De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Actualiteiten, door A.J. Servaas van Rooijen.

I.
Feesttuin in den Haag!

Geen theetuin of speeltuin, maar feesttuin en petit comité voor de stad 's Gravenhage.

Het heerenhuis in de Javastraat, tegenover de Alexanderstraat, behoort sedert eenige jaren aan de gemeente 's Gravenhage.

Niemand zal dit wraken, want gouverner c'est prévoir, en, als eenmaal het Alexanderveld een huizen-kwartier wordt, dan is in de eerste plaats noodig een breede verbindingsstraat met de Laan Copes van Cattenburg. Dat ligt wel ver in de toekomst, doch de toekomst kan somtijds al heel gauw het heden worden.

Er valt ook niets tegen te zeggen, dat het huis tijdelijk is ingericht voor het houden van Raadsvergaderingen. De vroegere raadzaal heb ik eens ‘doodkist voor de levenden’ à la Cats genoemd, en het is heel goed, dat de Heeren daar niet meer bijeenkomen, hunne gezondheid opofferen en misschien domperige besluiten nemen, waaromtrent te zeggen zou zijn: ‘Wat dorperheid is dat?’ Alleen zou men kunnen vragen, waarom niet vroeger verhuisd, en aan die zaal gelapt en nog eens gelapt, en duizende guldens weggegooid die tot niets hebben geleid?

We hebben het echter over de tegenwoordige Raadzaal, en niet over 't lapwerk der gemeente 's-Gravenhage. Begon men daaraan, dan kwam men aan geen einde.

Het heerenhuis, waarvan hier sprake is, is steeds bewoond door aanzienlijke menschen die bij stand en fortuin veel menschen ontvingen, diners gaven, recepties hielden en hooggeplaatsten moesten ontvangen. Daarom had deze woning alle allures van te zijn geschikt voor feestelijke ontvangsten. Dit schijnt veranderd te zijn; de woning schijnt door de Raadzaalbestemming ingeboet te hebben hare vroegere bestemming, en omdat het stadsbestuur van 's-Gravenhage niet vooruit heeft gezien en vooruit heeft gedacht, komt men nu aandragen met 3 × een som, noodig voor de feestelijke inrichting, noodig voornamelijk in 1913, het feest- en jubeljaar bij uitnemendheid!

Ook dit ‘Jan-achter-an’-werken kan nog te vergoelijken zijn, en al zal de oppositie in den gemeenteraad misschien een beetje pittig reageeren, het voorstel van B. en W, zal door het vóórstemmen der vaste klanten, wel aangenomen worden.

Nu moet echter ook de tuin opgeknapt worden en daarvoor wordt door B. en W. een som gevraagd van ongeveer zevenhonderd gulden. Ik weet wel, dat 700 gulden een druppel is in den emmer der noodige en onnoodige uitgaven der gemeente 's-Gravenhage, maar op den langen duur holt een druppel den steen uit, en een druppel van 700 gulden maakt langzamerhand de gemeentekas ledig.

Wat zal die tuin moeten worden? Een feesttuin voor een avondfeest, met giornoverlichting, enz., na afloop der officieele

[p. 438]

diners en raouts; een theetuin voor de afternoonteas bij recepties; of een speeltuin voor de kindertjes der genoodigden?

Le ridicule tue, en ik hoop dat door de raadsleden ingezien zal worden, dat die 700 gulden nog wel voor wat beters gebruikt konden worden dan tot inrichting van een tuin, die wel zóó erg niet vervallen zal zijn, dan dat hij niet met wat heesters en wat bloeiende planten, als geraniums en begonia's - en wat doet men al niet voor 25 gulden, - in een Flora's-hof zou kunnen veranderd worden!

Zegt het voort!

's Grav. 22/12 1912.

II.
Perslikkerij.

Van Dale-Manhave, in hun Woordenboek der Nederlandsche taal (1884), omschrijven het woord Gebiedster als volgt: heerscheres, meesteres, bevelvoerster.

