De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Eene zesdaagsche oefening bij de Landweer.

Reeds geruimen tijd van te voren was vanwege de gemeentebesturen meegedeeld, dat de Landweer van het A^e Bataljon te B. onder de wapens moest komen.

Des Maandagmorgens waren we tijdig aan het station onzer inwoning present, de meesten voorzien van de volledige uitrusting voor den dienst te velde, welke uitrusting de mannen zelf moeten bewaren en onderhouden, en waarover telken jare inspectie wordt gehouden.

Enkelen hadden alleen de kleeding bij zich; deze behooren tot de afzonderlijk bij de wet aangewezen categorieën van personen, die uit hoofde van hunne betrekking of verblijf buitenslands in tijd van oorlog niet of niet dadelijk behoeven op te komen. Deze krijgen geen geweer en leergoed mee naar huis, behoeven daar dus niet voor te zorgen en zijn in zoover dus boven de anderen bevoorrecht.

Ook ik heb het genoegen tot deze categorie te behooren. M'n onderkleeren en verdere emballage nam ik in een koffer mee; men kan daarvoor ook een zwart linnen draagzak van Rijkswege bekomen.

Nadat in de wachtkamer van 't station nog eerst appèl was gehouden over de manschappen op de vervoerbiljetten vermeld, bestegen we de derde-klasse-wagens en om 7 uur vertrokken we naar onze bestemmingsplaats.

Te Z., een kruispunt van spoorwegen, moesten we overstappen; uit verschillende richtingen kwamen hier de mannetjes samen en per extra-trein ging het nu zonder oponthoud naar onze garnizoensplaats.

Het perron was bijna te klein voor alle landsverdedigers, die uitstegen; een potsierlijk gezicht leverden daartusschen een paar, die waarschijnlijk door brand of iets dergelijks een gedeelte van hun uitrusting hadden verloren, en er met een fantasiehoed op en een burgerpakje aan, gewapend met een geweer, bij stonden.

De afmarsch naar de kazerne geschiedde zeer ordelijk; eerst kwamen degenen, voorzien van volledige uitrusting, terwijl de achterhoede door zak- en kofferdragers werd gevormd.

Er werd onmiddellijk met vieren en in den pas gemarcheerd.

Bij aankomst werden de vier compagniën, waarin een bataljon verdeeld is, gescheiden en aan een klein, zeer vluchtig geneeskundig onderzoek onderworpen. Die vermeenden ziek te zijn, konden daarvan bovendien opgaaf doen.

Na dit onderzoek werd appèl gehouden en werd iedere compagnie weer sectie'sgewijs ingedeeld; de namen van de niet verschenen manschappen werden tevens genoteerd.

Thans werd overgegaan tot het voorlezen der krijgsartikelen, een zeer vervelende formaliteit, waarnaar nagenoeg niemand luistert. Iedere zin begint met: ‘Hij die dit of dat doet wordt gestraft met, enz.’ Men is met die straffen geenszins karig; zelfs de doodstraf wordt bij de militairen nog steeds in eere gehouden.

Ook deze voorlezing nam een einde en nu werd een ieder z'n logies aangewezen. Elk vond een krib met stroozak en verder toebehooren, benevens een kastje, waarop 's mans naam stond vermeld en waarin hij het een en ander kon bergen.

Het was te zien, dat men met de ruimte gewoekerd had, want de kribben stonden zoo dicht op elkaar, dat men er bijna niet tusschen door kon.

Ik vind het altijd een gebrek aan de kazerneering klevende, dat er te veel menschen op eene kamer worden gehuisvest en vooral, dat er 's nachts te veel op ééne kamer slapen.

Als landweerman kan men echter worden vrijgesteld van de verplichting, in de kazerne te slapen en te eten, van welke gunst ik met graagte gebruik heb gemaakt.

Na ons tijdelijk logies in oogenschouw te hebben genomen en een en ander ter bestemder plaatse te hebben gedeponeerd, was het ongeveer half een geworden.

Velen gingen een kijkje nemen in de cantine om den inwendigen mensch te versterken,

[p. 796]

anderen wachtten op de kamer af, wat de kok der kazerne hun zou opdisschen. Ik kan hier wel dadelijk mededeelen, dat het eten over 't algemeen zeer goed gevonden werd. Daar ik niet in de menage was, kan ik er persoonlijk niet over oordeelen, doch ik ving hier en daar voornoemde opinie op.

De kost schijnt tegenwoordig veel beter te wezen, dan toen we ruim 10 jaar geleden (ondergeteekende in 1900), voor 't eerst onder de wapens kwamen.

