De Hollandsche Lelie. Jaargang 26

Zedelijkheids-Apostelen
Roman
door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 51.)
(Zie vorigen Jaargang.)

Den volgenden dag al in de vroegte was Nannie Eduma bij Joosje Hooph-Huyghens, haar nichtje:

‘Wat is er nou gebeurd? - - Is 't waarachtig wàár van je man?’ - - wou ze weten.

Joosje wierp 't hoofd in den nek. Met haar jong gezicht, jong figuurtje, en 't kind, dat ze, bij wijze van gepast-aandoenlijken achtergrond, bij zich in de kamer hield, neven zich, zag ze er roerend-jong uit:

‘M'n man is onschuldig. 't Is niets dan politieke knoeierij’ - antwoordde ze, grootpapa napratend. ‘Hij mag dan onvoorzichtig gespeculeerd en onzen eigen boel opgemaakt hebben, hij heeft zich nooit vergrepen aan 't geld van 'n ander, zooals die lamme voogd van Dorrit ten Have beweert. O, Dorrit-zelf spijt het nu achterna óók genoeg dat ze er hem in gekend heeft, want ze gelooft Piet en m'n man heelemaal, maar, 't was toen al te laat, toen 'r voogd er eenmaal van wist. Enfin, je zult zien dat de Heer de Zijnen helpt!’

't Was namelijk verbazend zoo spoedig als Joosje, ondanks haren wuften, wereldschen uitgang-aard de Eduma-rol van bijbelvaste vroomheid wist te spelen, nu die haar te pas kwam. De bijbelteksten rolden haar zoo maar van de lippen:

‘Wij moeten alles aannemen, ook 't kwade, uit Gods' hand’ - vervolgde zij - -

Nannie haalde er de schouders om op, minder gewoon zich onder ons in te houden:

‘Ach wat - Grootpapa zal je er wel uitdraaien’ vertroostte zij, met dezen in hare

[p. 25]

oogen veel meer afdoenden troostgrond dan de hoop op den bijstand van den Onzienlijke daarboven. ‘Maar dan. Wat doen jullie dan?’

‘Dan gaan we naar Indië. Daar zal grootpapa Paul wel aan 'n baantje helpen.’ - Joosje verried door hare kalmte hoe volkomen bedaard zij reeds de zaak had onder de oogen gezien, ondanks 't schijnbaar onverwachte van den donderslag, die nu was gevallen, toen mr. Hooph-Huygens plotseling werd gevangen gezet.

De waarheid immers was dat de justitie, met den besten wil ter wereld, niet aan den machtigen Excellentie in ruste deze schande had kunnen besparen, omdat de knoeierijen van de failliete firma Hooph-Huyghens al te in het oog loopend waren geworden; maar tegelijkertijd had men nochtans reeds onder de hand te kennen gegeven dat 't wel op een vrijspraak zou uitloopen. Was mr. Vermeulen immers niet nog steeds minister van Justitie? Was het niet van algemeene bekendheid óók dat althans twee van de rechters hunne benoeming in den Haag indertijd hadden te danken aan de voorspraak van den met hunne families bevrienden Jhr. Mr. Eduma de Witt, oud-minister. En, wat de toekomst aangaat, was niet de gouverneur generaal van Nederlandsch Indië een streng-gereformeerd man, uitgezonden door 't rechtsche kabinet!

Joosje Hooph-Huyghens bestelde er zich daarom dan ook geen japon minder om, omdat haar man duizenden in den lande had ongelukkig gemaakt. Maar zij ging wèl met een zeer zedig gezichtje op straat, en wekte daardoor 't diepste medelijden van de buurt: een zoo voornaam opgevoed jong vrouwtje, en die thans zoo'n vreeselijk ongeluk overkwam. En dat arme kindje, wier vader in de gevangenis zat! Maar 't meest van allen werd de oude Excellentie beklaagd, die deze hem van God opgelegde beproeving zoo roerend-waardig droeg, dat hij, te midden daarvan, 's lands belangen geen oogenblik vergat, en ook nu, in de Kamer, redekavelde over de Eere Gods dat het 'n aard had, en kibbelde met z'n tegenstanders over politieke haarkloverijen, als bestond er niets anders voor hem dan 's lands belang, waaraan hij zijn eigen op aandoenlijke wijze ondergeschikt maakte.

