De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Brieven van Java.
III.

Beste J. Voor wie pas in Indië komt, levert de Maleische taal steeds groote moeilijkheden op. Zoodra men voet aan wal heeft gezet te Batavia, en koelies komen om Uwe bagage van de boot naar 't station te Tandjong Priok te brengen, vragen zij U in 't Maleisch welk loon gij van plan zijt hun te geven. Zij hebben natuurlijk al dadelijk gezien, dat gij een nieuweling zijt, dus een gelegenheid om een extra winstje te behalen. Hebt ge nu al zooveel Maleisch geleerd, dat ge hun te woord kunt staan, en hebt ge het loon bepaald, dan houdt ge voet bij stuk, ook al vragen ze meer, want overvragen doen al deze menschen op een vreeselijke manier. Verkieslijk is het altijd zich aan te sluiten bij menschen, die reeds in Indië bekend zijn, die zullen U gaarne terecht helpen. Toch raad ik je aan, je eenigszins op het Maleisch toe te leggen vóór ge in Indië zijt, dan leert ge het later gemakkelijker, wánt zoolang ge nog te Batavia zijt, waar zooveel nieuwelingen dagelijks aankomen, is het niet zoo lastig, als men de taal niet verstaat, daar vele inboorlingen tegenwoordig Hollandsch verstaan en zich er van bedienen tegenover den orang bahroe (nieuweling), die dat natuurlijk heel aangenaam vindt. Dat dit Hollandsch spreken op Uw beurs neerkomt, zult ge gauw genoeg leeren begrijpen. Komt ge verder het binnenland in, dan hoort ge niets anders dan Maleisch, Javaansch, Soendaneesch door de bevolking spreken, en moet ge dus ook trachten U verstaanbaar te maken.

Meestal verneemt men te Batavia, wáár men geplaatst wordt. Iedere nieuw-aangekomene moet zich melden bij den chef van den tak van dienst waarvoor hij is uitgezonden. Daar wordt U medegedeeld waarheen gij geplaatst zijt en wanneer en met welke gelegenheid (spoor of boot) gij moet vertrekken. Te Batavia zijn verschillende hotels, het eene natuurlijk duurder en deftiger dan het andere. Zeer goede hotels zijn het hotel des Indes, het hotel der Nederlanden, het Java-hotel, hotel Wisse. Deze hotels rekenen f 6. - à f 7. -, ook f 5. - voor kleinere kamers, per dag. Natuurlijk zijn er ook goedkoopere hotels. In den prijs per dag is alles begrepen. Soms is het zoo vol te Batavia, dat men van het eene hotel naar het andere gezonden wordt, en het heel wat moeite kost om een kamer machtig te worden. Daarom verdient het aanbeveling

[p. 284]

om een kamer te telegrafeeren vanuit Singapore of Padang. Reeds lang is er sprake van een groot modern hotel te Batavia bij te bouwen, doch veel verder dan plannen schijnt men tot nog toe niet te komen. De prijs van f 5. - tot f 7. - per dag, is, in aanmerking genomen alles wat men er voor geniet, zeer billijk te noemen. Bij langer verblijf en voor families worden in den regel schikkingen getroffen. Zoodra ge nu in 't hotel zijt, het vervoerloon van Uw bagage betaald en die in ontvangst hebt genomen, rust ge in Uw voorgalerijtje uit onder 't genot van een kop thee of een verfrisschenden drank. Heel lang duurt die rust gewoonlijk niet, want telkens komen er kooplieden met allerhande dingen, die zij probeeren U tegen de hoogste prijzen aan te smeren. Dit is het rechte woord, want meestal is het minderwaardig goedje wrat zij brengen. Toch zijn er soms wel mooie dingen bij, maar, als ge wat koopen wilt, houdt dan voor regel steeds te beginnen met ⅓ te bieden van hetgeen ze vragen. Geven zij het niet na lang loven en bieden, doe er dan iets bij als ge het bepaald hebben wilt. Dikwijls spreken ze een onmogelijk Hollandsch, zeer tot vermaak van de gasten, vooral van de oud-gasten, die reeds de comedie van verre gade slaan. Want comedie spelen ze als de beste acteur van beroep. Soms gaan ze tot 3 maal toe het erf af, doende alsof ze woedend zijn, en gij alreeds het gevoel krijgt hen zwaar beleedigd te hebben, om na een oogenblik terug te komen met het verlangde voorwerp bij zich, dat zij U dan zullen geven omdat gij het zijt. Kijk het dan vooral eerst goed na, want heel dikwijls is het vlug geruild tegen een dat défect is. Slaat ge echter nu dadelijk toe, blijde dat ge het krijgt, dan is de koopman met het ontvangen geld er vlug van door. Naderhand, als ge het voorwerp nakijkt, bemerkt ge dat ge handig bedrogen zijt. De koopman, die weet, dat gij maar tijdelijk in 't hotel zijt, laat zich de eerste dagen daar niet meer zien. Maar beetgenomen worden (koopjes krijgen en geven, zooals men zegt) is het lot van alle orang bahroe (nieuwelingen). Natuurlijk gaat ge Batavia eens bekijken, rondtoeren en 's avonds U een beetje verpoozen in een van de groote restaurants op Noordwijk. Maar na enkele dagen is het uur van vertrek al weer daar en gaat ge nu voorgoed naar Uw bestemming. Wat ge bij nader inzien nog noodig hebt, koopt ge te Batavia. Reist ge per boot, dan vertrekt ge weer van Tandjong Priok, anders van Weltevreden per spoor. Soms duurt de spoorreis 2 of wel 3 dagen als ge ver van Batavia wordt geplaatst. Maar men mag de reis afbreken. Ambtenaren en officieren krijgen de reis vergoed. Dit noemt men déclareeren. Hoeveel dat bedraagt, kunt ge te Batavia op het ‘groote huis’ hooren. Dit is echter het werk van de heeren. De dames bemoeien zich in den regel niet met deze dingen, tenzij onderwijzeressen, die natuurlijk ook wel worden overgeplaatst en dus als ambtenaar gerekend worden. Ook wordt daarop een voorschot verleend. Ambtenaren, die worden overgeplaatst, krijgen enkele maanden traktement als voorschot, bedienden vragen voorschot, werklui vragen voorschot, waschlui, naaisters, kleermakers, allen vragen voorschot. Nu zult ge natuurlijk zeggen: wat is dat en waartoe dient dat? Dat zal ik je eens vertellen. Ambtenaren en officieren, die overgeplaatst worden, hebben kosten te maken voor inrichting, kleeren, enz. en niet iedereen schikt het, dat zoo maar dadelijk te doen, ook het reizen kost geld, daarom komt het gouvernement hen daarin tegemoet. Ook nieuw-aangekomenen krijgen een voorschot voor inrichting, enz. Hebt ge het niet noodig, dan neemt men het toch, want het gouvernement geeft het voorschot renteloos. Men kan het geld op een bank brengen en krijgt daarvan zijne rente, zoo heeft men dus een winstje. De eerste drie maanden behoeft men nog niet terug te betalen, doch de 4de maand begint het gouvernement U maandelijks een zeker bedrag in te houden; alles wordt in 12 maanden afbetaald. Daarom heeft men de typische uitdrukking van ‘in de korting zijn.’ Wat dat beteekent, weten alle oud-gasten. Hierbij zal ik het deze keer laten, de volgende keer vind ik je op de nieuwe standplaats weer. Goede reis.

v. A.