De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Overzicht van de week.

I.
De oorlog.

Men heeft mij reeds zoo dikwijls gevraagd mijn meening te zeggen over den afschuwelijken Balkankrijg. En zeker zou ik dat reeds eerder gedaan hebben, ware ik door mijn ernstige ongesteldheid niet verhinderd geweest in de Lelie te schrijven. Trouwens, mijn lezers weten hoe ik denk over den gruwel van den oorlog -, en die zich nog wel durft tooien in dit geval met de phrase dat het gaat om het christendom tegenover 't mohamedanisme. Grooter huichelarij dan b.v. de ‘plechtige lofdienst’, gehouden door Ferdinand van Bulgarije, om God te danken voor de overwinning, is wel niet denkbaar.

Alsof niet iedereen, die eerlijk is, wéét hoe het hier alleen gaat om 't vuigste eigenbelang van de Balkan-staten, hoe het geldt een jarenlang met zorg vóórbereiden aanval van Bulgarije, uitgevoerd op het moment waarop Turkije, door de onrechtvaardige Tripolis-inbezitneming van Italië, in een buitengewoon ongunstige positie stond.

En de ‘christelijke’ mogendheden van Europa, de duitsche keizer, de fransche republiek, Rusland, 't vrome Engeland, al de groote natiën, die 't hier in hun macht hadden deze onteerende menschenslachterij te verhinderen, nemen een ‘onzijdige’ houding aan, uit eigenbelang, en, neven de offers welke de kanonnen eischen, wordt het oorlogsterrein bezaaid met duizenden en duizenden choleralijken, en de typhus en de pest houden mede hun vreeselijken intocht, en ondertusschen bereidt men zich bij ons in den Haag prettig-gezellig voor op al de feesten en voordeelen en eerebaantjes van de inwijding van 't ‘Vredespaleis’ - dat, zoo het ergens voor dient, alleen daar staat als een monument te méér van menschelijke huichelarij en leugenachtigheid.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

[p. 366]

II.
Geven.

Neen, ik voel niets voor onze uitzendingen van ambulances, van het roode kruis, enz. Ik heb het diepste medelijden met al die ongelukkige verminkten en stervenden, en ik hoogacht degenen, die de droeve taak is opgelegd hen te verzorgen en te helpen. Zij zijn in geheel dit afschuwelijke misdrijf de eenigen voor wien men werkelijk eerbied en sympathie kan hebben, niet voor de wreedheden begaande zóógenaamd ‘heldhaftige’ officieren en soldaten; - of ze overwinnaars zijn of overwonnenen doet er niet toe. Maar ik kan niet inzien, waar er in eigen land vóórtdurend de grootste nood wordt geleden, door honderden en honderden, de plicht van het zich plotseling gaan bemoeien met een ons niets aangaanden onwaardigen oorlog; ik vind het daarvoor geld-inzamelen, en er met de noodige drukte, van uitgeleide door deze en gene grootheid heentrekken, en briefjes erover in de courant zetten (en liefst nog briefjes over 't goede eten in 't hospitaal, en geen woord van verontwaardiging of medelijden), ik vind dat allemaal aanstellerig, een aangrijpen van een gelegenheid om van zich te laten spreken, en bij de Koningin op visite mogen komen, en een groote drukte maken, terwijl ondertusschen, als het geldt in stilte te geven aan de armen in eigen land, of menschlievend op te treden als arts of verpleegster voor derde-klas-patiënten, plotseling al deze edelmoedigheid verdwijnt, en plaats maakt voor de grootste harteloosheid en onverschilligheid. Indien de Balkan-staten zichzelf willen onteeren door dezen schandelijken krijg, dan hebben zij-zelf te zorgen voor verplegers en artsen. En, zoo er hulp uitgezonden moet worden, dan zeker in de éérste, en niet in de laatste plaats, naar het ongelukkige, door de cholera geteisterde, oneerlijk behandelde, en niet met behoorlijken hospitaal-dienst voorziene Turkije.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