Ja, de Eduma de Witt's dat waren je nog eens vromen in den lande! Dat zei iedereen. Als de oue heer rechtop en statig uit de Kerk kwam, nevens hem zijn even statige en even recht-op-gaande tweede vrouw, dan was er niemand in den Haag, die niet onder den indruk was van zoo'n eerbiedwaardigen ouen dag, en van de rechtschapen wijze waarop hij het hem overkomen schandaal met zijn kleinzoon Hooph-Huyghens gelaten en Gode-onderworpen droeg.

- - Z'n zoon Sjoerd ook, volgend 's vaders voetspoor, was sinds lang 'n steunpilaar van allerlei Haagsche inrichtingen van nuttigen en zedelijken aard, en collecteerde in de fransche kerk, ja leidde zelfs bidstonden voor de evangelisatie in Indië.

Maar 't meest vroom van de heele familie deed z'n dochter, de douairière Stinia, bij wie de dominees het geld weghaalden voor alles waaraan ze lust hadden, zoowel voor hun eigen gebruik als voor Gedachtenis-kerken en liefdadige inrichtingen. Als er geen dominee bij haar op de stoep stond, dan zat er minstens al vast een bij haar binnen. Ze lieten de prooi, die ze voor hen was geworden sinds de zelfmoord harer dochter Ellen, geen oogenblik los.

Echter, bij haar was de vroomheid geen opgeplakte gelegenheids-huichelarij, zooals bij haar vader, maar slechts een vorm van te laat zelfverwijt, van God willen omkoopen om haar heur jeugd-zonden te vergeven, door liefdewerken. De overeenkomst in dit opzicht tusschen de leer van de orthodoxie en van het Roomsch-Katholicisme werkte bij haar dóór. Ze voelde instinctief, dat ze God moest ‘verzoenen’, wilde ze in den hemel komen, en, omdat ze te dom was om te begrijpen dat men haar exploiteerde, liet ze zich daarom door de dominees afzetten ten hunnen eigen bate, in de meening dat ze er een goed Godewelgevallig werk mee verrichtte hun te geven blindelings. Dominee deze kreeg van haar een jaargeld, Dominee die had z'n vrouw op haar afgestuurd, om haar te overreden 't uitzet van hun dochter, die ging trouwen, te betalen, dominee gene wist haar naam te verkrijgen met een kolossale gift, welke prijkte boven aan de lijst van bijdragen voor een nieuw pension op christelijken grondslag, - waarvan zijn betrekkinglooze broer en schoonzuster de leiders zouden zijn.

Geerte Stinia verliet, sinds den dood van haar eenige dochter, zelden anders haar huis dan om naar de kerk te gaan, log en dik geworden, altijd in 't zwart gekleed, heel weinig en moeielijk zich bewegend, haar aardsche vertroosting zoekend in veel en lekker eten en drinken.

Echter toen ze van het ongeluk had gehoord dat haar aangetrouwd en neef Hooph-Huyghens, en, door hem, haar vader, had getroffen, nam ze terstond een rijtuig en liet zich naar diens huis brengen.

Freule de Wevere, die haar 'n dikke gift voor 't, sinds 't schandaal met dominee Wijck wel wat in discrediet gebrachte Gesticht voor verloren meisjes was komen afbedelen, had het haar 't eerst geïnsinueerd:

[p. 26]

‘De hand des Heeren drukt wèl zwaar op uw Huis,’ - had zij, met kwalijk verborgen Schadenfreude, gezegd: ‘Hij slaat ieder onzer op onzen beurt.’

