De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Nog eens de R.K. Kerk, en ik.

Voor Si-Arnoe.

Naar aanleiding van mijn Overzicht van de week in de Lelie van 18 December, getiteld: ‘Een merkwaardige bekentenis van een R.K. geestelijke, naar aanleiding van mijn Overzicht van de week, in de Lelie van 20 November j.l.,’ mocht ik dezer dagen den volgenden brief van een abonné ontvangen:

Aan

Freule Anna de Savornin Lohman, Den Haag.

Mejonkvrouw,

Oprechte belangstelling in Uw moeielijken arbeid, instemming met zooveel wat aan Uw

[p. 425]

eigen ziel in de Lelie de lezers tegemoet treedt, ziedaar de bronnen waaruit het ondervolgende voortvloeit.

In Uw zoo raak antwoord aan dien R.K. priester (Lelie No. 25 van 18 j.l.) troffen mij enkele uitdrukkingen en wel deze:

‘dat m.i. het R.K. geloof van veel meer waarde is voor de zielerust dan het vage protestantisme,’ en iets verder:

‘ik benijd elkeen die het R.K. geloof bezit als een naar zichzelf onomstootelijke waarheid.’

Ik waag de onderstelling dat deze appreciatie een gevolg is 1^o. van eenigszins oppervlakkige indrukken, 2^o. van Uw aard als vrouw, bij wie immers als regel mag worden aangenomen dat het hart heerschappij voert over het hoofd? Ik trek geen partij voor het protestantisme. Heine zegt ergens: ‘als er in de prot. kerken geen orgels waren, dan was het protestantisme: gar kein Religion.’

Ik ben geen Christen en verlang evenmin het te worden, maar de levensleer, die Jezus den menschen voorhield, vind ik een der schoonste, en het is juist om het schril contrast tusschen deze en de moraalleer der R.K. Kerk dat mij Uwe boven aangehaalde woorden troffen.

Het zij mij daarom vergund U hierbij aan te bieden een tuiltje (onwelriekende) bloempjes, geplukt in den hof der R.K. moraal-theologie.

Definitie van het huwelijk:

‘Het huwelijk is het sacrament der gedoopten, volgens hetwelk man en vrouw elkander wederkeerig hun lichaam aanbieden tot eene voortdurende levensgemeenschap, tot het verwekken van kinderen en tot stilling der zinnelijke begeerte’.

Kan het platter, grover, Freule? Dit is dus de opvatting van het huwelijk van.... de bruid van Christus! Te benijden is de goede Nazarehner niet, te feliciteeren met zoo'n engagement, evenmin.

En verder:

‘Het is geoorloofd de waarheid bedachtzaam te verbergen door op eene of andere wijs iets voor te wenden’. - -

‘Als het misdrijf geheel geheim is, kan de getuige, ja is hij er zelfs toe verplicht, voor de rechtbank te zeggen, dat de schuldige de daad niet gepleegd heeft. Hetzelfde kan de schuldige, als er tenminste geen halfgeldend bewijs voorhanden is’. - -

‘De behoeftige kan, als hij het voor zijn levensonderhoud noodige verborgen heeft, zeggen, dat hij niets heeft.

Evenzoo kan een erfgenaam die, als er geen inventaris is opgemaakt, goederen verborgen heeft, mits hij daarvan geen schuldeischers te voldoen heeft, den rechter antwoorden, dat hij niets verborgen heeft, als hij daarbij denkt: waarvan ik schuldeischers zou moeten betalen

Evenzoo kan hij, die huwelijksbelofte heeft gegeven, maar zonder dat hij ertoe verplicht wenscht te zijn, die belofte ontkennen, n.l.: in den zin dat hij haar zou moeten houden’.

‘Wie slechts naar den vorm zweert, zonder bedoeling om zijn eed gestand te doen, is niet aan zijn eed gebonden’. - -

Ik wil het plukken hierbij laten, doch er staat anders nog heel wat, en erger, in den tuin die door de Jezuieten gemaakt is tot een mesthoop.

Uwe tegenwerping dat naar eene moraalleer der Jezuieten niet de R.K. kerk aansprakelijk wezen kan, meen ik voldoende te kunnen ontzenuwen, door het feit dat deze kerk die leer tot de hare heeft gemaakt.

Het bovenstaande toch is ontleend aan de Moraal-Theologie van den ‘heiligen’ Dr. A.M. De Liguori, door de pausen Gregorius XVI, Pius IX en Leo XIII ex cathedra als richtsnoer voor de R.K. kerk gesanctioneerd.

Pius IX wenschte zelfs dat de geschriften van Dr. Liguori openlijk in gymnasiën, academiën, scholen, colleges, bij voordrachten, twistgesprekken, uitleggingen, in kerkvergaderingen, en bij alle kerkelijke studiën en christelijke (!) oefeningen zullen aangehaald en voorgedragen worden.

Naar mijne meening is eene kerk met zulk een moraal-leer een gevaar èn voor den Staat èn voor het individu. Voor de vrouw zelfs in dubbele mate, lettende op de voorschriften voor het sacrament der biecht, van dezen heiligen doctor. Daarover zal ik maar zwijgen.

Ik zal niet langer beslag leggen op Uw tijd, maar wensch alleen te herhalen dat slechts belangstelling in Uw werken en streven en voor het grootste deel instemming daarmede, mij het bovenstaande in de pen gaven.

