De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Ik zeg de Waarheid.
Roman
door Anna de Savornin Lohman.

Traam van de kamer waar we ontbijten is half opgeschoven, en laat de onfrissche geuren van de stadsstraat hinderlijk toe te bezwadderen ons smakelijk-uitziend echt-hollandsch ontbijt van koek en kaas en versch brood en eieren en een typisch ouderwetsch theeblaadje, met 'n theelichtje onder den zilvren trekpot. Want, al heeft tante in zooverre moeten toegeven aan de nieuwerwetsche modes dat ze 's middags, bij de onvermijdelijkgeworden ‘afternoon-tea’, en 's avonds als er visite komt, 'n tea-cosy gebruikt - en hoevele daarvan hebben hare nichtjes er niet voor haar gewerkt als zoovele offers voor haar tanteschap - met de taaie volharding van een echt-hollandsche ouderwetsch-willend zijnde dame houdt ze onder vier oogen vast aan de gewoonten waarin ze is opgegroeid. Hetgeen óók een dagelijkschen strijd geeft met hare Haagsche gedienstige. Immers, tante is van de vroegere leer dat deze genoegen moet nemen met door haar gesmeerde, en met koek, vleesch of kaas belegde boterhammen, terwijl de verschillende dienstmeisjes, die onophoudelijk bij haar wisselen, den bekenden residentie-eisch stellen, van zooveel geld voor dit en zooveel geld voor dat, enz.

‘Ik geef ze 't veel beter. Zie nu zelf eens

[p. 324]

aan’ - pleegt tante woedend tot mij te zeggen: ‘Zit de boter er niet duimdik op? Is 't vleesch niet prachtig? Nou vraag ik je?’

't Is wààr wat ze zegt, maar ze begrijpt niet dat hare Haagsche dienstmeisjes nu eenmaal kinderen zijn van een anderen tijd dan zij, er op gesteld voor zichzelve te zorgen, òòk al hebben ze 't er slechter door. Tante begrijpt den tijd niet. Dat kan zij ook al niet helpen. Dat is niet hare schuld.

Zij heeft haar bril op, en leest, met een eigenaardig-eentonige, dreigende stem voor uit den Bijbel, vóór we aan 't ontbijt beginnen mogen. Ik zit tegen haar over. En, in een hoek van de kamer, op den expresselijk daartoe meegebrachten keukenstoel - als ware ze melaatsch - zit het dienstmeisje. Ook al een christelijke gewoonte die mij, die ook een kind ben van den tegenwoordigen tijd, verbazend hindert, dat de meid aldus op een afzonderlijken stoel en op een afzonderlijke plaats wordt neergezet juist op het oogenblik waar het geldt de voorlezing uit het Boek, dat predikt gelijkheid van ons allen voor God.

Echter, een gewoonte die in alle deftige, aristocratische ‘christelijke’ gezinnen heerscht.

‘Maar de meeste van deze drie is de liefde’ - heeft tante juist gedreund uit het mij zoo welbekende hoofdstuk van Paulus, - waarmee de modernen zoo graag coquetteeren, en waartegen de orthodoxen dagelijks zondigen, - als zij zichzelve onderbreekt om, met een geheel andere, natuurlijke en verontwaardigde stem tegen mij uit te vallen:

‘Houdt 'm - houdt 'm - hij springt er uit. - -’

Ik schrik op, heb nog juist den tijd de groote kat, die op dit oogenblik tante's logé is, van hare vriendin - en, o God, wat voor 'n vriendin - bij den staart te grijpen, op het moment waarop zij van plan is uit de vensterbank te wippen door het geopende raam. Tante, ofschoon zij niet houdt van katten, heeft zich deze logé door hare vriendin, die zij in alles gehoorzaamt, laten opdringen. Zij leeft daardoor in één vreeze dat het beest haar ontkomt. De meid bijt zich op de lippen om niet te lachen. Ik-ook. Maar tante ziet het niet, heeft nu den Bijbel dichtgeslagen, zoekt in een ander boek naar het bij het door haar voorgelezen hoofdstuk behoorende dag-preekje, van den dominee, die 't leuterboek schreef.