Geerte, die, over 't algemeen, zich minder gemakkelijk geld liet afzetten door freule de Wevere en andere particulieren, dan door hare vrienden, de dominees, die zij als hemelladders beschouwde, en die daarom tot hiertoe wat weerspannig was geweest in 't teekenen op de haar vóórgelegde lijst, schrikte ervan:

‘Wat bedoelt U - - Wat is er nu weer’? - vroeg zij, altijd dadelijk zenuwachtig sinds dien vreeselijken schok, die haar was toegebracht in dien nacht van Ellens' dood.

Freule de Wevere - steeds blij als ze 'n ongeluksbode kon zijn - sloeg de handen theatraal ten hemel - -

‘Wéét U 't dan nog niet’? - jeremieerde ze, quasi-begaan. -

‘Wat? - Ik weet niets. - - Wat is er?’ - - Geerte Stinia sprak haar vader en familie weinig meer sinds ze zich zoo geheel had geïsoleerd. - -

‘Ach lieve - - lieve - - mevrouw. - - Hoe vrééselijk dat ik U dan 't eerst zoo'n Jobstijding moet brengen! - - Had ik dat maar geweten - - dat U 't nog niet hebt gehoord! Enfin, U moet maar denken, 't is de wil des Heeren, die schande, die Uw naam treft, dat Uw eigen neef, in de - - in de - - hoe zal ik 't zeggen - - in de gevangenis zit.’ - -

‘Ber?’ - - riep Geerte - - Volkomen overtuigd dat Ber eindelijk zich zelf er had ingewerkt met z'n gedurige historietjes van onzedelijken aard - -

‘O foei - - mevrouwtje - - hoe komt U erbij - -?’ Freule de Wevere was veel te lief met de de Greveres, om van hun schoonzoon iets kwaads te willen hooren. Wel neen, ik bedoel natuurlijk den man van Uw nichtje Joosje, meneer Hooph-Huyghens. U weet toch zeker wel dat de boel in de war is allang? - - Nu, en nu schijnen er klachten te zijn ingekomen, van schuldeischers - enne - - enfin, - hij is in hechtenis genomen - -’

Geerte zag haar stom aan, niet in staat dadelijk den omvang van de ramp te begrijpen. Dat gaf der freule de aangename satisfactie, dat ze de bedienden er ook nog in kon mengen door aanstellerig te schellen, en, druktemakerig, om water te roepen, ‘omdat mevrouw zoo was geschrokken van die nare geschiedenis, jullie begrijpen me wel.’

De bedienden begrepen er inderdaad alles van, haalden, op Geerte's snikkend uitgebracht bevel, dadelijk een rijtuig om naar haar vader te gaan. Niet echter alvorens freule de Wevere haar in der haast de verlangde handteekening voor eene ruime gift voor ‘Zoekt het Verlorene’ had afgedwongen.

‘De Heer laat zich niet bespotten’ - had zij daarbij dreigend gezegd. - ‘Wij maaien allen wat wij zaaien - ‘En, ik vréés, ik vréés, dat Uw neef niet geleefd heeft zoo als het een Christen past.’ - -

‘Ach ja - natuurlijk niet’ - - In een behoefte de zonden van haar familie te helpen afboeten, teekende Geerte hierop gewillig voor duizend gulden. Aan wien zou zij ook immers haar groote fortuin nalaten, nu haar eenig kind was gestorven.! Wat kon zij beter doen dan het reeds hij haar leven geven aan Gode welgevallige dingen! - -

Bij haar vader, die juist een artikel zat te maken bestemd voor een ander christelijk blad tegen het Vaandel, waartegen hij geniepig werkte in den laatsten tijd, uiterlijk nochtans met den leider samengaande in de politiek, kwam Geerte heelemaal zenuwachtig in zijn studeerkamer:

‘O God - wat 'n ellende nú weer’ - - zei ze, hem om den hals vallend.