Omdat het hier gaat om een zoo belangrijke, allen lezers en lezeressen interesseerende zaak, nam ik dezen brief hier in zijn geheel over, want inderdaad heeft de geachte correspondent gelijk in zijn vooronderstelling: ik heb van de R.K. godsdienstleer te weinig studie gemaakt, om van de hier door hem meegedeelde, inderdaad stuitende leerstellingen op de hoogte te zijn, en ook stem ik hem volkomen toe, dat mijn vrouwnatuur zeer zeker wordt beïnvloed door het oneindig meer ‘stemmende’ van de R.K. godsdienstoefeningen vergeleken bij die van de

[p. 426]

calvinistische en afgescheidene en orthodoxe protestanten, waaronder ik ben opgegroeid. Op een andere plaats in dit Blad heb ik in mijn antwoord aan den heer Visser, reeds verteld van het koude en nuchtere dat ik, van jongsaf voelde in de ellenlange preeken en zalvende gebeden, waarmee orthodoxe en speciaal calvinistisch-gezinde en gereformeerde predikanten een paar uren lang den tijd rekken. Ik ken niets afstootenders dan een protestantsch kerkgebouw, met zijn van alle poëzie ontbloote nuchtere banken, z'n de hand voor een fooi ophoudenden koster, z'n kale, naakte muren. Al kan ik-persoonlijk niets voelen voor heiligen-beelden en schrille kleuren, van mindersoortige schilderijen in gewone Roomsch-Katholieke kerken, toch begrijp ik volkomen hoe het gewone volk zich daaraan méér laaft, dan aan de nietszeggende witte wanden van onze protestantsche Kerken. Maar, kom nu eens in Rome, in den Dom in Keulen, in den San Marco in Venetië, en, indien het U gaat als mij, dan kunt gij niet anders dan U dáár, in die van zooveel piëteit getuigende heerlijke wonderwerken uit het verleden, voor een oogenblik ‘nader bij God’ voelen. Ik herinner mij, van vele jaren geleden, hoe de toenmalige duitsch-evangelische predikant in den Haag zijn gemeente opwekte, bij te dragen tot het verschaffen van gekleurde kerkramen, (want in de duitsch-evangelische gemeente heerscht veel méér zin voor ‘uiterlijkheden’, van altaar, altaarkleed, enz., dan in onze Ned. Hervormde Kerk), en hoe hij bij die gelegenheid de woorden gebruikte: ‘Gij zult allen gewillig zooveel geld mogelijk uitgeven om Uw aardsche woning zoo mooi en gezellig als maar mogelijk is te maken; waarom wilt gij dan aan het Huis van God ontzeggen wat gij voor Uw eigen thuis wèl noodig vindt?’ Die woorden, die mij, om de waarheid ervan, troffen, zoovele jaren nu reeds geleden, zij worden door de R.K. Kerk in praktijk gebracht. En zonder twijfel gaat dientengevolge van haar godsdienstoefeningen een bekoring uit, die de vrijzinnige protestanten trachten, door de jaloezie wakker geschud, er bij hun kerkgenootschap weer in te brengen, met koorgezang, enz. -

't Geen niet gelukt.

Waarom niet? M.i. komt dit door datgene waarom het gaat in mijn door U aangehaald zinnetje, waar ik zeg, dat ik den Roomsch-Katholieken hun geloof benijd. Zij hebben namelijk een geloof. De vrijzinnige protestanten hebben dat niet. Daarom gaat er van hen geen kracht uit. Zij vormen geen eenheid. De een gelooft voor zichzelf dit; de ander wat anders; nommer drie in 't geheel niets. En toch noemen ze zich allemaal te zamen ‘vrijzinnige protestanten.’ Daarentegen heeft de R.K. geloovige voor zichzelf een zeer beslist zeker weten. Nog dezer dagen heb ik van een R.K. priester dienaangaande een brief ontvangen, die mij weder versterkte in mijn overtuiging, dat zulk een geloof benijdbaar is. Daaruit echter volgt geenszins dat ik het zou kunnen omhelzen. Juist omdat ik daarmede dan ook zou moeten goedkeuren dergelijke leerstellingen, als die welke Si-Arnoe hierboven aanhaalt, heb ik zelfs nooit den lust gevoeld mij in de quaestie van persoonlijk tot den R.K. godsdienst overgaan ook zelfs maar te verdiepen. Geloof en Kerkgenootschap zijn m.i. twee zoo héél verschillende dingen. Geloof is benijdbaar; en, van alle ‘gelooven’ vind ik het R.K. geloof verreweg het benijdbaarste. Maar een Kerkgenootschap is een aardsche instelling. Uit een aardsch oogpunt nu is de R.K. Kerk m.i. zoo handig, zoo verstandig, en zoo menschkundig ingericht als geen ander ter wereld. Vandaar dat de protestanten haar haten; vandaar dat zij, diens ondanks, stand houdt, eeuw in eeuw uit. Maar, vandáár ook dat zij zich schuldig maakt aan zulke schandelijke, met den Bijbel en de leer van Jezus in flagranten strijd zijnde leerstellingen als die welke Si-Arnoe hier meedeelt, en als zij er vele, zeer vele telt. - Ik hoop dat ik mij nu duidelijk heb uitgedrukt. Uit een aardsch oogpunt beschouw ik de R.K. Kerk als een meesterstuk van macht en kracht, waartegen het in zichzelf verdeelde protestantisme in de verste verte niet op kan, maar tegelijk als een instelling, die met de zuivere leer van Jezus niets meer heeft te maken. Het geloof echter, het R.K. geloof, dat priesters en leeken, alle eeuwen door, bracht en brengt tot daden van zoo groote zelfopoffering en naastenliefde, als geen andere geloofsovertuiging ter wereld ze vermag voort te brengen, dat geloof heeft met het Kerkgenootschap niets te maken. Dat geloof benijd ik.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

(Zie Corr:)