in stilte verheugt over den dood van een ander - omdat die dood hem voordeel aanbrengt - die iemand is gelijk aan een moordenaar, is veel minner nog dan een moordenaar in drift, die onberaden handelt, in een moment van zelf-vergeten. Zoo iemand is in koelen bloede, is heimelijk, van anderen onvermoed, blij om den dood van zijn prooi - - en, hoeveel erger nog, als zoo iemand is een geneesheer bovendien, iemand wiens heerlijk beroep behoort te zijn anderen te genezen! - - Dan legt hij zich een masker op - zoo als Joost het zich inderdaad deed - een masker van huichelarij, van quasi-belangstelling, van quasi-verheugenis, om schijnbare beterschap - -

Terwijl in zijn hart slechts verbittering spreekt, en heimelijk hopen op de komst van den doodsengel, die hem zal gelijk-geven - ten koste van zijn slachtoffer.

Neen, neen, zoo een kan ik niet hebben liefgehad - - het kan niet - - ik moet mij vergissen - - - ik deed hem onrecht. - - -

Er zijn momenten geweest waarin ik op het punt stond naar hem toe te vliegen, hem te zeggen: neem mij, ik kan niet zonder je leven, - ik wil niet, - ik was dom je te wantrouwen - - ik wil in je gelooven. - -

- - - Maar dan hield die brief mij terug, die koude, korte, op hoogen toon geschreven brief van zijn zuster, waarin ze mij verweet mijn ‘sentimentaliteit’, mij hoonend vroeg of ik dan werkelijk zoo naïef was geweest, om te gelooven dat een dokter ooit iets voelde voor zijn patiënten op een andere wijze dan als materiaal voor zijn wetenschap? - -

Zij had het wel gemerkt, schreef ze - met vrouwelijke venijnigheid - dat Joost mij kon nemen zoodra hij-zelf maar wou. - Ze had zich dikwijls genoeg verwonderd over mijn ‘gebrek aan vrouwelijke fierheid’, van het zoo openlijk te toonen aan hem. Maar, ten slotte moest iedereen maar zelf weten wat hij wilde of deed. Dat vond ze ook van Joost en mij. Toen hij haar dus had gevraagd hem de gelegenheid te vergemakkelijken mij te ontmoeten, door hare kennismaking met mij, toen was ze er met zusterlijke plichtsbetrachting op ingegaan.’ - - (Daar hadt je het weer; ‘plichtsbetrachting’ ligt deze koude vrouw in den mond bestorven: al hare handelingen worden geboren uit overlegde plichtsbetrachting, nooit uit spontane liefde-opwellingen.)

[p. 778]

- - En nu was dit het einde! Nu Joost met zijn liefde tot mij kwam, nu stootte ik hem weg, - om een sentimenteelen gril.

Hij-zelf had er haar iets van uitgelegd, dat ik nu ten slotte ineens niet wilde, omdat Greta's dood hem - natuurlijk - in zijn kunde geheel in 't gelijk stelde, en hem dat dus plezier deed tegenover dien pedanten professor Nellesteijn. Schamen moest ik me tegenover Joost, dat ik zóó weinig zijn groote meerderheid van kennis wist te waardeeren, dat ik, in plaats van er mij, met hem, over te verheugen, over den ‘goeden uitslag’, (zoo noemt ze Greta's dood!) hem nu zijn geluk bedierf door mijn kinderachtige opvattingen.

