De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Gedachtenwisselingen.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).

I.

Geachte Redactrice.

Veroorloof mij een enkele vraag, nl. deze: Is de Rubriek-titel: ‘Actualiteiten’ soms als ironie

[p. 730]

bedoeld? Of slaat die naam enkel op de titels der onderwerpen die er onder worden be(?)handeld?

In dat geval komt 't mij voor dat die onderwerpen, die aan ernstige denkers, aan beroemde economen, ja aan de knapste koppen van Europa op politiek en economisch gebied, zooveel studie en arbeid kosten, te ernstig zijn om er mee te spotten door er zoo lichtvaardig over te snappen. Zulks duidt zoo onmiskenbaar op totale ontstentenis van inzicht in de diepte der kwesties, wijst zoo duidelijk op een ‘de stof niet machtig zijn’, dat het mij alleszins begrijpelijk voorkomt dat de schrijver de kern der kwestie niet ziet, laat staan daarin doordringt.

Met dank voor de plaatsing

Uw dw.

H. VISSER.

Antwoord aan den Heer H. Visser.

's Gravenhage, 24 April 1913.

Hooggeachte Redactrice.

Ik dank u zeer, dat U mij de gelegenheid wildet geven, onmiddellijk op des Heeren H. Visser's geschrijf te antwoorden. Toen ik het gelezen had vroeg ik mij zelven af: ‘Wat is een naam? Immers zijn uitval, - meer dan een aanval, - is al even duister als 't antwoord van den Heer P. Visser Dzn., te Koog a/d. Zaan (zie Lelie van 26 Maart 1913). Zou de duisternis over die naamdragers heerschen? Dan jammer voor alle andere Visser's en Visschers.

Ik heb niet de eer den Heer H. Visser te kennen, maar hij is zeker Dr. Mr. of Mr. Dr., en laat uit bescheidenheid dat praedikaat weg, waaraan hij ontleent de bevoegdheid om zoo hooghartig te leeraren. Ik zou zijne opleiding gaarne kennen, opdat ik gelegenheid had om hem te stellen naast de ernstige denkers, de beroemde economen en de knapste koppen van Europa op politiek en economisch gebied.

De Heer V. schijnt een tweede ‘ei van Columbus’ uitgevonden te hebben voor een averechtsche redeneerkunst en een onduidelijken betoogtrant. Hij heeft mij op een windei willen tracteeren, maar zijn eieren zijn die als bij Staring; evenals in dat gedicht, voeg ik hem toe: ‘eet jij dan met jouw wijzen kop die philosophische eieren op.’ Leeren doe ik graag, maar door groote woorden laat ik mij niet afmaken.

Ik dank U ook, hooggeachte redactrice, voor de toezending van het kaartje, waarop ‘geheele instemming’ met mijn ‘werkstaking’ (H.L. No. 41 van 9/4 '13) uit G., en misschien wilt U den Heer H. Visser wel mededeelen, dat niet ik, maar U zelve zoo vriendelijk waart mijne ‘stukjes’ onder één hoofdje: ‘Actualiteiten’ te brengen.^*)

Hoogachtend, met vriendschappelijken groet,

Uw dw.

A.J. SERVAAS VAN ROOYEN.

*) Noot Redactrice.
Ik heb dit inderdaad den heer Visser reeds terstond meegedeeld, alvorens ik zijn stukje toezond aan den heer S.v.R.

II.
Voor G.F.H.

Wanneer ik niet, tengevolge eener operatie, nu reeds meer dan twee maanden bedlegerig was, zou ik eerder getracht hebben uw beschuldiging te weerleggen. Begrijpen doe ik haar niet, nu evenmin als toen ik haar voor 't eerst las. Het moet een misverstand zijn, want het is altijd mijn streven rechtvaardig te zijn in mijn besprekingen. Nog daargelaten of men ooit iemand, dien men niet zeer van nabij kent, kan beoordeelen, omdat men slechts ziet de gevolgen, nooit de drijfveeren, nooit de oorzaak, heb ik speciaal van Mevr. Blavatsky gezegd, dat zij niet kon, niet mocht gemeten worden met dezelfde maat als gewone menschen. Ik heb gezegd - juist wat u ook zegt - dat zij niet werd en niet wordt begrepen.

Of ik geen andere bronnen had kunnen raadplegen? Ja zeker, prof. Speyer bijv., maar dán zou uw beschuldiging van gebrek aan piëteit (wat gelukkig nog nooit iemand mij heeft verweten) zeer gegrond zijn.

Of er geen betere, meer eerlijke bronnen te raadplegen zijn? Neen, volgens mijn heilige overtuiging, neen.