Het strakke uitgestreken diplomaten gezicht van den ouen heer veranderde nauwelijks. Hem zat z'n politieke jaloezie op den leider, die méér invloed had in de partij dan hij, dieper dan welke familie-ellende ook - -

‘Waar kom jij van daan - - Wat is er?’ - - vroeg hij verstrooid - - Toen, haar bedoeling begrijpend: - - ‘O ja - - je meent natuurlijk die vervelende historie van Paul - - Ik heb 't lang genoeg zien aankomen - - Enfin - - 't ligt er nu eenmaal toe - -’

‘Maar 't is toch vrééselijk - vrééselijk voor Joosje - - en voor U - - O, ik heb zóó met U vooral te doen - - daarom ben ik dadelijk gekomen’ - huilde Geerte.

Maar haar vader bleef onbewogen. ‘Ik moet het aannemen van Gods hand’ - zei hij ook voor háár z'n gewone gelegenheidsphrase op, die hem tot 'n tweede natuur was geworden. ‘Ik buig me gewillig onder wat de Heer me oplegt - - En, voor de rest, 't is héél lief van je, Geerte, dat je mij bent komen opzoeken, maar ik ben zóó gepresseerd, er is zoo'n haast bij dit artikel, dat ik 't in elk geval nog per expresse moet verzenden. Anders komt het niet meer bijtijds, vóór de arbeidswet wordt behandeld. En 't is zoo'n insinuasie, die streek, die de leider me heeft gebakken, met z'n Vaandel-artikeltje gisteren, na mijn amendement. -’

Geerte begreep het al dat haar meelijden onnoodig was. Ze was dat immers van kind af gewend dat haar vader, in zijn eerzucht-leven, zich in 't geheel niet bekommerde om zijn huiselijke aangelegenheden. Die cynische onverschilligheid ging bij de buitenwereld

[p. 27]

door voor een bewijs van zijn Gods-overgegevenheid, terwijl het in waarheid niets anders was dan 't meest verregaand egoïsme, van enkel vervuld zijn met eigen plannen om in de politiek een hoofdrol willen spelen, waardoor zijn vrouw, zijn kinderen, hunne belangen, bij hem volkomen op den achtergrond werden gedrongen. -

‘En - - Paul?’ - - vroeg zij nog, reeds gereed heen te gaan. - -

‘Paul!’ 't Harde gelaat van haar vader werd nog harder. ‘Paul heeft wat hij verdient. Met hem heb ik niet 't minste medelijden. Niet 't minste. Maar natuurlijk, terwille van onzen naam zal ik wel zorgen dat hij vrijuit gaat.’ - -

‘Natuurlijk,’ beäamde Geerte - - ‘U kunt alles gedaan krijgen.’ - -

Het compliment vleide haar vader zóó, dat even zijn koud gelaat overtoog met een zonniger uitdrukking:

‘Alles - - daarvan kan je op aan’ - zei hij, welverzekerd. ‘Ik zal ze wel toonen in den lande dat ik er nog ben, al denken ze in 't Vaandel dat ze niet meer met mij behoeven te rekenen. - - De Leider, godverdomme, die is nog ouder dan ik, en daarenboven doof - - en....’ - - -

Z'n gedachten waren alweer bij zijn eerzucht. Geerte ging heen, bijna zonder dat hij 't merkte. - Ze zond dien avond, om harerzijds te doen wat zij kon voor 't heil harer familie, een extra bijdrage aan de presidente van de zending in Indië, en eveneens eene voor de verbreiding van 't evangelie onder de Joden. -

Aan háár zou 't niet liggen, dacht ze daarbij met een soort van domme eigengerechtige voldaanheid, als de zonden der Eduma's werden afgekocht aldus Daarboven.

(Wordt vervolgd).