De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Tooneeloverzicht
door Stella Mare.

Het levende Lijk.
Drama van Leo Tolstoï.
In scène gezet door Herman Heijermans.

Zooals ik reeds in mijn vorig tooneeloverzicht mededeelde, heeft ook het gezelschap van den heer Heijermans, onder diens opperregie, bovengenoemd drama ten tooneele gevoerd.

Dat de litterator Heijermans den regisseur een leelijken poets heeft gebakken, valt niet te ontkennen. Evenmin, dat de heer Heijermans een, wat men zoo in de wandeling noemt, ‘practisch’ man is, die met alle détails, als daar zijn: laatste trams, die de schouwburgbezoekers vooral.. ‘halen’ willen, rekening houdt. Dat hij, onder meer, een der beste scènes coupeerde: het bezoek van vorst Abreskow, die aanleiding is tot de ‘pointe’ der intrige, n.l. dat Fedja voor levend lijk gaat spelen, schijnt het litteraire geweten van Heijermans niet al te zwaar gedrukt te hebben.

Wat nu de creatie van Bouwmeester (Fedja) betreft, zoo moet ik eerlijk bekennen dat diens creatie, in vergelijking van hetgeen

[p. 760]

Royaards mij te genieten gaf en naar hetgeen ik van alle Bouwmeesterbewonderaars te hooren kreeg, mij wel eenigszins tegenviel.

Tenslotte is dit geen wonder.

Royaards heeft mij volkomen de Fedjafiguur bijgebracht. Zijn stem, zijn voorkomen, zijn intellect, zijn beschaving leenen zich geheel daartoe, hij wàs, de van huis uit, deftige Fedor Protassow.

Bij Bouwmeester staat èn voorkomen èn stem èn minder fijne beschaving hem in den weg om een rol als deze geheel volkomen uit te beelden.

Buitengewoon van spel, en zelfs dat van Royaards overtreffend, was Bouwmeester daarentegen in de (bij Heijermans) beide laatste tafereelen.

De rol van Victor Karenin bij dit gezelschap door Willem de Veer met zooveel distinctie vertolkt, overtrof de opvatting van den heer Balfoort bij het gezelschap Royaards.

Dillettanterig van onbeholpenheid was hier mejuffrouw Tourniaire, als Sascha, welke rol bij Royaards zoo warm door Marie Holtrop werd gespeeld.

Mejuffrouw van Kuyck (de Zigeunerin Mascha) was temperamentvoller dan hare collega Henriëtte Demmink bij Royaards, doch deed ons daardoor minder aan eene platonische verhouding tusschen haar en Fedja gelooven.

‘Cupido te Vondeling’.
Blijspel in drie bedrijven van Max Dreijer, bij het ‘Nederlandsche Tooneel’

De naam van den auteur, die o.a. ‘Zeventien jaar,’ ‘Der Probekandidat,’ enz. heeft geschreven, heeft ertoe geleid, dat wij hoogere verwachtingen van dit blijspel hadden dan het bleek waard te zijn.

‘Cupido te Vondeling’ is een flauw niemendalletje, te geesteloos om na te vertellen.

Hulde aan de acteurs en actrices, die in weerwil van het weinig verheffende, dat ze dien avond te zeggen kregen, met zooveel animo speelden, en door hun flot, vroolijk spel erin slaagden de bezoekers in de schouwburgzaal te houden tot het einde van dit blijspel.

‘De Sterksten’.
Tooneelspel in 4 bedrijven van Herman Roelvink, bij het ‘Nederlandsch Tooneel’,

Herman Roelvink, de schijver van het met zooveel succès opgevoerde blijspel ‘Freuleken’ stelt ons als voorrede in het programma van zijn nieuw tooneelspel de vraag, wie wel de ‘Sterksten’ zijn? Zij, die het leven voelend als een voortdurenden strijd zonder omweg op hun doel afgaan, of zij die uiterlijk wellicht minder gewapend schijnend, ten koste van eigen geluk hun beter ik doen zegevieren. -

Wie zijn het - de egoïsten of de altruïsten?.. zoo vraagt hij.

Zij, die waarschijnlijk - beslist duidelijk is het mij niet - door den schrijver als de sterksten zijn bedoeld, zijn de jonge Dr. Duval, die beroemd zijnde, zijn eenvoudig vrouwtje verlaat met Hermine van Ronsbergen èn deze Hermine. Ik voor mij vind Dr. Duval een zwakkeling, en zou het stuk getiteld willen zien de ‘Sterkste’, daar in dit stuk beslist de jonge vrouw alleen het is, die alles trotseert, alles in het werk stelt, om te bezittten wat zij begeert, en alles omverwerpt om tot haar doel te geraken: de wettige vrouw te worden van den beroemden Dr. Paul Duval.

Als jonge, onbemiddelde dokter is Paul Duval na moeite-volle jaren gehuwd met Maria, eene eenvoudige bewaarschoolonderwijzeres, die haar Paul zielslief heeft.

Door de uitvinding van een serum ter bestrijding van den kankerbacil wordt hij plotseling beroemd.