Juist is zij weer begonnen te lezen, met dezelfde onnatuurlijke, droge, zalvende, heelemaal niet bij haar levendige natuur passende gelegenheids-stem:

‘En daarom, geliefden in den Heere en in onzen Heiland Jezus-Christus, bestaat er geen grooter en heerlijker gebod voor ons Christenen, dan het elkander liefhebben,’... als de bel overgaat, de meid opspringt, en men een oogenblik later aan de deur 't gekijf hoort tusschen haar, en een zijn levensmiddelen verdedigenden groentenboer....

Tante neemt er den bril voor van haar oogen, en luistert met beide ooren. ‘Die vent wil me nou altijd beethebben,’ - oordeelt ze tegen mij. En roept dan door 't raam:

‘Hoeveel zijn de worteltjes vandaag?’

Volgt een heen en weer loven en bieden, een onderhandelen òòk nog, over postelein die morgen moet worden geleverd. De meid komt vervolgens met de groenten binnen, laat ze zien, zegt òòk hare meening. Eindelijk, als ook deze stoornis is afgedaan, wordt het liefdehoofdstuk ten einde gelezen. Als ware er niets alledaagsch tusschen gekomen, zoo gewoon neemt tante de onderbroken lezing weer op, zet zich de dienstbode opnieuw op den voor hare dienstbaarheid bestemden melaatschen-stoel. Ik voor mij luister niet, heb al mijn aandacht noodig om de kat stevig vast te houden, dat ze niet voor de tweede maal weer uit 't raam wipt. 't Kan me trouwens ook niet schelen wat die dominee leutert over Paulus' onvergelijkelijk hoofdstuk. Hij maakt het niet mooier, maar leelijker. Wat de kat betreft, ik houd van dieren, maar deze is mij onsympathiek alleen, omdat ze toebehoort aan die huichelachtige vriendin van tante, dat toonbeeld van vrome aanstellerij en aristocratischen hoogmoed, en die tante regeert als haar slavin....

Maar ik heb nog niet eens gezegd, wie ik ben. En dat wil ik toch vóór alles doen, omdat ik-ook behoor tot de Eduma de Witt-familie en tot dien Haagschen kring, dien freule de Savornin Lohman heeft te boek gesteld in hare romans: ‘Om de Eere Gods’, ‘Uit Christelijke Kringen’, en ‘Zedelijkheids-apostelen’. Ik weet er nog veel meer van dan zij, ik, die immers een eigen nichtje ben van Jhr. Mr. de Brienne Steinberg, den minister, zoo goed als de anderen, van dien naam, alleen, ik heb 't ongeluk gehad arm te zijn geworden, terwijl de anderen rijk bleven. En ik heb nog 'n ander ongeluk ook, ik ben anders dan de rest. O groote zonde, die ik pas van lieverlede ben gaan beseffen, anders te zijn dan 'n gewone, 't dagelijksche sleurgangetje gewende ‘jonge dame’, te durven denken, dóórdenken, er een eigen meening op nahouden, en die durven uitspreken! - Reeds toen ik nog 'n kind was voelde ik onbewust en vaag dat ik niet was als de overigen; ik kende toen de woorden niet: individualiteit en karakter en temperament. Ik wist dus niet dat ik al de ‘gevaarlijke’ eigenschappen bezat. Ik merkte enkel met 'n soort vreemde verbazing hoe de anderen rondom mij kalm bleven bij onrecht,

