De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Zedelijkheids-Apostelen
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 43.)
XI.

Buiten bloeide de lente.

En in het jonge-meisjes-kamertje, waar een rijk jong geluk een korten tijd zoo heerlijk zich ontplooid had, maakte een menschenkind, dat nog zoo veel, zoo heel veel had verwacht van het mooie wenkende leven, zich gereed tot den grooten zwaren overgang naar 't Onbekende. -

Quips Weerdema ging sterven. -

Geen liefde van teedere ouderzorg, geen tot God dagelijks opgezonden gebeden om haar behoud, konden haar redden.

Ze was veroordeeld.

En ze wist het.

O, ze had zóó gehoopt, zoo gehoopt tegen alle hopen in, zóó als alleen een wezenlijk in God geloovig-vertrouwend menschenkind 't vermag.

Toen het kuchje erger en erger was geworden, toen de dokter had gesproken, voor 't eerst, van de long een beetje, een heel klein beetje, aangedaan, toen ze haar daarop gebracht hadden in een sanatorium, en toen het ook daar niet beter werd, integendeel heel langzaam aan en toch zoo spoedig verslimmerde, o hoe had ze gebeden, vurig gebeden, zeker-geweten dat haar gebed moest verhooring vinden. -

‘Het is een tijdelijke beproeving die God ons oplegt’ - had ze lief-blij moedig gezegd tot Van den Bevelaer, toen de plannen van naar Honnef aan den Rijn gaan - omdat Davos zoo ver en al zoo laat in den tijd was - werden vastgesteld. -

‘Je zult eens zien hoe Hij alles ten beste leiden zal. Ik voel het zoo duidelijk. O Henk, ik ben nooit zoo dicht bij God geweest als in den laatsten tijd, sinds Hij me zooveel geluk heeft gegeven.’

Van den Bevelaer had haar en haar moeder

[p. 728]

naar Honnef gebracht. Heel eerlijk veel van haar houdend, was hij teeder-bezorgd voor haar geweest, had, met oprechte tranen in z'n oogen, 'n moeilijk afscheid genomen van z'n klein teer meisje, àl te teer, vreesde hij, voor de toekomst van gezond geluk, die hij zich, in zijn man-verlangen, had gedroomd.

- - Toen was de ‘afleiding’ gekomen. Iedereen had er zich toe beijverd ‘dien armen jongen’, terwijl z'n zieke verloofde ginds was voor hare gezondheid, eens uit te vragen. Die opoffering is immers ook niet héél groot, waar het geldt 'n ongetrouwd jong-mensch. Iedereen kan zoo heel goed 'n alleen-loopend heer gebruiken aan zijn disch. Heeren kom je namelijk altijd te kort, en dames heb je te veel. O natuurlijk, Van den Bevelaer ging niet naar groote diners, maar, 't sprak van zelf, als meneer Vermeulen, de invloedrijke minister van justitie, in hoogst eigen persoon, hem op straat vroeg: ‘Nog al goeie tijding uit Honnef? Apropos, kom morgen bij ons huiselijk eten, wat depot schaft?’ - of als mevrouw Eduma de Witt, met haar moederlijk-innemend optreden, hem een briefje schreef: ‘Ik wou zoo graag eens wat voor jullie doen, voor die arme Quips, en voor jou; toe kom dezer dagen, als je eens een dag vrij hebt, dien bij ons passeeren buiten - je weet immers dat we tegenwoordig een kleine villa hebben 's zomers, onder Wassenaar’. - moest hij dan niet dankbaar zijn voor zooveel hartelijkheid, en, ook zelfs als hij geen lust had eigenlijk om te accepteeren, was het dan niet in elk geval in 't belang van zijn eigen carrière, dat hij die menschen van naam en invloed te vriend hield, zijn intieme relaties met hen cultiveerde. - -

Zoo was het gekomen dat hij, als ondanks zich-zelf, zijn omgang met Nannie Eduma had vernieuwd. Ze hadden immers nooit iets samen gehad van openlijke ruzie; hij was bij haar weggebleven, zij had gedaan of ze 't niet opmerkte, had hem even familiaar vriendelijk als vroeger toegeknikt, wanneer hij haar, bij 't toevallig elkaar ontmoeten, vormelijk groette. -

Nu, als iets dat van zelf sprak, had ze, toen ze hem bij hare grootouders Eduma aan huis sprak - ze was op de villa gelogeerd van Zaterdag tot Maandag, en hij had er des Zondags gegeten - gevraagd, heel belangstellend, hoe 't nu ging tegenwoordig met die lieve, arme Quips, en wanneer ze terugkwam, en of 't huwelijk toch zeker niet voor langen tijd was uitgesteld? Hij vond het niet prettig als ze zoo gewoon-onverschillig dien naam noemde, die hem in haren mond als ontwijd werd. Maar ze had den takt gehad verder, na die noodzakelijke beleefdheidsphrases, over dat punt te zwijgen, had gelachen, gepraat, gecoquetteerd overigens, als van ouds.

