De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Zedelijkheids-Apostelen
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 41.)
IX.

Er was een buitengewone vergadering uitgeschreven van de Bestuurderen van het ‘Gesticht tot Verbetering van 't gevallen Proletariërs-kind.’ Daarin zouden de door Bettie, Marietje, en anderen, tegen dominee Wijck in omloop gebrachte geruchten ‘broederlijk’ besproken, en dan, meteen, in den doofpot gestopt worden.

Zóó was namelijk 't onderlinge parool.

Mr. Vermeulen zou 't pleidooi houden, waarin hij uitlegde dat, na behoorlijk onderzoek van de tegen den gesmaadden broeder ingebrachte aantijgingen, het gebleken was hoe die in geen enkel opzicht op waarheid berustten. Excellentie Eduma de Witt zou er ook een woordje aan toevoegen. Een paar Broeders-dominees waren uitgenoodigd om bij

[p. 683]

het onderhoek tegenwoordig te zijn, en Fredi ten Have, als ouderling van de Ned.-Hervormde Kerk, en de ‘pa’ van Petro, 'n diaken, en nog 'n paar andere grootheden op kerkelijken terrein eveneens.

De directrice was al van den vroegen ochtend in de weer, om in de Bestuurskamer alles een extra welverzorgd uiterlijk te geven. Er bleef geen stofje op de groote tekstkaarten langs de wanden, waarop allerlei bijbelteksten waren gegrift. De stoelen stonden netjes gerangschikt rondom de met groen laken bekleede tafel, in afwachting van de dingen die komen zouden. Zij-zelve, juffrouw Gerbrandts, voelde zich ook niet op haar gemak, in hoeverre zij een reprimande zou krijgen. Immers, de freule gaf háár de schuld. Zij was altijd zoo zwak - met de meisjes - had die haar verweten. Als zij die niet altijd zoo zacht en toegeefelijk behandeld had, dan zouden ze nooit zoo brutaal en kwaadsprekend zijn geworden. Zulke verdorven schepsels kon je niet streng genoeg aanpakken, niet genoeg op haar eigen verachtelijkheid voor God wijzen. Dat maakte ze murw. Hoe dikwijls had zij, de freule, er juffrouw Gerbrandts niet reeds op gewezen, dat ze heusch veel te veel toegaf, en verontschuldigde. Die Mientje bijvoorbeeld ook, die ondeugende slet, zij, juffrouw Gerbrandts, had 't eerst voorgesteld haar als dienstbode in 't Gesticht te laten blijven. Een adder hadden zij daarmee aan haar borst gekwmekt. -

In haar aldus zich veroordeeld voelen, had juffrouw Gerbrandts voor dezen middag haar nichtje Petro bij zich uitgenoodigd, om haar de drukkende wachtens-uren te helpen doorbrengen. Petro, die zich erg gewichtig voelde, omdat ‘pa’ bij die voorname heeren binnenzat als hun gelijke, vroeg nieuwsgierig, terwijl zij tante hielp voor de zooveelste maal met den stofdoek langs alles heen gaan:

‘'t Is toch vreeselijk tante! - Die arme dominee Wijck! Wat is er toch gebeurd? Pa zegt maar steeds, dat het geen dingen zijn om over te spreken met vrouwen. Maar 't moet dan toch wel iets heel ergs zijn zeker, als er zooveel drukte om wordt gemaakt. Toe vertel U mij 't nou eens.’ -

Waarop tante geheimzinnig antwoordde:

‘Gut nee. Voor geen geld ter wereld zou ik zoo iets met 'n onschuldig meissie als jij bepraten. Je pa zou 't mij nooit vergeven. Maar ik kan je wel zeggen, 't is een schande, zooals die beste, lieve dominee wordt behandeld’.

Daarbij veegde zij zich in alle oprechtheid de oogen af. Zij aanbad den dominee, den eenigen man, dien zij ontmoette in hare vrouwomgeving, en die haar bovendien altijd vriendelijk, beleefd, zonder genadige hooghartigheid behandelde, als een gelijke. Zij voelde voor hem, op een weekehalf-moederlijke, half in hem den hemelladder ziende vrouw-manier, sentimenteel, maar zonder leelijke bijgedachten. En zij leed positief onder het hem aangedane onrecht.

Freule de Wevere, in een effen zwarte japon, een soort treurgewaad dat als het ware moest uitdrukken hare stemming, ontving de heeren in hare qualiteit van Presidente. Lizzy van der Hooph, tot hare groote woede, was er niet bij. Zij had geen andere betrekking dan die van particuliere secretaresse van de freule, en kon om die reden dus geen rechten van in het Bestuur zitting nemen laten gelden. En de freule had er een boosaardig plezier in gehad haar op een afstand te houden ditmaal, haar te laten voelen dat zij voor zóó iets extra-bijzonders nog te ‘jong’ was.

‘Heusch neen lieve’, had zij gezegd op een beschermend toontje. ‘Er zijn van die dingen, die ik zelfs voor jou ooren te erg vind, die ik niet verantwoord ben tegenover je ouders, jou te laten mee-behandelen. 't Is beter dat je er niet bij bent’. En, met een aanstellerige zucht, voegde zij er nog bij: ‘Natuurlijk. Ik had je hulp hoognoodig om de notulen te maken. Maar och, er komt nu eenmaal zóóveel voor mijn rekening. Ik zal mij hier óók wel doorheen helpen, met 's Heeren hulp.’