De koks volgen heden een cursus aan een kookschool. De spijzen zijn thans veel smakelijker en het menu ook meer uitgebreid. Men heeft bovendien ook gebroken met de eigenaardige gewoonte om 's morgens op de nuchtere maag soep te geven. Thans is het 's morgens brood met koffie en iets er bij, hetzij koek, kaas, enz. Van dat toetje was vroeger geen sprake.

Thans krijgt men 's middags b.v. vleesch, aardappelen en groente en soep (de menschen eten de soep nà in plaats van vooraf, zooals te doen gebruikelijk is), een anderen middag b.v. bruine boonen met uitgebraden spek en pap na. Van pap na vroeger geen sprake. Verdere menu's waren nog: ‘rats’ (gestampte pot) en gort met rozijnen na en erwtensoep met krentenbollen. Alles smakelijk toebereid en in zeer voldoende hoeveelheid.

Ondertusschen is het half twee geworden en staan allen voor hun krib, waarop ze hun zaken hebben uitgepakt; een luitenant gaat rond en vraagt of er iets mankeert of defect is.

Ik deelde mede, dat m'n pantalon me in den loop der tijden te nauw was geworden, zoodat de bovenste knoop niet dicht kon. Ze hebben me er echter maar mee laten loopen; voor die zes dagen werd het zeker niet de moeite waard gevonden, er een stuk in te lappen of hoe dan ook. 'k Heb me met een touwtje beholpen.

De jas was ook te nauw; daar wist men echter raad op, door de knoopen eenvoudig eenige centimeters naar buiten te zetten. Die loopen thans schuinsrechts over m'n lichaam.

Na de inspectie was het aantreden voor de exercitie, eene herhaling van de voornaamste marcheerbewegingen en handgrepen met het geweer.

Daar ik, zooals ik zei, geen wapens had, liep ik daar vrij van. Nog enkelen meer waren zoo fortuinlijk. Wij hebben den middag verder zoek gebracht met het ontvangen van wapens, leergoed en pioniergereedschappen. De wapens moesten eerst flink afgewreven worden, daar ze van onder tot boven in 't vet zaten

Om 5 uur was de dienst afgeloopen en ging ik naar m'n kosthuis. De kostjuffrouw, hoewel onder den rook van de kazerne wonende, scheen nooit van landweer te hebben gehoord. Zij meende dat ik iemand van de brandweer was.

Door al het ongewone en het slenteren en sjouwen had ik een barstende hoofdpijn ge kregen, zoodat ik dadelijk na 't eten bedwaarts trok.

In de kazerne was het 's morgens om zes uur reveille. Te ruim zes uur stond ik dus ook op. Na ontbeten te hebben ging ik op weg; iedere keer als ik die gang maakte had ik een gevoel als iemand, die naar z'n karwei gaat, dunkt me heeft. Om half acht begon de dienst. Vroeger stond men om vijf uur op, terwijl dan de dienst om zeven uur begon. Men heeft dus een half uur leeren uitwinnen.

Daar ik den rang van korporaal bekleed, was ik dien dag niet bij de compagnie; des Dinsdags werd het kader nog afzonderlijk geoefend.

Het begon met een theoretische les in den velddienst; op een schoolbord werd door een sergeant-majoor een en ander aanschouwelijk voorgesteld. We hadden het over voorpostendienst, uitzetten van veldwachten, dubbelposten, korporaalposten, gedetacheerde posten, enz., een en ander dienende, om de hoofdmacht, die ergens gekampeerd is, tegen onverhoedsche, vijandelijke aanvallen te beschermen. Verschillende gevallen werden besproken, b.v. hoe gehandeld moet worden, wanneer de vijand wordt gezien, wanneer een parlementair nadert, een deserteur, een burger, enz. Verder hoe in die gevallen moet worden gehandeld, wanneer het nacht is. Dan wordt het natuurlijk moeilijker, omdat men weinig kan onderscheiden, veelal zelfs geen vriend van vijand.

Het wil mij altijd voorkomen, dat het een van buiten geleerd lesje is. Of men dat in oorlogstijd werkelijk zou volgen? B.v. wanneer er 's nachts iets nadert, moet men roepen: ‘Halt, wie daar?’ Stel nu eens, dat het een vijandelijke patrouille is, die je tot antwoord een kogel tusschen de ribben zendt?