[p. 325]

als 't maar niet hunzelf gold, hoe ze logen, knoeiden, huichelden, om hun zin te krijgen. En ik herinner me nog zoo goed m'n woeste driftbuien, als m'n oudste broer weer voor de zooveelste maal had gelogen, en als ik de schuld dan kreeg van onze ruzie daarom, omdat ik een uitval tegen hem had gedaan, want dan was ik de schuldige, ik, 't meisje, dat immers zachtzinnig en lieftallig behoorde te zijn, en uit wier mond zulke leelijke, heftige woorden dubbel slecht klonken. Zoo spraken mijn ouders, en zagen niet hoe hij zich er uit redde met valsche leugens, met achter hun rug om gezichten tegen mij trekken, om mij op te hitsen. Maar ik wil niet afdwalen, ik schrijf een anderen keer wel eens over die lang-vervlogen jeugd-dagen. Nu wil ik u alleen maar vertellen wie ik ben: Catherina de Brienne Steinberg, 't nichtje van den minister, en de dochter van zijn broer, die zijn fortuin verloor. Wat doet het er toe hoe dat is gebeurd. Ik wil niet over mijn ouders schrijven. Ik wil van mezelve vertellen, en van m'n aristocratische christelijke familie, die zoo braaf naar de kerk gaat, en zoo vroom vette baantjes inpalmt, en zich er zoo handig bovenop werkt in de maatschappij. Onder hen was ik maar 'n nul in 't cijfer, 'n lastige ‘arme bloedverwante’, met wie ze niet goed wisten wàt aan te vangen. Kon ik niet dìacones worden - heeft een van m'n andere tantes me voorgesteld. ‘Er is zoo'n gebrek aan meisjes uit den beschaafden stand, want de meeste diaconessen zijn van huis uit meiden. Je zoudt eens zien hoe gauw je directrice werdt, als je maar zoudt willen.’ - Ik vind verplegen 't prachtigste wat er bestaat voor 'n ongetrouwde vrouw, de mooiste vrouwenroeping die er is. Maar, om geld te verdienen, om een baantje deelachtig te worden, neen, dààrom kan ik 't niet doen, ik kan niet. Ik voel dat ik gemeen en slecht zou zijn als ik om zoo'n reden diacones werd. Diacones nog wel, waarbij je òòk nog de christelijke deemoed moet vóórwenden. Maar zooiets kan ik tante niet in haar verstand krijgen. Voor haar was mijn weigering niets dan ‘vleeschelijke hoogmoed’. Tante Johanna de Brienne Steinberg, de vrouw van oom Egbert, den minister, harerzijds, wou me naar Parijs zenden. ‘Ze wist van zooveel meisjes’ - zei ze, - ‘die 't was gelukt daar 'n man op te doen. De dochter van een verarmde vriendin van 'r had óòk op die manier 'n onderdak gevonden.’

Ik heb tante Johanna gevraagd of 't er dan heelemaal niet op aan kwam wàt voor 'n man, en of ik hem liefhad.

Toen zei ze uit de hoogte: ‘Arme meisjes hebben niet zoo kieschkeurig te zijn, moeten al blij wezen als iemand om haar komt.’

Tante Johanna heeft zelve verscheidene dochters. Eene heeft ze gelukkig onder dak gebracht, met de anderen wil 't nog maar niet recht lukken. Ook iets waar ik over schrijven wil, namelijk over m'n nichtje Mary de Brienne, en haar mislukte manspeculaties. Maar nu moet ik tante helpen 't ontbijt verstoppen voor de meid. Jawel, heusch, dat is een van tante's eigenaardigheden, dat de meid over niets mag gaan, zoolang zijzelve de deur uit is. Zij stopt alles weg, zet alleen de steeds tot vijandigheden aanleiding gevende boterhammen klaar, en reikt mij dan goedgunstig den sleutel van de provisiekast, opdat ik mijzelve een twaalfuurtje kan bezorgen, terwijl zij harerzijds helpt bij freule de Wevere als een vrijwillige bijstand in het Gesticht: Zoekt het Verlorene.

(Wordt vervolgd).