Wie zou haar beter hebben gekend dan de overleden president der Theosofische Vereeniging zelf, de man, die met haar de vereeniging stichtte, die jaren lang met haar te zamen woonde en werkte, haar drukproeven corrigeerde, enz. enz. De man, wiens meest kenmerkende hoedanigheden waren: (volgens Annie Besant in haar lijkrede April 1907) ‘volmaakte oprechtheid en eerlijkheid van karakter, waarheidsliefde en onveranderlijke getrouwheid aan plicht’. Dit geeft A. Besant niet slechts als haar eigen meening, maar zij haalt zinsneden aan uit brieven van verscheiden hooggeplaatste, rechterlijke ambtenaren, ministers van oorlog en marine, door wie kolonel Olcott werd uitgekozen voor moeilijke posten van vertrouwen, omdat het van algemeene bekendheid was, dat noch omkooperij, noch bedreigingen hem konden weerhouden zijn plicht te doen.

De tweede reeks der Oude Dagboekbladen begint met het motto: ‘Vergoelijk niets, noch schrijf iets neer uit kwaadwilligheid.’ Aan dat motto is hij getrouw gebleven. Niemand is volmaakt hier op aarde, hij heeft mevrouw B. niet geschetst als een heilige en zij zelve zou de laatste zijn geweest om dit te wenschen.

‘Ik ben trotsch op het feit, dat hoewel deze gedenkschriften sedert Maart 1892 elke maand in ‘The Theosophist’ zijn verschenen en door honderden nog levende getuigen der daarin beschreven voorvallen zijn gelezen, mijn waarheidsliefde ook niet éénmaal in twijfel is getrokken en slechts één geringe onnauwkeurigheid aangewezen is.’ (Olcott blz. 1).

In het voorwoord voor den 15^den jaargang van ‘Theosophia’, (Hoofdredacteur Dr. J.W. Boissevain) Mei 1906 staat: ‘Wij vangen dit nummer aan met de vertaling van Old Diary Leaves door onzen Voorzitter Olcott, waarin hij de geschiedenis der Theosophische Vereeniging beschrijft op nauwkeurige, waarheidlievende wijze. Deze vertaling zal nog jaren het eerste halve vel van

[p. 731]

elk nummer in beslag nemen....’ Me dunkt dit alles is wel een afdoend bewijs, dat de bron, waaruit ik putte, niet troebel is maar zuiver.

Toen ik ‘De Sleutel tot de Theosofie’ las, stemde het mij telkens dankbaar, dat ik een jaar van te voren met de ‘Oude Dagboekbladen’ had kennis gemaakt. Ik begreep wat mevr. B. schreef zooveel beter, juist door de herinnering aan alles wat kolonel Olcott over haar ‘al te levendige fantasie’ had medegedeeld.

Dáárom, niet met het doel om een levensschets van H.P.B. te geven, maar opdat ook anderen ‘de Sleutel’ geheel naar waarde zouden schatten (niet overschatten) en begrijpen schreef ik mijn artikel.

Misschien denkt u of heeft u gedacht, dat Olcott, (en ik door hem) mevrouw Blavatsky als een leugenaarster wilde brandmerken, en - schuilt hier het misverstand, want niets was verder van mijn bedoeling dan dit. Zoo'n levendige fantasie gaat altijd met mediumniteit gepaard.¹⁾ Ik ken een meisje, dat er precies op die manier altijd op los fantaseert en van wie ik toch weet dat ze niet jokt. Dat kolonel Olcott er eveneens zoo over denkt bewijst o.m. wat hij schrijft: (blz. 304) ‘Ongetwijfeld waren haar ruw optreden, haar stoutmoedige excentriciteit, haar neiging tot profaneeren en andere eigenaardigheden slechts de uitingen van haar hartstochtelijk protest tegen de huichelarij en bedrog in onze samenleving.’

Ik hoop dat u er ‘nu een weinig de vrouw in voelt’ en anders, - althans wanneer u in Den Haag woont, - weet ik geen betere raad, dan dat u mij, wanneer ik hersteld ben, eens komt opzoeken. Ik wil u gaarne ‘Oude Dagboekbladen’ leenen. U kunt zich dan overtuigen dat mijn aanhalingen volmaakt correct zijn. Misschien brengt u dan wel voor mij mee de bronnen, waarvan u weet of meent te weten, dat ze beter en eerlijker zijn.

We vergelijken en bespreken dat dan eens te zamen en 't zou me niets verwonderen, wanneer uw laatste oordeel in deze luidde: ‘Het was een misverstand, een niet-begrijpen, want ik moet bekennen, waar een niet-theosoof haar licht ontsteekt bij den oudsten, besten vriend van mevr. Blavatsky zelf, den medestichter der Theos: Vereeniging, kan dat licht toch geen dwaallichtje zijn.

J. VAN REES-VAN NAUTA LEMKE.

1) Het omgekeerde is volstrekt niet het geval. Een medium behoeft volstrekt geen levendige fantasie te hebben.