Na deze les trokken we de hei in om het pas geleerde in practijk te gaan brengen, waarna we werden bezig gehouden met eene oefening in het tirailleeren. Hierbij wordt in één lange

[p. 797]

linie, waarbij de manschappen een of meer passen tusschenruimte van elkaar nemen, naar verkiezing van den aanvoerder, langzaam tegen den vijand opgetrokken. Van elke oneffenheid in het terrein wordt daarbij gebruik gemaakt om dekking te zoeken tegen het vijandelijk vuur. Bij sprongen gaat men voorwaarts, om daarna weer neer te vallen en te vuren. Op deze manier wordt aan den vijand zoo min mogelijk trefkans gegeven.

Tegen 12 uur waren we weer thuis.

's Middags was het marschveiligheidsdienst en daarna compagnieschool.

Marschveiligheidsdienst leert, hoedanige voorzorgen men neemt, wanneer de troep op marsch is, o.a. marcheert een kleine afdeeling voorop, welke men de spits noemt. Aan weerszijden doorkruisen verder doorzoekings-patrouilles het terrein. Een vereischte is, dat alle kleine afdeelingen steeds verband houden met de hoofdtroep en hun bewegingen geheel daarnaar richten.

De compagnieschool leert het uitvoeren van verschillende bewegingen in gesloten orde. Ze schijnen me overigens van weinig nut te zijn. De sectiën (een compagnie is verdeeld in vier sectiën) worden, bij gebrek aan manschappen, grootendeels door einden touw voorgesteld, wordende elk eind door een man vastgehouden. Vandaar dat deze oefening ook wel wordt betiteld met den naam lijn-exerceeren.

Om vijf uur was het inrukken. Het landweerkader werd nu beschouwd z'n taak weer te kennen; den volgenden dag zouden we ieder bij z'n eigen compagnie worden ingedeeld.

De derde dag, Woensdag, leverde grootendeels eene herhaling van het op den tweeden genotene. Bij het tirailleeren trad het kader nu op als groepscommandant; een tirailleurlinie, wanneer deze een sectie sterk is, is verdeeld in vier groepen; een korporaal, soms ook een sergeant, is hiervan de commandant.

Donderdagmorgen schietoefening met scherpe patronen op beweegbare manschijven (afstand 200 Meter). Ieder kreeg 5 patronen. Verder is niet aan schieten gedaan. Vanwege de duurte? Daarna weer tirailleeroefening; het versterken der linie met versche troepen werd daarbij beoefend.

Des middags werd een uur theorie gehouden over nachtelijken velddienst en des avonds van 6-10½ uur werd deze theorie in practijk gebracht.

Het was guur weer en het regende voor en na bij stroomen. Gelukkig is men zeer dik gekleed. In m'n burgerpakje zou ik tot op het lichaam nat geworden zijn; nu had ik en had niemand er last van. In dat soldatengoed wordt men bijna niet nat. Dat is maar gelukkig ook, want de landweerman beschikt slechts over één stel bovenkleeren.

Het was zeer donker, zoodat men niet verder dan 25 pas voor zich uit kon zien. Nadat de verschillende veldwachten hun plaats hadden ingenomen, werd ik door den commandant van de veldwacht, waartoe ik behoorde, aangewezen om met drie man voorloopig het voorterrein te verkennen en op een afstand van ± 300 Meter post te vatten. We hebben daar een paar uur gestaan, midden in het heideveld. Voor ons uit zagen we nu en dan een vurige streep door de vlakte trekken, een spoortrein.

Daar hoor ik gerucht.

‘Dekken’, commandeer ik m'n manschappen. Zij laten zich tegen den grond vallen.

Het gerucht komt nader; donkere omtrekken teekenen zich af tegen de grijszwarte lucht; ik neem een knielende houding aan, het geweer in den aanslag.

‘Halt, wie daar?’

‘Sluippatrouille van veldwacht no. 1’, is het antwoord.

‘Eén man voor!’

Een donkere gedaante nadert.

‘Het woord?’

‘Scheveningen’, luidt het.

‘Passeert’, zeg ik.

In het voorbijgaan vraag ik nog, of ze iets bijzonders hebben ontdekt. Ze hadden niets bemerkt.

Zoo verstreek langzamerhand de tijd; we begonnen huiverig te worden en waren er niet treurig om, toen eindelijk het signaal ‘verzamelen’ klonk.

Op den straatweg werd de troep verzameld, waarna onder gezang de terugtocht werd aanvaard.

Om elf uur lag ik in m'n bed.