En, hij wist het, hij voelde het, tegen wil en dank, hij raakte weer onder hare bekoring. In hare nauw-sluitende, hare mooie vormen mouleerende japon, den hals schijnbaar verborgen, en toch uitlokkend-belovend achter 't transparant van heel dunne, doorschijnende witte kant, zag ze er zoo verleidelijk-frischjong uit. Na den eten tenniste ze met hem; Dorrit ten Have en haar neef Piet waren de twee anderen. Telkens opnieuw trof het hem hoe mooi ze was, met die elastische bewegingen, dat vlug op en neergaan van haar borst onder 't kant-stuk, en die van de inspanning zacht-rood-kleurende wangen. Dorrit, altijd wat grof, leek er, in de verhitting van 't spel, onélegant, bijna vulgair, neven. Nannie daarentegen behield altijd dat eigenaardig-gedistingueerde aparte cachet van grande-dame, dat haar zoo goed stond, dat van den Bevelaer maakte tot haar nederigen dienaar, ondanks zijn inwendig verzet. -

Later had hij haar weer ontmoet, bij de ten Have's, bij de Vermeulens, bij Joosje Eduma. - Wat hem eerst bijna 'n verraad had geschenen aan z'n arme, zieke Quips, dat verontschuldigde hij nu van lieverlede voor zichzelf als iets héél natuurlijks. Ze behoorden immers tot één coterie, Nannie en hij; en dat vroegere tusschen hen, die gevaarlijke intimiteit, dat was nu uit, heelemaal uit, hij was toch immers geëngageerd; Nannie-zelve had zich in 't onvermijdelijke geschikt, wist dat hij Quips liefhad. - Waarom zou hij dus deze gedwongen afwezigheid van zijn meisje niet zoo prettig mogelijk zien door te komen? Hij was maar ééns jong. Het hielp háár immers niets, dat hij zichzelf 't leven vergalde met zich doodkniezen op z'n kamer. - - -

- - En toen was Quips teruggekomen, smeekend hare moeder haar, als ze dan toch niet beter werd, liever thuis te laten blijven verder, bij hem dien ze liefhad.

Pijnlijk-ontgoochelend was hem de aanblik geweest van dat geelbleeke, lijdende gezichtje, met de scherp geworden lijnen, met het verraderlijke teringblosje alléén overgebleven van haar vroegere fijn-rose jonge-meisjes-kleurtje, met de magere hoekige vormen, en den van smartelijke lijdens-uren getuigenden mond. - O hij had zich goedgehouden, háár niets laten merken, maar, van toen af, had hij begrepen 't onvermijdelijke, 't komende geweten, dat moest gebeuren straks.

En, heel in 'n hoekje van zijn hart, had hij gevoeld dat het hem niet zóó schokte als hij 't zou hebben gewild, dat hij er kalmer onder was dan hij zichzelf durfde toegeven, dat hij meer medelijden voelde met haar lot, dan met het zijne straks, - als ze zou zijn heengegaan. - -

Ze kwam nu niet meer van haar kamer

[p. 729]

af, lag, dag aan dag, te wachten op het wonder, het groote wonder, dat ze nog steeds afbad van haren God.

Soms kon ze, met zoo'n onbeschrijflijkdroeven blik om haar lippen, voor zich uit liggen te staren, zoo geduldig-berustend, als eene die niets meer wenscht.

Haar moeder, die vermoedde de waarheid, die er Van den Bevelaer om haatte, en toch om haar kind moest doen alsof ze hem liefhad, vroeg zich dan in stilte af, of zij-óók begreep, of zij-óók voelde dat langzaam-komende, die slechts uit plichtsgevoel onderdrukte vervreemding. -

Ze uitte er zich nooit over. Ze deed altijd zoo lief-opgewekt met Henk, sprak hem dikwijls van alles wat hij miste door haar schuld. Over hun uitgesteld huwelijk, over hun toekomst van getrouwd-zijn eenmaal, zweeg ze echter sinds lang. - - -

Buiten bloeide de lente.