Dit mag wel eens gevreten worden door de redactie of directie, of een van beiden, van ‘de Prins der Geïllustreerde Bladen’, vereerd, - en daarop leg ik nadruk, - ‘vereerd met de inteekening van H.M. de Koningin en H.M. de Koningin-Moeder’.

In het nommer van 28 December 1911 komt een portret voor van onze Koningin en in de aankondiging daarvan op de achterzijde wordt gesproken van onze ‘beminde Koninklijke Gebiedster’.

Nu heeft men daarmede iets heel onderdanig-moois willen zeggen, maar men heeft vergeten, dat het onwaar is, en haast beleedigend voor de Koningin.

Onze Koningin is niet onze heerscheres, kan zijn meesteres van haar hooger en lager personeel, en moet zijn bevelvoerster van haar leger, niet als Koningin, maar in den hoogsten militairen rang, indien zij daartoe geroepen is.

Heeft men iets vriendelijks bedoeld, zooals men in dichterlijken zin tot zijn beminde of uitverkorene spreekt, als b.v. ‘gij zijt de gebiedster van mijn hart,’ dan had het adjectief bemind achterwege moeten blijven. Beminde gebiedster, is ‘een dubbele porte-brisée met openslaande deuren’.

Waartoe het lik-gevlei toch al niet den mensch brengen kan. Ik wraak niet het beminde, maar zou Koningin als substantief, met dit adjectief verbonden, niet voldoende hebben uitgedrukt wat 135000 abonnés van ‘de Prins’ voor onze Koningin gevoelen? Ik wil niet verder op de aankondiging ingaan, hoewel er nog wel iets anders te zeggen zou zijn, maar dat ‘beminde Koninklijke Gebiedster’ kan waarlijk niet door den beugel.

III.
Doodzwijgen.

De critiek heeft twee kankerachtige uitwassen: het opkammen en afkammen.

Stelselmatig alles mooi te vinden wekt walging bij den buitenstander; stelselmatig alles af te keuren hangt samen met kliek-en clubgeest en is moordend.

Waarom kan de critiek niet zijn en blijven wat zij eigenlijk is, een beoordeeling, eene toetsing, een waardeerend opbouwen, een richtsnoer voor iedereen.

Critisch te werk gaan, criticus zijn, critiseeren geven in hunne beteekenis reeds te kennen, dat het grondwoord zijn oorspronkelijke goede zijde heeft ingeboet.

Doch het gaat hier niet om critiek, maar om een anderen vorm, beter gezegd uiting, van hatelijk, allerhatelijkst beoordeelen: dat is het doodzwijgen.

Ik heb daarover niet te klagen; men heeft mij bij tijd en wijle afgekamd, ter wille van de joyeuse zucht tot afkammen, maar ik wist op mijn beurt terug te slaan, want al schermende leert men schermen, en deelt men met liefde degenstooten en sabelhouwen uit. De mensch is bedacht op tegenweer. Sluipmoord heeft men echter nog niet op mij gepleegd, en daarom mag en kan ik 't zeggen, dat de laagste manier van critiek is het doodzwijgen.

Ik ken een schilder van goeden naam en faam, die lang niet is een der minderen onder de ouderen; die niet hardnekkig is blijven vasthouden aan wat velen stereotiep scheen; die met zijn tijd is mede gegaan, doch zijn tijd niet vooruit loopt; die kunst heeft geleverd, welke kan wedijveren met die zijner in naam meest bevoorrechte collega's; en die toch zelden of ooit genoemd wordt, laat staan geroemd.

Och, het deert hem niet, want hij gaat stil zijn weg, en hij is te bescheiden om zich bij de zwijgende critici, op hoop van zegen, in te dringen, maar het ergert mij, dat de critiek op deze wijze hem voor dood verklaart.