Vrijdag is de vermoeiendste dag geweest; het bataljon werd in twee partijen verdeeld. Om halfacht uitgerukt zijnde, kwam het, nadat we een grooten omweg hadden gemaakt, tegen ongeveer half twaalf tot een treffen. Onderweg was door den leidenden kapitein aan het kader medegedeeld, hoedanig de veronderstelling was en welke weg gevolgd zou worden.

[p. 798]

Na eerst in gesloten orde gemarcheerd te hebben werden later sectie'sgewijs tirailleurlinie's gevormd en nu ging het bij sprongen voorwaarts.

Op ongeveer 500 Meter van een boschrand, waar de vijand stelling had genomen, werd halt gehouden.

In liggende houding werd nu vuur afgegeven met losse patronen, ‘losse flodders’, zooals de soldatenterm luidt. Het zijn patronen met houten kogels, die onmiddellijk bij het verlaten van den loop in splinters vliegen.

Tot een nadere ontmoeting is het niet gekomen, dit leek mij trouwens uit een oogpunt van tactiek ook onmogelijk, daar die laatste 500 Meter geheel zonder dekking tegen het vijandelijk vuur zou moeten worden afgelegd. Dat zou te veel aan manschappen kosten.

Er werd verzamelen geblazen. Gedurende het half uur, dat we rust kregen, werd door den bataljonscommandant eene bespreking gehouden met de verdere officieren, waarschijnlijk over het verloop van de manoeuvre, doch wij hebben daarvan niets nader gehoord.

Na de rust ging het met de muziek van het regiment voorop naar de kazerne. Om twee uur waren we weer op de chambréé.

Dus van halfacht tot twee uur marcheeren en gevechtsoefenen met slechts een half uur rust. Voeg daarbij, dat men niet los en vrij loopt in een burgerpakje, doch gekleed is met zwaar soldatengoed; dat men bovendien eene bepakking van 30 à 40 pond meedraagt, dan noem ik dat geen kleinigheid. Nochtans was de houding der troep uitstekend; er is niemand uitgevallen.

Des middags hadden we nog een uur theorie over groot verlof en opkomst met spoed en daarmee was ook de voorlaatste dag geeindigd.

Zaterdagmorgen werden we nog onthaald op een militairen marsch; met de muziek voorop ging het door de stad. Alle dienstmeiden liepen te hoop; veel succes is er echter bij de Landweer niet te behalen, daar het meerendeel van vrouw en kinderen is voorzien.

Na de stad doorgetrokken te zijn, sloegen we een landweg in en kwamen na een uur of vier aan den tegenovergestelden kant weer binnen.

Voor enkelen was het maar goed, dat de oefeningen hiermee besloten waren, want zij begonnen vreeselijk aan zeere voeten te sukkelen.

Ik kan echter niet nalaten, hier nogmaals te verklaren, dat gedurende de geheele week de houding der Landweer zeer goed is geweest; de oefeningen zijn naar mijn oordeel grootendeels volkomen tot hun recht gekomen en deden geenszins onder voor dergelijke oefeningen, vroeger bij de militie gehouden. Ook werd des morgens vóór het uitrukken nagegaan of de uitrusting in orde was. Speciaal werd er op gelet of de ijzeren blokken, een gewichtsequivalent voor de scherpe patronen in oorlogstijd, zich wel in de patroontasschen bevonden.

Het is voor mannen, die eene positie in de burgermaatschappij bekleeden, natuurlijk zeer vervelend, uit hun werkkring te worden gehaald. Ons volk is bovendien anti-militair aangelegd; ook ik voel geenszins mijn hart warmer kloppen, wanneer jk het blauwe pakje aan heb.

Ik heb echter getracht de zaak zoo objectief mogelijk te beoordeelen en dan kan ik geen andere dan bovenstaande meening geven. Ook de geest der troepen was over 't algemeen goed en de menschen hebben zich ordelijk en netjes gedragen, zooals het mannen van 28-32 jaar betaamt.

Omgekeerd werden we door de superieuren ook dienovereenkomstig behandeld.

De kolossale afstand, die een officier van een soldaat scheidt, was hier tot een minimum ingekrompen. En dat moet ook; een landweerman wenscht niet als een kwajongen te worden behandeld, te meer waar hij zelf in de burgermaatschappij soms eene betrekking bekleedt, die voor die van officier niet behoeft onder te doen.

Moeder de vrouw was blij, toen ik 's Zaterdags-avonds weer thuis was.

Zoo ooit, dan geldt hier het spreekwoord: Oost-West, thuis best.

J. BUSSCHER.