De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Overzicht van de week.

I.
Ergerlijk.

In het Vaderland van 14 Dec. geeft een meneer W. - die niet eens den moed heeft aan Jan en alleman openlijk zijn naam te noemen (alleen de ingewijden weten wie deze ‘criticus’, die zich onder de letter W. verbergt, is), zijn wekelijksche, meestal zoetsappige letterkundige beschouwing, ditmaal handelend over ‘Multatuli's Brieven, bijdragen tot de kennis van zijn leven’. Gerangschikt en toegelicht door M. Douwes Dekker-Hamminck Schepel. (2^de herziene uitgave), Amsterdam: Maatschappij voor Goede en Goedkoope lectuur,

Ziehier het einde van deze ‘critiek’, van den dwerg W over den bij hèm vergeleken in èlk geval een reus-zijnden Multatuli:

Hier, heb ik altijd gemeend - ligt de oorzaak dat een positieve ideëele schoonheid steeds meer in het werk van Multatuli is gaan ontbreken; dat werk, dat al vrij spoedig in een compositieloozen chaos van snel neergeworpen ‘ideeën’ verloopt. En vol is van rap-en-raak teekenende uitdrukking; van helder-intellectueele gewaarwording.... Aan ‘de schrijverij’ had hij 't land; hij had, zoo ge wilt, te veel haast om te zeggen wat hij te zeggen had; te weinig toewijding om zin voor harmonie te bezitten. Dat wil zeggen: hij wilde liever als ‘denker’ gelden dan zich verliezen in de schepping van schoonheid.

Zonder zelve in het minst een onbepaalde Multatuli-vereerster te zijn, wil ik 't toch gevraagd hebben, of het niet even ergerlijk als komisch is hier een ‘criticus’, die nooit zelf nog ook maar één enkel nieuw bruikbaar ‘idee’ heeft verkondigd, op zoo'n pedant-hoogen toon te hooren veroordeelen ‘den compositie-loozen chaos van Multatuli's snel neergeworpen ideeën’, waarin diens werk zich - volgens den criticus W. - ‘verloopt’. - Zeker, dááraan heeft hij, meneer W., volkomen gelijk, dat Multatuli 't land had aan ‘de schrijverij’ (precies die schrijverij namelijk in den geest van W., en van de hedendaagsche critici en kunstdoeners van diens onbeduidend soort). Multatuli had wat te zeggen, was een denker, stelde zich niet aan over ‘de schepping der schoonheid’ in zijn werk, maar gaf zichzelf, en zijn gewonde ziel, en zijn aparte persoonlijkheid in alles wat hij deed of schreef. Dat is het

[p. 410]

waardoor hij zal blijven leven in zijn werken lang nadat de ‘letterkundige beschouwingen,’ enz., des heeren W., en de door dezen opgevijzelde nieuwe-kunst-werken van ‘positieve ideëele schoonheid’, zullen zijn verdwenen ter plaatse waar zij thuis behooren, namelijk in de papiermand.

Waarlijk, wanneer men zulke ergerlijke wijsheid leest, van iemand die zelf niets vermag voort te brengen dat ook maar lijkt op een enkel idee in den geest van Multatuli, dan krijgt men lust zoo'n kwajongen, - met of zonder grijze haren, of met in 't geheel geene, doet er niet toe, - op zeker lichaamsdeel een kastijding toe te dienen. Misschien zou hem dat tot het besef van zijn wáre grootte als ‘criticus’ terugbrengen.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

II.
Bah!

Iemand (waarom anonym?) zendt mij toe ‘de Nederlandsche Jager’ (uitgever de Kluwer te Deventer, hoofd-redacteur L. Smelt Woodland, te Bussum). Uit dit hoogst onsympathieke blad neem ik over uit een artikel getiteld: Van de drijfjacht:

Schieten op te grooten afstand is aasjagerij, en dus altijd af te keuren. In het bijzonder op drijfjachten dient men den afstand, waarop geschoten wordt, te beperken, want niet steeds is er dadelijk een ferme hond bij de hand, zooals bij het jagen voor den voet, om een aangeschoten stuk wild te bemachtigen en uit zijn lijden te verlossen. Het is ook steeds gewenscht, de tweede patroon niet te sparen, als daar voor u een aangeschoten konijn of haas nog in zijn doodsstrijd wegkruipt. Zulk een genadeschot op het zwaar-zieke wild strekt den weidman tot eere.

Lezer, is het niet de moeite waard zulke schandtaal onder de algemeene aandacht te brengen? Getuigt het niet van de meest mogelijke laagstaandheid en minheid van ziel genoegen te scheppen in een vermaak(?), waarvan de eraan deelnemenden aldus zelf getuigen, dat zij een stuk aangeschoten wild uit zijn lijden moeten verlossen, dat een aangeschoten haas of konijn in zijn doodsstrijd wegkruipt, zoodat een genadeschot op het zwaarzieke wild den weidman tot eere strekt.

Dat slotzinnetje is kostelijk! 't Zou den ‘weidman’ - ik bedoel niet den beroepsjager, maar de plezierjagers, waarvoor dit Blad gansch en al is bestemd - nog tot oneindig meer ‘eere’ strekken, indien hij in de allereerste plaats die laffe, wreede moord-drijfjachten, en overigens alle jachtgenoegens, gansch en al beneden zich achtte, en zich bezighield met iets van meer edelen en van meer wezenlijk manlijken en aristocratischen aard.