Dorrit ten Have had de handen vol van witte en lila seringen, die zij aan Quips kwam brengen vóór ze naar Nannie Eduma ging, die vandaag haar verjaardag vierde. - In haar onhandigheid liet ze het zich ontvallen dat ze dáárheen moest, in antwoord op Quips' vriendelijk dringen:

‘Toe, blijf nog een beetje. - Je vermoeit mij heusch niet.’ - -

‘Ik kan niet - ik moet Nannie Eduma gaan feliciteeren. - En - - -’

Over Quips' gezichtje trok even 'n schaduw. -

‘Wat is er met Nannie?’ - dwong ze zich te vragen - onverschillig doende. -

‘Ze is jarig’ - zei Dorrit, boos op zichzelf dat ze dezen naam hier had genoemd. Net iets voor haar, om ook altijd zoo dom te doen. - En, om weer goed te maken, voegde ze er bij: ‘Ook geen prettig leventje dat die heeft, met zoo'n man als die Ber, dat mispunt.’ - -

‘Maar, ze is gezond.’ -

Er was 'n wereld van wanhoop in den toon waarop Quips die woorden verzuchtte, zij, de tot sterven gedoemde, midden in haar blije jeugd.

Dorrit ten Have echter was niet fijn besnaard genoeg om dat na te voelen. Begeerig om Quips af te leiden, door nieuwtjes uit te bazuinen, liet ze volgen:

‘Ze zeggen, dat, als Ber Eduma z'n machtigen grootpapa niet had, en z'n dito schoonvader, dan zou ie 't land uitmoeten. Zulke erge dingen zijn er van hem uitgelekt, met minderjarigen, weet je. - - 't Is met gesloten deuren behandeld voor de rechtbank - - o zoo'n geschiedenis!’

- Quips maakte 'n afwerende beweging van weerzin. ‘Ik praat niet graag over zulke dingen’ - zei zij eenvoudig. - ‘Hoe kom je er toch aan Dorrit, ik begrijp het niet.’ -

Dorrit lachte brutaal-overmoedig. ‘Oom Fredi vertelt het me. Dat is juist zoo leuk, dat ie voor mij geen geheimen heeft, net met me omgaat als met 'n kameraad. Ik weet zeker dat hij mij meer vertelt van zoo iets, dan aan tante - die altijd zoo preutsch doet, alsof ze nog 'n onschuldig kind was.’ - Zij blufte het uit, in een kinderachtige ijdelheid, niet voelend hoe onkiesch deze omgang was, hoe deze en haar-zelve en haar oom verlaagde en naar beneden trok. - -

Quips gaf geen antwoord meer, stilzwijgend zichzelve afpijnigend met de vraag: waarom Henk juist van middag zoo laat kwam, waarom hij haar gisteren reeds had gewaarschuwd dat het morgen wel niet zoo heel vroeg zou worden, zooals anders. Zou hij heusch dáár nu zijn, bij die andere, bij Nannie, de jarige, de gezonde? - -

Toen hield Dorrit de gewone onnadenkende afscheids-speech van goedkoope hartelijkheid:

‘Nu, nu moet ik heusch gaan. Kwik nu maar 's gauw heelemaal op. 't Wordt nu zulk mooi weer. - Je zult eens zien, over een dag of wat mag je naar buiten. - Adio - - dag - dag - dag.’

Op haar teenen sloop ze de kamer uit, met 'n gelegenheidsgezicht van ziekenbezoek, dat zich, eenmaal op den gang zijnde, verhelderde tot een van verluchting, omdat, Goddank, die corvee weer achter den rug was, omdat ze nu weer voor een tijdje daarvan af zich wist, van die vreeselijke moet-bezoeken bij de tot stervengedoemde, aan wie zij, de giechelende, oppervlakkige, immers niets meer had te zeggen, naar wier ziekbed alleen de wellevendheid van het niet-durven-laten-te-gaan haar nog voerde.

Toen mevrouw Weerdema, die Quips altijd alleen liet als ze jonge meisjes bij zich kreeg, - om geen spelbreekster te zijn - weer binnenkwam, lag Quips zachtjes te huilen. -

Ze wou niet zeggen waarom.

‘Om niets - heusch niet moedertje - alleen maar omdat die seringen, die Dorrit meebracht, me ineens zoo'n heimwee gaven naar buiten, naarkunnen wandelen, ze zelf plukken.’