Is zij met zijn werk niet ingenomen, dat zij dan het waarom der dingen zegge, met staving door argumenten. Wie zal dit recht aan de critiek euvel duiden? Niet noemen,

[p. 439]

voorbijgaan, niet naar zijn werk omkijken, er niet over spreken bewijzen een tegeningenomenheid of een nonchalant verwerpen, waaraan geen naam is te geven.

Denk niet, dat het den mensch geldt; o, neen, het is de beminnelijkste man der wereld, maar zijn kunst wordt niet geteld naast zijne steeds opgekamde kunstbroeders, wie de critiek nooit genoeg lofs kan geven, en die niet aangedurfd worden, en naast de jongeren die tot de kliek of de club behooren, en zich door de vrienden dankbaar laten likken.

Critikasters, herziet u zelf; bedenkt dat uwe anonimiteit reeds een moordtuig kan zijn, maar dat uw doodzwijgen zeer zeker doodend werkt, en den delinquent duizend dooden doet sterven.

IV.
Hoe nu?

‘Spuistrater’ en zijne vrienden houden in de Hofstad¹⁾ het gewone 14-daagsche praatje, waarin, als teeken van een goed jaar, voor 1913, genoemd wordt, omdat in de tweede plaats in Den Haag het internationaal Vredescongres bijeen komt.

‘- Nou, dat zit nog! betoogde een van de ambtenaren, want de regeering heeft geen zin in dat congres, dat bij eene vorige gelegenheid niet vreedzaam schijnt te zijn verloopen.’

‘“- Alle congressen zijn vreetzaam! viel Dirksen (een der vrienden) in, vanwege de congresdiners.”’

‘- Splinternieuw!’

‘“- Weet jij wat beters?”’

Toen ik deze samenspraak gelezen had, kwam mij toevallig een blad van de Nieuwe Rotterdamsche Courant (N^o 352 van dit jaar) in handen, waarin ik met een in vette letters bedrukt hoofdje: Vredescongres las, dat o.m., naast een breed comité van aanbeveling, en een niet minder breed comité voor nationale propaganda, een eere-comité was samengesteld. De samenstelling heeft dus plaats gehad, en wie vindt men nu à la tête van de reeks namen? Niet minder dan Mr. Th. Heemskerk, minister van binnenlandsche zaken, tijdelijk voorzitter van den ministerraad, dus onze premier, onze regeering.

Hoe nu? vroeg ik mij-zelven af; ‘wie reimt sich das zusammen?’

De Nederlandsche regeering is tegen het Internationale vredescongres; de Nederlandsche regeering is voor het Internationale Vredescongres; dat is Janus met twee aangezichten! Dat is Demokriet en Herakliet, want mij dunkt, als men mede gaat eten en feestvieren, dan moet het toch wel hard zijn, als men met den eenen mond moet toasten en jubelen, en met den anderen den terugstootenden politieker moet vertoonen.

Ik heb niet al de gedrukten bij de hand, die mij gelegenheid zouden geven tot citeeren, maar men zal mij wel willen gelooven, als ik zeg, dat de regeering vreemd doet. Geen subsidie geven is niet te wraken, want meerendeels komt dit alleen ten goede aan eene feestelijke ontvangst, gepaard met feestelijkheden, en het geld is tegenwoordig duur, maar eerst een vroeger congres te hekelen om daardoor het volgende des te gemakkelijker te kunnen nieeren of negeeren, en dan toch à la tête te staan van het eere-comité, als eerste regeeringspersoon, is minstens raadselachtig.

Wil Mr. Th. Heemskerk als de persoon van dien naam, - 't is toch altijd vreemd - een zaak steunen, die hij in zijn qualiteit als regeeringspersoon niet kon steunen, of mocht steunen, dan kan dit nog door den beugel, maar vooraan te staan, en vooraan te zitten als minister van binnenlandsche zaken, als premier, als de regeering, bewijst weêr, dat zulke vereeringen den autoriteiten steeds zeer welkom zijn.

1) van Zaterdag 21 Dec. 1912 (Hoofdblad)