III.
Hoe men ‘helden’ maakt.

Op dit oogenblik nog in Duitschland zijnde, ontmoette ik een jong duitsch officier, die vol jeugdige onbezonnen geestdrift voor 't grootsche van den oorlog mij liet lezen een artikel uit de Tägliche Rundschau, dat hij ‘prachtig’ vond, en waarin op de ruwste en onomwondenste wijze wordt gepredikt het krijgvoeren als een ‘opvoedingsmiddel’. Duitschland heeft al véél te lang gewacht, - zoo heet het - 't is méér dan tijd dat het zich opmaakt, en de ‘groote deugden’, die de oorlog meebrengt, weer in praktijk gaat brengen. Enz. enz. En met zulke zóógenaamd ‘vaderlandslievende’ lectuur winden deze jongelui, halve kinderen nog, al dragen ze hun luitenants-uniform nog zoo trotsch, elkaar op in 't officiers-casino, en verbeelden zich te goeder trouw, dat ze een nobele levensopvatting hebben door zulke lage instincten te verdedigen met de phrase: vaderlandsliefde. Simplicissimus, een blad dat, al gaat het in veel opzichten te ver wat sommige opzichten betreft, in elk geval steeds onomwonden 't verachtelijke van het elkaar beoorlogen aantoonde, is - juist om die reden - in de geheele duitsche armee verboden ter lezing. Dat heet ‘ongezonde’ lectuur. Maar dergelijke verachtelijke ophitserij van den eenen medemensch tegen den anderen wordt mooi gevonden en toegejuicht. Zoo'n blad heet: ‘wèlgezind’.

Heeft Ibsen, de onvergelijkelijke Ibsen, niet gelijk als hij telkens opnieuw zijn onbeschrijflijke minachting uitspreekt voor phrasen, voor de ‘Schlagwörter’ waarmee, een volk, een massa, wordt ‘opgevoed’, door de zóógenaamd 't goed bedoelende pers bovenaan! Phrasen en leugens regeeren de wereld; 't gros der menschen is te dom om de waarheid in 't aangezicht te zien, haar te begrijpen. Ware dat niet zoo, dan zou er geen mensch ter wereld gevonden worden, zóó dom van zich door een oorlog te laten meeslepen tot geestdrift. Integendeel, dan zou elke natie als één man de wapens neergooien, en tot de beurs-speculanten en de politieke knoeiers, die alléén belang hebben bij een krijg, zeggen: ‘Vecht zelf’. In de eerste plaats tot de vorsten en de diplomaten, - die achter hun schrijftafel zitten, buiten alle levensgevaar, terwijl 't volk zich doodvecht voor hen, zonder zelfs te begrijpen wáárom 't gaat meestal.

- Maar - - zoolang de wereld bestaat zullen de phrasen haar blijven regeeren. Helaas.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.

IV.
Een waar woord.

Toen vóór eenige jaren Jong-Turkije zich vormde behoorde het tot de in Constantinopel ingevoerde hervormingen - waarover natuurlijk gansch Europa heel voldaan was

[p. 367]

- dat de vele in die stad losloopende honden op de wreedste wijze werden vermoord en afgemaakt. Dat was een bewijs van ‘beschaving’ en van ‘hygiëne.’ Nu onlangs schrijft Gustave Tery, de dagelijksche causeur in Le Journal, een zéér waar en mooi woord dienaangaande in zijn rubriek: Les jours se suivent... Hij ziet de geesten van al die afgemaakte en gemartelde honden vóór zich, en voert hen sprekende in als een bewijs van de goddelijke rechtvaardigheid. Immers, waren zij er thans nog geweest, zij zouden 't vuil, en daardoor de vreeselijke cholera-plaag, verre gehouden hebben. Zij waren als het ware de straatreinigers van Constantinopel:

‘Wij waren het die de straten zindelijk hielden, de lucht zuiverden. .... En ziedaar hoe wij gewroken worden. Reeds zijn 100.000 Turken gedood. Zou dit een der groote lessen zijn, die Allah soms toedient aan de beesten in menschengedaante, om te trachten van hen te maken waarachtige menschen? Zou thans de cholera gezonden zijn om ons te wreken?

Dat alles zouden wij misschien zeggen als wij menschen waren, maar wij zijn maar arme honden, en, zoo onze geesten wanhopig zwervend verzuchten in den nacht, dan is het omdat wij 't betreuren er niet meer te zijn om onze beulen te kunnen redden.

Is vooral dit slot niet treffend mooi, omdat het zoo recht uitdrukt 't edele van een hondenziel? Ik druk in gedachten Gustave Tery, - die mij anders niet sympathiek is - de hand voor dit eerlijke en moedige getuigenis. En ik ben overtuigd dat ten onzent geen courant den moed zou vinden zulk een flink stuk onder haar redactioneel gedeelte op te nemen. In dat opzicht geven de fransche Bladen een voorbeeld van groote onafhankelijkheid.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.