- - - - Dan werd ze gemoedelijk ten slotte:

Begreep ik dan zelve niet hoe groot een geluk ik vergooide? - Wist ik dan niet dat Joost een magnifique toekomst vóór zich had als arts? Zag ik dan niet in dat alle doktoren zoo waren? En dat immers alle menschen 't eerst dachten aan zichzelf? En dat zoo iets ook natuurlijk is ten slotte? -

En, begreep ik dan óók niet dat de huwelijksaanzoeken, - vooral voor een meisje in mijn verarmde positie, - dun gezaaid zijn heden ten dage? Dat ik met mijn hartstochtelijk temperament - ik moest het haar niet kwalijk nemen dat ze het ronduit schreef wat ze, als oudere vrouw, en van meer onderbinding dan ik, had opgemerkt aan mij in dit opzicht - wel eens op een heel-ongelukkige manier ‘er in kon loopen’ - ‘uit behoefte aan sexueele bevrediging’, - als ik niet bijtijds instapte in het veilige huwelijksbootje, dat niet zoo heel dikwijls klaar ligt voor ongefortuneerde meisjes, in onze dagen. - -

- - - Ik moest er om lachen, smadelijk lachen, om dat deel uit haren brief! Zoo dóór en dóór ademt dat alles haar berekening-karakter! Ze heeft er geen flauw vermoeden van gehad dat ik mij aan Joost zou gegeven hebben onmiddellijk - wanneer ook - zonder eenig bejag op huwelijks-voordeel, - zoo lang ik hem nog zoo zielslief had als ik 't eens deed. - - Voor haar is mijn heele liefde voor haar broer niets anders geweest dan een huwelijks-berekening, geïnspireerd door onbewuste paringsbehoefte. -

Zonder die wettige fatsoenlijke bekrachtiging van de paring kan zij zich, met hare conventioneele natuur, niet denken de mogelijkheid van het zich onberedeneerd een man geven durven, - enkel uit zuivere liefde tot hem - eener tot de eerste kringen behoorende freule de Brienne Steinberg. - Daarom waarschuwt zij mij gemoedelijk dat ik misschien mijn laatste huwelijkskans heb verspeeld - - dat ik nu, onbewust, vóór ik 't zelve weet, zal ‘vallen’, als offer van mijn ‘hartstochtelijk temperament’. - -

Want, voor vrouwen als zij, is geen begrip denkbaar van èchte liefde, bestaat alleen wellust, hartstocht, - - passies die zij beneden hun ‘stand’ vinden!

Och arme! Wat weet zoo'n ziellooze, koude vrouw van zoo iets als wezenlijk liefhebbenkunnen.!

Neen, daarom moet ik lachen om dat gedeelte van haar brief!...

Maar dat andere, dat eerste, waarin ze mij zoo wreed-meedoogenloos onthult het karakter van Joost, vertelt hoe hij-zelf met haar heeft gesproken erover, zelf heeft bevestigd dat hij zoo is, zoo slecht - - zoo slecht. - - Daarom moet ik schreien. - -

Ach, nu weet ik 't wel heel, heel zeker dat het voorbij is, - voorbij alles. - -

En nu is mijn groote droefheid niet meer om hem, die 't immers niet verdient dat ik hem liefheb, maar slechts om me-zelve - omdat ik nooit vrouw zal zijn, nooit moeder - - - want nooit meer zóó zal kunnen liefhebben - - - nooit meer. - - -

In de tram naar Monte Carlo lees ik Dolly's brief over, dien ik van ochtend kreeg. - - - - -

Ik moet in Monte Carlo kamers gaan bestellen voor haar - - ze heeft genoeg van Nice, schrijft ze - - ze wil naar Monte. - - Dan is ze meteen meer in mijn buurt óók. - - - - Of ik eens voor haar wil onderzoeken naar 't Grand-hôtel - dat is haar zoo aangeraden. - -

- - Ik wou dat ze bleef waar ze is. - - Ik voel dat ze mijn gelukkige, weemoedige eenzaamheid zal gaan verstoren. - En toch ben ik bijna blij erom - omdat ik van haar houd - van haar levenskracht, van haar ongebroken vroolijkheid, van haar durf van zichzelve zijn. - - Ze is een band met het verleden, - een band die mij lief is toch. - - - Ik wil mijn best doen alles precies naar haar wenschen en smaken te beredderen, vergewis me dus nog eens nauwkeurig van haar opgaven: een kamer op het Zuiden natuurlijk, vooral heel licht gemeubileerd, met frisch cretonne, - en een riant uitzicht. - - En veel menschen moeten er logeeren in 't hôtel! - - Anders wil zij er niet in. - - Vooral een leuke hall, - waar je veel hebt te zien. - -

