De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

De kleinste eiland-badplaats der Noordzee: Helgoland.

Grün ist das Land

Rot ist die Kant

Weiss is der Sand

Das sind die Farben von Helgoland.

We kwamen vanuit de Oostzee; we waren den nacht het bewondering wekkend, maar overigens vrij eentonige Noord-Oostzeekanaal doorgevaren, waar het dank zij de onafgebroken electrische verlichting, dag voor ons was gebleven; en wij waren in den vroegen morgen de breede Elbe-monding uitgevaren, naar het Noorden op Helgoland toe. Spoedig was nu niets dan zee rond ons; de kust was verdwenen voor het oog. Alleen in de verte recht voor ons, daar wisten we Helgoland en allen tuurden wij en tuurden wij tot onze oogen moe werden en wij bijna alleen dat zagen wat de verbeelding ons ingaf. Want Helgoland is op de groote zee daaromheen eigenlijk zoo een klein stipje, dat men wel vlak nabij moet zijn voordat men het kan waarnemen.

Maar eindelijk zagen wij het dan toch en bijna tegelijkertijd ook kwamen zijn omtrekken duidelijk voor ons uit, waren wij reeds in de directe nabijheid. De ligging van Helgoland is eigenlijk een heel bijzondere; natuurlijk, het ligt rondom in zee, het wordt dus aan alle kanten door de zee bespoeld, maar de indruk, dien men ervan verkrijgt wanneer men het vanuit zee ook nadert, is toch wal meer dan dat. Er zijn zoo weinig eilanden, en zeker in onze naaste omgeving, die zoo klein zijn, dat men ze geheel met één blik kan overzien; van de meeste eilanden weten wij het, dat ze aan alle kanten door de zee worden bespoeld, maar noch wanneer men er aankomt is de indruk een andere dan wanneer men op het vasteland aankomt, noch wanneer men er

[p. 157]

vertoeft gevoelt men zich eigenlijk anders dan men zich gevoelt op het vasteland. Helgoland daarentegen is een rots in zee, is niets meer, maar ook niets minder. Onwillekeurig denkt men aan St. Helena, dat veel grooter is maar dan ook vele mijlen meer van de naaste kust verwijderd ligt; dat dan ook wordt bespoeld door de onmetelijke wateren van den Atlantischen Oceaan. Men denkt daarom minder om het eiland zelf dan wel om den grootsten bewoner, dien het heeft gehad in den persoon van Napoleon, dien men slechts hier veilig bewaard rekende, wiens gevaarlijk genie de Europeesche Mogendheden slechts door het te scheiden door

Golven op de kust.

middel van een onafzienbaar watervlak, voor goed overwonnen achtten.

Gustav Frenssen heeft ons Helgoland, niet in zijn tegenwoordigen vorm, maar in den tijd zijner oorspronkelijkheid zoo goed mogelijk doen kennen in zijn ‘Hildilgelei’, waarin hij ons verhaalt van den vreeselijken strijd dien hier eenmaal in 1545 de zeeroover Wieben Peters streed tegen de Ditmarschen die hem tot op Helgoland vervolgden en die hem eindelijk in de kerk van het eiland, dezelfde kerk die er nu nog altijd staat te midden van de kleine huizen, insloten en vermoordden. Hij heeft ons daarmede getoond het kleine eiland dat zijne geschiedenis sedert eeuwen heeft, sedert de elfde eeuw reeds bekend was, toen de Duitsche geschiedschrijver Adam, Domheer van Bremen, van dit oord getuigde dat het bij alle schippers in hooge eere stond, maar wel in het bijzonder bij zeeroovers! Vanwaar het eiland dan ook zijn oorspronkelijken naam van Heiligland heeft ontvangen is moeilijk uit te maken, maar dat neemt niet weg dat het reeds in vele vroegere eeuwen erkend werd als een interessant en een aantrekkelijk eiland!