De moeder voelde instinctmatig, dat het niet waar was, dat haar kind loog uit liefde. Maar zij deed of ze 't geloofde, óók uit liefde. -

En, toen Van den Bevelaer eindelijk kwam, en zich heel teer neerboog over z'n meisje, en heel lieve woordjes tot haar zei, van dat hij 't heusch niet kòn helpen, dat er zooveel werk was, dat hij zich zoo moest afbeulen in den laatsten tijd, toen lachte Quips hem tevreden aan, tevreden met de leugen-woorden die hij haar gaf om haar te bedriegen.

In haar zoo heel veel houden van hem, zoo mateloos veel, zocht ze al de verontschuldigingen bijeen die er voor hem waren. Kon hij het helpen dat zij niet met hem kon trouwen,

[p. 730]

dat hij gezond was en jong en levenslustig, en dat zij sterven moest, neerlag als een reeds van de wereld afgestorvene! -

't Was Gods wil. Gods wil, waarin zij moest berusten. - Gods wil, dien ze aannam, onder strijd, en onder dagelijks weerkeerend worstelen met hopen, en hopen, tegen beter weten in. - -

Zij wou hem gelukkig zien, gelukkig, zelfs zonder haar, - - als 't wezen moest - als zij er niet meer zijn zou. -

Maar - - niet dat. - O God, niet dat. - Waarom ging hij dien weg uit, - van goddeloosheid; - naar die getrouwde vrouw! -

Dat God dat kon toelaten, dat Hij zoo iets niet verhinderde, ondanks haar onophoudelijk gebed erom, dat begreep arme geloovige Quips niet, dat was de oorzaak van haar groote stille lijden en in opstand komen tegen het Lot. -

En, ze durfde het niet zeggen, dat ze dáárom zoo dikwijls stil schreide, want immers, dat zou geklonken hebben als 'n blaam dien ze daardoor wierp op hem, dien ze liefhad, op Henk. -

Maar nu moest ze toch. - Als 'n ingeving voelde ze 't, dat ze niet veel tijd meer had, dat hetgeen ze zoo heel graag wou nu toch moest uitgesproken worden. En ze trok hem naar zich toe - en fluisterde heel zacht:

‘Henk! - - Als ik er niet meer ben - dan moet je gauw 'n ander nemen, - 'n lief, zacht meisje - beloof je 't me?’ -

Hij schrikte ervan. - Hij meende immers dat ze nog geloofde steeds aan haar beterschap. - Dat maakte de omgang met haar voor hem zooveel gemakkelijker, dat quasidoen alsof ze zou beter worden te eeniger tijd. - -

‘Maar kind’ - - mompelde hij verward. ‘Hoe kun je nou zoo iets zeggen! - Hoe kom je erbij? - Je gaat immers vooruit - heusch. - Foei, dat wil ik niet hooren. - Lach me liever eens gauw aan.’ -

Ze deed het - - maar met betraande oogen. - ‘Ik méén het. - Heusch’ - zei ze, - ‘ik spreek er niet veel over - - maar ik weet wel dat’ - - -

Toen kon ze niet verder. 't Was haar toch te machtig, dat ze nu ineens moest afscheid nemen van alles wat ze had gehoopt. Nu ze 't zoo met woorden ging uitspreken, was het haar alsof ze daarmee haar eigen vonnis onherroepelijk besliste.

‘O, àls God toch eens wou - - Hij kon toch wonderen doen. - 't Stond toch in den Bijbel. - - Als je geloof maar zoo groot is als 'n mosterdzaadje, dan verhóórt Hij je.’ - -

Van den Bevelaer, geroerd, lei haar de hand op den mond. ‘Niet huilen kindje - toe nu - - niet huilen. - Als je van mij houdt, niet weer zóó spreken’ - vleide hij, 't méénend op dat oogenblik. -

Ze was er hem zoo dankbaar voor. Ze had den moed verloren om door te spreken; wie weet, misschien vergiste ze zich wel, misschien - - hij deed nu toch zoo lief; zoo echt lief. - -

De ondergaande zon speelde stralen over haar vermagerd wit gezichtje op het witte kussen. -

Van den Bevelaer stond op. - -

‘Nu moet ik gaan’ - zei hij. - ‘Zal mijn kleine meisje nu weer zoet en verstandig zijn - en niet meer over domme verdrietige dingen denken?’

Ze beloofde het hem - ze wou immers zoo gráág gelooven. Toen hij weg was nam ze haar bijbeltje, en zocht weer voor de zooveelste maal al de plaatsen op waar God gebedsverhooring belooft aan hen die in hem gelooven, die vertrouwen op Zijn Woord. -

O, 't kòn toch zijn - 't kòn toch, - dat God het deed, - haar genezen!

God kan toch alles! - - -

(Wordt vervolgd).