Nu volgt een met veel vaardigheid geschreven persiflage op het weldoen, dat in een blijspel uitstekend op haar plaats zou zijn. Allergeestigst hekelend toont de schrijver aan hoe weldoen in vele groote kringen veelal een ‘sport’ is.

De voorname mevrouw van Ronsbergen heeft op haar buitenverblijf allerlei gasten genoodigd, die haar helpen moeten om het den jongen Duval, die met zijn vrouw (de vrouw kon men toch moeilijk alleen thuis laten, nietwaar) tot haar eigen glorie bij haar logeert, mogelijk te maken een kliniek te openen, waar hij zijn uitvinding kan toepassen.

Nu heeft Roelvink alleraardigst die weldoenerij aldus gehekeld: Mevrouw van Ronsbergen werkt op de vrouwelijke jaloezie der gasten, want ze wil ter voldoening van haar ijdelheid veel aandeelen plaatsen. Zij vertelt aan de eene vriendin dat eene andere vriendin voor een veel grooter bedrag heeft ingeteekend dan zij. Die truc helpt - de vriendin verdubbelt het haar toegezegde bedrag.

De verdere intrige is aldus: Wanneer Duval er met Hermine van Ronsbergen van door is gegaan, wil Maria onder geen voorwaarde van hem scheiden, maar als Hermine

[p. 761]

haar komt vertellen, dat zij een kind van Duval onder het hart draagt, stemt de arme beproefde vrouw ontroerd toe.

Is dit logisch? Zou 't niet meer naar het werkelijke leven zijn, wanneer de bedrogen echtgenoote juist dán in geen geval van de scheiding had willen weten, want dit ligt zoo geheel voor de hand na eene zoo trouwelooze handelwijze als die Maria van haar man heeft ondervonden.

Laat ons ondertusschen dankbaar zijn, dat de heer Roelvink zoo'n nobelen kijk op ‘de vrouw’ heeft!

Mevrouw Mann had weer het leeuwen- (of, beter gezegd, het leeuwinnen)-aandeel van het succès. Hoe is 't mogelijk, dat eene vrouw, die schittertin de ‘Tsarin’ en in ‘Demi Monde’, zóo sober en ontroerend de arme bewaarschooljuffrouw kon weergeven. En toch is haar dit volkomen gelukt.

Van de overige spelers geen goed en geen kwaad!

‘Lastertongen.’
Blijspel in 9 tafereelen door Sheridan, bij de K.V. ‘het Nederlandsch Tooneel.’

Dit is een fleurig, kleurig blijspel, waarin kleinsteedsche laster geestig wordt gehekeld. Al dadelijk zeggen ons de namen van de personen, in wier milieu het stuk speelt, ons genoeg. Vrouwe van Brandnetel, mevrouw Schijngoed, de heeren Slang en Lasterman, enz., enz.

Veel meer dan kwaadspreken deden de vrouwen in de vorige eeuwen niet. Zou het kiesrecht ze beter maken?

Ach: ik vrees, dat zoodra zij zich met de politiek gaan bemoeien, die vrijwel synoniem is met geknoei, er weer opnieuw, om tot haar doel te geraken, Brandnetels, Slangen en Lastertongen uit den grond zullen verrijzen.

Maar, ter zake. Mevrouw Holtrop heeft prachtig mevrouw Vredenburg, de jonge, levenslustige echtgenoote van den ouden heer Vredenburg, die haar grootvader kon zijn, weergegeven.

Deze actrice is dan toch wel ‘onburgerlijk.’

Het is altijd zoo prettig op ons tooneel eens een echte ‘dame’ te zien, ofschoon, dit moet ik eerlijk zeggen, de roep van de burgerlijkheid der acteurs en actrices in ons land erger is dan het met de waarheid strookt. Misschien was het in vroegeren tijd wel zoo, dat men nooit dames en heeren te zien kreeg, maar tegenwoordig is dit gelukkig veel beter geworden.

Ik dwaal al weer af.

Mevrouw Vredenburg dan wordt door hare kleinzielige omgeving beschuldigd, dat zij eene verhouding heeft men den jongen, lichtzinnigen Karel Uiterwijk (een pluimpje voor den jongen acteur Constant van Kerckhoven voor zijn los en prettig spel als Karel Uiterwijk).

Intusschen is het Joseph, de broer van Karel, die lang geen kuische Joseph, maar een echte huichelaar is en die voor ‘braaf’ wordt aangezien, die het op de eerbaarheid van mevrouw Vredenburg gemunt heeft. Gelukkig wordt hij ontmaskerd.

En Karel, die zoo slecht niet is als hij schijnt, en ‘au fond’ een goeden inborst heeft, wordt ten slotte gelukkig met het meisje, dat hij lief heeft en dat hem bemint.

Het decoratief was héel goed. Het spel eveneens, maar.... niet ‘licht’ genoeg. Zoo waren in het bizonder de heeren Ko van Dijk, als Joseph Uiterwijk, en Fernantzen als Lasterman wel wat te zwaar. Nu ja, dat ligt wel wat in den Hollandschen aard, maar van goede acteurs verwacht men, dat ze dan maar onhollandsch spelen.

Ziezoo, mijn taak is weer afgeloopen, dus - tot de volgende maand.

STELLA MARE.