In m'n gedachten zie ik haar daar al, trippelend in die hall, op haar hooge fransche hakjes, grappig-coquet nadoenster-françaisetje; met haar hollandsch mooi teint, en haar goed figuur 'n heel appetijtlijk wezentje voor mannen. - En dat zelve zoo goed wetend! - En het zoo prettig vindend! - -

Ze zal er ‘doen’ in Monte; ‘doen’ als slechts

[p. 779]

weinig Hollanders; chic, tip-top Engelsch in haar gedistingueerde kleeding, maar met kleine fransche voetjes en handjes, en met de heerlijke fraîcheur van een gezonde, mooie Haagsche! - -

Onwillekeurig glimlach ik als ik zoo aan haar denk. En meteen, terwijl ik mijn plaatskaartje betaal, glijdt mijn taschje van mijn schoot. - - - - -

‘Mademoiselle heeft prettige souvenirs?’ - zegt de meneer, - die 't vlug voor me opraapt, - in gebroken hollandsch. - -

Ik buig beleefd - antwoord alleen: ‘Merci.’ -

Wat hoeft die vent, - 'n duitscher herken ik hem te zijn aan zijn accent - mij zoo onbeschaamd aan te kijken, toe te glimlachen! - -

Ik heb hem al ééns in de tram ontmoet; toen óók fixeerde hij mij op die hinderlijkbrutale manier van sommige mannen. -

Natuurlijk ook, een vrouw-alleen, eene die nog jong is, en die hier reist, aan de Riviera, die kan geen pretensie maken, - zoo lang ze niet absoluut-onbegeerlijk is, - van eerbied voor haar persoon.

‘So etwas gibt es hier nicht’ - in dit mondaine, wufte, weelderige paradijs voor demi-mondaines van professie, of voor quasi-fatsoenlijke vrouwen, - die nog veel erger dingen doen. -

- - Laat ik nu maar heel eerlijk zijn! - Vind ik dien gemankeerden eerbied niet verkieslijker eigenlijk dan ik het nooit naar me kijken door een man zou vinden.? - Is er niet een klein beetje in me, ook in mij, van 't Dolly de Brienne bloed, dat het wel prettig vindt dat een man oog heeft voor mij! Vindt niet in den grond elke vrouw het onaangenaam - als ze eerlijk is voor haar zelve - zoo onaantrekkelijk te zijn, dat ze aan geen enkelen man iets zegt van welke bekoring ook? -

Je zelve verdedigen tegen hem kan je immers altijd wel - als je dat waarachtig wilt. - 't Is flauwe, onoprechte aanstellerij te doen alsof je, uit angst voor een onbekenden man, niet bent gediend van zijn hulde. Angst behoeft geen enkele normale vrouw, - die niet zelve wil toegeven, - te hebben. Ze behoeft nooit verder te gaan dan ze zelve verkiest. - - -

Ik kan deze brutale oogen, die kennismaking met mij zoeken, niet uitstaan. Ik zou dien vent, met zijn rood-dik gezicht, en Wilhelmopgedraaiden knevel, met plezier een draai om zijn ooren willen geven.

En toch vleit het mijn ijdelheid dat hij, terwijl er anderen in de tram zitten óók jong en óók van mijn geslacht, blijkbaar iets aan mij ziet dat hem apart bekoort. - -

Het is voor hèm dat ik met een luchtig sprongetje van de tram wip, mijn rokken nauw om me heen trekkend daarbij, met een beweging die mijn figuur daardoor accentueert. - -

Ik voel dat hij mij nakijkt terwijl ik, heel vlug, de richting naar 't Grand-hôtel insla. - -

En ik heb er plezier in. - -

En ben tegelijk kwaad op mijzelf dat ik zoo echt-vrouwelijk-kleinzielig ben vàn er plezier in te hebben. - -

(Wordt vervolgd.)