De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Gedachtenwisselingen.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)

I.
A'dam, 27/8 '12.

Jonkvr.

Het is naar aanleiding van uw 2^en artikel in N^o. 8 van ‘De Hollandsche Lelie’, waar u uw beschouwing geeft over een schrijven van B. Veth, over ‘Verhoudingen van Man en Vrouw’, dat ik mij verplicht achtte u mijn meening eenigszins kenbaar te maken aangaande eenige uitlatingen in bedoeld artikel. Misschien tast ik in 't duister, maar dan gedacht: dwalen is menschelijk.

Ik lees dan n.l. op bladz. 120:

‘Het is een niet te loochenen feit, waarover alle tegenwoordige natiën zich ongerust maken, dat de geboorten afnemen. In Frankrijk is in dit opzicht de statistiek angstwekkend, maar ook in Pruisen heeft zij dit jaar vastgesteld, dat er een bedenkelijke afname is in het geboren worden van kinderen. In Australië is men reeds zoover, dat men zich genoodzaakt ziet aan elke moeder, die een kind ter wereld brengt, een premie aan te bieden. Dergelijke feiten bewijzen meer dan vele woorden. Zij bewijzen n.l. dat de leer van B. Veth, die is, welke heden ten dage met voorliefde wordt gehuldigd: wel 't plezier van de zinnenbevrediging, maar niet de lasten van 't vrucht-dragen. Après nous le déluge. Nu, alles wel beschouwd, een wereld die aldus zichzelve doemt tot den ondergang, door gebrek aan bewoners, is dan ook als zoodanig rijp tot vergáán.’

Tot zoover uw schrijven. Ik ben het volkomen met u eens dat de denkbeelden van B.V., die hem gebracht hebben tot zijn z.g.n. leer, niet al te rooskleurig zijn. Er bestaan echter nog tal van beweegredenen die leiden naar de leer van B.V., maar die geenszins een karakter dragen van: ‘wel 't plezier van de zinnenbevrediging, maar niet de lasten van 't vrucht-dragen.’ Dergelijke beweegredenen treft men dan ook veelal aan in de klasse van arbeiders. Ik zal als illustratie mij-zelf als voorbeeld stellen om u aan te toonen dat men heel gemakkelijk kan komen tot het idee van 't Nieuw-Malthusianisme zonder tot diegene te behooren, die de wereld rijp tot vergáán maken.

Ik was op een zeer jeugdigen leeftijd al tot

[p. 616]

het huwelijk overgegaan n.l. 18 jaar. Nu is dit wel feitelijk geen leeftijd om te huwen, maar u begrijpt misschien wel de omstandigheden: ik ‘moest’. 't Gevolg hiervan was dat ik spoedig vader werd van een dochter, welke nu ruim 2½ jaar is. Ik ben op 't oogenblik 21 jaar. Mijn toekomst is echter van dien aard, dat de zorg van meerdere kinderen mijn financieele draagkracht zouden overtreffen. Gaat het nu aan om door te gaan met te verwekken, terwijl men de verantwoordelijkheid niet kan dragen? Immers, men is als verwekker verantwoordelijk voor 't geen men verwekt, en nu vind ik, als men zulks niet kan, men middelen moet beramen om dat verwekken tegen te gaan. Ik ben geen kinderenhater, integendeel; ik zou mijn dochter voor geen geld der wereld willen missen, maar bovenstaande redenen brengen ons natuurlijkerwijze tot 't nemen van een beperkt aantal kinderen.

Hoofdschuddend heb ik wel eens door onze Jordaanstraten geloopen, wanneer ik daar zoo zag die lieve, kleine kleuters in hunne armzalige kleedij, spelende in onze heerlijke straten. Men kon het hen aanzien, dat zij tekort schoten in hun opvoeding En zulks kan ook niet anders. Vader naar zijn werk en moeder moet er ook uit om er iets bij te verdienen, dus waar blijft de leiding, waar de verzorging, kortom, kunnen deze ouders de verantwoordelijkheid dragen van hun nageslacht? Neen, als men dergelijke feiten om zich heen ziet dan kan men niet anders dan 't verwekken staken, en dan treffen diegenen, die zulks doen, allerminst 't verwijt dat zij de wereld rijp tot vergaan maken.

Als 't niet te loochenen feit, waarover alle tegenwoordige natiën zich ongerust maken, dat de geboorten afnemen, zoo sterk naar voren komt dat men daar een oorzaak voor wil zoeken, dan geloof ik dat die oorzaak dieper gezocht moet worden als waar u die meent te vinden.