Onnoodig te zeggen, dat deze courant niet vergeet melding te maken van al de door den prins, en het adelijk gezelschap, dat hem vergezelde, vermoorde wilde zwijnen, de namen dezer laatsten opsomt, (ik bedoel niet de zwijnen maar de menschen), en niet nalaat mee te deelen, hoe deze edele dagdoorbrenging werd besloten met een fakkeloptocht, waarbij de gemoorde dieren werden bezichtigd, plus een feestmaaltijd ter eere van den moord.

Bah!

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

III.
Couranten-likkerij.

In de Telegraaf van 14 December jl: geeft de Berlijnsche correspondent zijn hart lucht over onzen onlangs te New-York overleden consul-generaal Planten. Hij beschrijft zijn eerste kennismaking met dien heer, en voegt er dan aan toe:

lk heb zooveel staaltjes van zijn edelmoedigheid gehoord, dat ik er een paar exemplaren van ons blad mee kon vullen. Toen van de idee gewaagd werd om een kopie te sturen van het scheepje ‘De Halve Maan’ zei hij mij: Laat ze die 100.000 gulden besteden voor de ‘Vereeniging van Liefdadigheid.’

Dit is het éénige staaltje, dat de correspondent meedeelt van die ‘edelmoedigheid’, met de voorbeelden waarvan hij verklaart eenige ex: van de ‘Telegraaf’ te kunnen vullen. Jammer dat hij dan niets anders wist aan te voeren tenslotte, dan de nogal gemakkelijke wijze van liefdadigheid uitoefenen, die bestaat in het houden van een praatje over 't geld van anderen. Die soort liefdadigheid beoefenen we allemaal gaarne, welke er op neerkomt te zeggen: Als die en die 't betalen willen, dan zal ik er veel goeds mee doen aan mijn naaste. - Men versta mij wel, niet om den overleden meneer Planten - van wien ik nooit iets had gehoord tot op de lezing van dit Telegraaf-stuk, noch ten goede noch ten kwade, - iets leelijks na te zeggen, schrijf ik dit. De man is misschien heel liefdadig geweest; best mogelijk. Mijn opmerking geldt echter alleen 't oppervlakkige van zulke couranten-berichtjes, van de hand van pennelikkers, die U op hoogen toon komen vertellen dien of dien heel goed te kennen, zóó goed dat ze Telegraaf-nommers

[p. 411]

vol kunnen vullen met staaltjes van diens edelmoedigheid, terwijl het er op neerkomt dat ze niets weten mee te deelen van den persoon in quaestie dan 'n los, onbenullig gezegde, dat niets te maken heeft met edelmoedigheid met de daad en uit eigen zak.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

IV.
Zoo is het.

Er zijn er meerderen dan ik die beginnen te getuigen tegen het weerzinwekkend knoeìen der ‘christelijke’ partijen in den tegenwoordigen tijd. De heer Bichon, het nieuwe Kamerlid voor Ommen, - de opvolger van Kuyper als zoodanig, - is er één van. In zijn maidenspeech heeft hij gesproken op een zoo eerlijke en onomwonden wijze over zijn eigen onafhankelijke houding ten opzichte der Kuyper- en coalitie-kringen, dat de overzicht schrijver van het Handelsblad dientengevolge schrijft:

Want de heer Bichon heeft heden gesproken als het geweten der Christelijk-Historischen - dat in de Kamer allengs door den jarenlangen coalitiedruk tot zwijgen was gebracht. Zooals hij heden sprak over het Kuyper-régime, zoo denken de meeste Christelijk-Historischen..... maar zij durven het niet te zeggen, uit vrees voor den banbliksem uit de Kanaalstraat¹⁾. Ja zij zeggen het uwel, doch in particuliere gesprekken, onder vier oogen - en dàn heel wat feller dan de heer Bichon het deed, met heel wat meer Kuyper-haat. In 't openbaar.... zwijgen zij.²⁾

Daarom was deze rede zoo belangrijk, hoewel ze door iemand werd uitgesproken die geen partij achter zich heeft. Ze was veel belangrijker dan de rede des heeren Lohman, waarachter wèl een partij stond. De heer Lohman echter heeft niets meer dan het aantal achter zich; hij is, met zijn politiek van grenzenloos opportunisme, dat vandaag stemmen doet voor wat gisteren werd bestreden, de vertegenwoordiger van het groote, onder den coalitiedruk verslapte en verpapte lichaam der Christelijk-Historische richting. Doch de heer Bichon, die heel alleen staat in de Kamer, die heeft tòch meer achter zich dan de heer Lohman. Want hij heeft den ouden Christelijk-Historischen geest. En daarom was de rede van dezen Christelijk-Historischen ‘wilde’ van meer politiek gewicht dan die van den Christelijk-Historischen leider.

Er is in lange jaren niet zulk een echt Christelijk-Historisch woord gesproken in de Kamer als heden door den nieuwen afgevaardigde van Ommen.

Inderdaad, deze overzicht-schrijver heeft het bij het rechte eind. Maar... hoe lang zal 't duren of de rechtsche Kamer-atmospheer heeft ook den onafhankelijken heer Bichon besmet? Niemand komt ongestraft in aanraking met een politiek, die zich tooit met de vlag van Om de Eere Gods; of die politiek christelijk-historisch, roomsch-katholiek, of anti-revolutionnair zich noeme, 't is alles uit den duivel, omdat zij zich durft binnensmokkelen in den naam van God. Politiek is van de aarde. En, wie haar wil dienen wordt dientengevolge een huichelaar, als hij er God en het Evangelie en Christus en den Bijbel bijhaalt.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

1) Noot red:
Bedoeld wordt hiermede de woning van dr. Kuyper, Kanaalstraat den Haag.

2) Noot red:
Spatieering is van mij.