Inderdaad, er gaat een zekere suggestie uit van dit kleine stukje wilde en rood getinte rots. Suggestie die spreekt naar alle kanten van het eiland, misschien het sterkst nog geheel in het noorden, waar het meest onbewoonbare deel zijn puntige rotsen in de zee steekt. Het is vooral in de laatste eeuw geweest, dat Helgoland in den strijd tusschen de Mogendheden meermalen is genoemd; twee geweldige zeeslagen werden er geleverd: in 1849 tusschen de Duitsche en de Deensche vloten; in 1864 tusschen de Deensche en de Oostenrijksche vloten, waarbij de dappere admiraal Von Tegetthof de aanvoerder der laatste was. Toen was Helgoland Engelsch grondgebied; de Engelschen veroverden het in 1807 en maakten er tot 1812 een punt van, van waaruit over geheel de Duitsche en Deensche kunsten de smokkelhandel zich verzette tegen den boycot door Napoleon over alle Engelsche waren uitgesproken. Zij bleven er genesteld totdat Duitschland, min-

[p. 158]

der het eiland wenschende voor eigen krachten dan wel het gevaar voorziende zoo onmiddellijk nabij den mond der Elbe een Engelsch vlootstation gevestigd te hebben, een zware Afrikaansche concessie deed, teneinde zich het bezit van dit eiland te verzekeren.

Of op dit oogenblik die concessie, gelijk toen ter tijd vooral geschiedde, nog als eene gerekend wordt waarbij het voordeel uitsluitend aan Britschen kant was, het valt ten zeerste te betwijfelen en of op dit oogenblik Engeland nog even groote voldoening zal gevoelen over den destijds aangeganen ruil, ook daaromtrent is een vraagteeken niet

De ‘Schildwache’ aan den Noordpunt.

geheel ongepast. En dit te meer omdat Duitschland zich in de laatste jaren niet er mede tevreden heeft gesteld zich met het bezit van Helgoland van een Engelsch steunpunt in de onmiddellijke nabijheid zijner kusten te hebben bevrijd, maar omdat het met grooten ijver en energie bezig is zich in deze rots midden in zee een natuurlijke vesting te verschaffen, welker kracht eenmaal groote beteekenis kan hebben. Geheel Helgoland is op dit oogenblik niet veel meer dan één uitgebreide vesting. Het onderland, dat aan de zuidzijde zich voor de rotsen uitstrekt is voor deze vesting van geen beteekenis en is dus met rust gelaten, maar geheel het bovenland is ingenomen door de batterijen en door de batterijen in wording; door de versterkingen van verschillenden aard. Om alle scherpe punten der rotsen gluren de vuurmonden; geheel het midden van het boveneiland ligt daar nu omwoeld en ontgraven om naar nieuwe verdedigings-plannen te worden ingericht. Beneden, onmiddellijk aan den voet van de rots is men bezig de haven te bouwen, die veilige ligging moet verzekeren; en zoowel daar als hier zijn het niet alleen de borden met het imperatieve opschrift dat niet mag worden gephotographeerd of geteekend, welke van het gewicht der stellingen overtuigen, maar zijn het veel meer de argusblikken der schildwachten, die waken in de directe nabijheid en die waken van verre, zonder door den bezoeker gezien te worden, met verrekijkers, welke er gevoelig den nadruk op leggen dat men in staat is het verbod te handhaven.

De vesting Helgoland is wel bezig aan het eiland Helgoland veel van zijn natuurlijke beteekenis te ontnemen. Het Helgoland, dat vroegere eeuwen daar gekend hebben, kan men er toch niet meer waardeeren; het is reeds tientallen van jaren achtereen badplaats, in zekeren zin mondaine badplaats boven alles. De geschiedenis van het badleven van Helgoland dateert reeds van 1826 toen de dusgenoemde ‘Aktien Gesellschaft Seebad Helgoland’, die op initiatief van den scheepsbouwer Jacob Andressen Siemens tot stand was gekomen, de eerste vier badkarren op de dusgenaamde Düne

[p. 159]

en tegelijkertijd op het strand van Helgoland liet rijden. Toen kon niemand zich denken, dat het armoedige eiland eens zou groeien tot een welbekende badplaats en het denkbeeld dat aan het initiatief van den ondernemenden Siemens ten grondslag had gelegen om langs dezen weg het eiland economisch op te heffen, scheen geen succesvollen uitslag te mogen verwachten.

HENRI VAN DER MANDERE.

(Wordt vervolgd.)