Als ons land b.v. aan 't ontvolken zou geraken, dan zou dat niet komen, omdat er zooveel menschen zouden wezen die ‘wel 't plezier van de zinnenbevrediging, maar niet de lasten van 't vrucht-dragen zouden willen hebben,’ neen de oorzaak zou moeten worden gezocht in onze maatschappelijke verhoudingen. Het hedendaagsche stelsel dwingt ons tot 't wenden van den natuurlijken loop, en als de tegenwoordige natiën zich ongerust beginnen te maken over 't ontvolken van hun land, welnu laat men zich dan ook een beetje meer ongerust maken over dat volk, dat dagelijks gebukt gaat onder 't kapitalistische stelsel.

Hopende, dat ik uw gedachte hierover nog eens in de Lelie zal ontmoeten, teeken ik

C.B.

Noot der red:
Deze gedachtenwisseling ontving ik reeds onmiddellijk na mijn boekbeschouwing over ‘de Verhouding tusschen man en vrouw’, van B. Veth (zie Lelie van 14 en 21 Augustus 1912). Ik werd toen door mijn ernstige ongesteldheid verhinderd haar te beantwoorden, en zoo is zij in het vergeetboek geraakt. Intusschen wil ik haar alsnog gaarne plaatsen; misschien geeft de inhoud ook anderen aanleiding hunne meening te zeggen. De mijne is deze: indien iemand zich niet kan bedwingen, dan doet hij m.i. nog beter zijn natuurdrift te volgen, dan zich van een m.i. altijd tegennatuurlijk systeem te bedienen. Voor mijn gevoel ontaardt daardoor zijn handeling in iets weerzinwekkend-leelijks, omdat die met dergelijke voorzorgen gepaard gaat. Zonder eenigen twijfel drukken de financieele zorgen veel meer en veel zwaarder dan in vroegeren tijd. Maar, aan wien de schuld? Aan die vele ouders zelven, die in een dwaze luxe boven hunnen stand willen leven, en die aldus aan egoïsme opofferen het kinderen-bezit. Wie wil werken, die kan ook heden ten dage nog wel door de wereld komen, en die kan ook, juist heden ten dage, een daarvoor passende opleiding bijna gratis doen geven aan zijn kinderen. Om die reden ben ik van meening dat er onder normale omstandigheden (waarmede ik bedoel wanneer beide ouders gezond zijn) geen reden behoeft te zijn zich een al te besliste onthouding op te leggen enkel uit vrees voor de toekomst. Aan den anderen kant echter zijn er ook menschen die maar steeds voortgaan met het kinderen in de wereld schoppen, (iets wat men speciaal op Scheveningen kan aanschouwen, waar de kinderen als een ‘zegen des Heeren’ worden betracht, volgens het orthodoxe, in dat opzicht zoo prettig de zinnen tegemoetkomend geloof.) Dat zulke menschen de verplichting hebben zichzelf te beheerschen te eeniger tijd is, wanneer zij te arm zijn om hun gezin te onderhouden, ongetwijfeld vanzelf sprekend. Ik geef daarom den schrijver van bovenstaande gedachtenwisseling gaarne toe, dat de diepste oorzaak van deze netelige quaestie moet gezocht worden in de hedendaagsche maatschappelijke misstanden. Wat ik zeide naar aanleiding van het boek van B. Veth, en wat ik daaruit citeerde, ziet op een andere zijde van het vraagstuk, namelijk op den onwil der vrouw, der dame vooral, kinderen te verwekken, uit zelfzuchtige redenen harerzijds, van vrees voor 't verliezen van haar figuur, voor oud-zullen-schijnen, voor huishoudelijke zorgen, enz., enz.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

II.
Koog a.d. Zaan, 17 Maart 1913.

Hooggeachte Jonkvrouw Lohman.

Vergun mij a.u.b. eens te mogen melden, wie naar mijne bescheiden meening tot de bourgeoisie gerekend kunnen worden, waardoor als dan vanzelf uitkomt wie er niet toe gerekend kunnen worden.

Een en ander in verband met de vraag, gesteld in de Lelie No. 31, bladzijde 490/491^*) en verwijs den inzender naar de figuur, die men ziet afgebeeld op de Godsdienstige Volksscheurkalender, en gedragen wordt op een mooie stoel een zoo'n veelzeggende gelaatsuitdrukking betoont naar Hem die, rijdende op een ezel, Jeruzalem binnentreedt.

(Zooals vanzelf spreekt, staat de echte Adel daarbuiten, want wie van Adel is ziet nooit zoo op iemand neer).

Ik hoop dat de categorie hiermede voldoende is aangegeven, zoowel pro als contra.

Met de meeste hoogachting verblijf ik

UEd. dr.

P. VISSER. Dz.

*) Noot red: Holl: Lelie.
De inzender van deze gedachtenw: bedoelt een stukje van den heer Servaas van Rooyen, getiteld Bourgeoisie, en voorkomend onder ‘Actualiteiten’ in No. 31 van de Holl: Lelie ll.