In waarheid vond ze het veel te aardig, de eenige vrouw te zijn onder al die mannen, die dat vuile zaakje nu gingen uitpluizen. Met een ten hemel geslagen blik van verontwaardiging, over de vreeselijkheden dezer wereld, beantwoordde ze de zalvende opmerking van Excellentie Eduma de Witt, dat het wel 'n droeve, 'n héél droeve aanleiding was, die hen hier samen bracht.

‘Dat zegt U wel’ - beaamde ze. - - ‘'s Heeren wegen zijn onnaspeurlijk. Maar Hij weet waar deze beproeving goed voor is. En onze Broeder zal er, hoop ik, zegevierend uit te voorschijn treden.’

‘Dat willen wij hopen, - na een onpartijdig onderzoek’, sprak de Excellentie, die heel goed wist, dat de meerderheid der straks vergaderenden van plan was den dominee, hoe dan ook, en wat er ook wáár was van het tegen hem ingebrachte, de hand boven 't hoofd te houden; maar die het beter vond, om de tegenwoordigheid van den inmiddels ook gearriveerden diaken Gerbrandts, te doen alsof hij zelf geloofde aan een ‘onpartijdig’ onderzoek.

Diaken Gerbrandts, zich heelemaal voelende niets dan de broer van de ondergeschikte directrice, verlegen daardoor, en niet op zijn plaats, zat stijf bij de tafel, zich een houding gevende door plechtig voor zich uit te staren op de tekstkaart aan den wand:

‘Ik de Heere Uw God ben een ijverig God’....

In de week was hij, evenals zijn zuster,

[p. 684]

een goedhartig, toegevend karakter. Maar Zondags, bij alle gelegenheden waarbij hij zijn een kerkelijke waardigheid bekleeden moest luchten, kreeg zijn gelaat, tegelijk met de zondagsche zwarte lakensche jas, en het zwarte dasje, een uitgestreken deftige plooi van: Ik behoor tot de fijnen; Ik dien niet de wereld en de zonde, maar God. - Hij was een eerlijk man, en daarom niet in 't geheim van 't ‘onpartijdig’ onderzoek ingewijd, maar Excellentie Eduma de Witt en Vermeulen twijfelden er niet aan, dat ze hem handig een rad voor de oogen zouden weten te draaien, dat hij, in zijn blind vertrouwen in hen, met hen zou meestemmen, zonder te begrijpen.

Vermeulen kwam 't laatst, heel gewichtig, een portefeuille onder den arm, zich excuseerend over zijn vele besognes.

Toen verklaarde de freule de vergadering voor geopend.

Vermeulen sprak lang, en in veel omsluierde woorden, en wijdde heel nauwkeurig uit over de onbetrouwbaarheid van Bettie en Marietje. Van meisjes, die op zoo'n weg waren, kon je alles verwachten, alle leugens. Hij legde ook een particulier rapport over, van een door hem daartoe expresselijk er op uit gestuurden geheimen onderzoeker, uit welk rapport bleek, dat die meisjes en haar ouders en haar geheele omgeving niet deugden. Vervolgens kregen de verhalen een beurt, die in 't Gesticht-zelf de rondte hadden gedaan, die 't eerst waren uitgestrooid door Lina, het weerbarstige meisje dat een korten tijd, op den wensch van haar vader, in het Gesticht was opgenomen geweest, en toen was verwijderd geworden wegens haren verregaanden onwil.

‘Wat kon je van zulke schepsels anders verwachten, dan dat zij lasterden en vuile praatjes verzonnen, uit enkel boosaardigheid om zich te wreken! Die Lina, die, op verzoek van de freule, door haar vader was teruggenomen, zocht zich thans schadeloos te stellen door die onware verhalen over den dominee door heel den Haag te verspreiden. Haar vader, boos omdat hij zijn dochter had thuis gekregen, deed er natuurlijk ook aan mee.’ Alweer beriep Vermeulen zich op zijn particulieren onderzoeker, die dat alles had vastgesteld.

Freule de Wevere knikte voortdurend goedkeurend. ‘Juist zoo; zoo was het’. En Fredi ten Have knikte ook. En de dominees, die, à tout prix, omdat het een der hunner gold, den Broeder wilden redden, knikten óók. En diaken Gerbrandts begreep, onder die omstandigheden, dat hij niet beter kon doen dan òòk mee te knikken.

Het was een allerchristelijkst oogenblik. Dominee Wijck, die zijn ‘vonnis’ wachtte in een andere kamer, werd plechtig binnengeroepen, en meegedeeld, bij monde van den oudsten zijner ambtsbroeders dat de tegen hem ingebrachte beschuldigingen ‘grondig’ onderzocht waren, door het Bestuur van de ‘Vereeniging tot Verbetering van het Gevallen Proletarieërskind’, in tegenwoordigheid van hem, en van de andere aanwezige Broeder-Dominees, en van Broeder-Ouderling ten Have, en van Broeder-Diaken Gerbrandts, en dat 't, na ernstig en gewetensvol samen, onder biddend opzien, overwegen van alles, afdoende gebleken was hoe hij, de lieve broeder Wijck, schandelijk was belasterd, reden waarom het hun allen thans eene behoefte des harten was hem hier openlijk de hand te drukken, als een om 's Heeren wil miskenden, maar thans weer in eere herstelden medestrijder voor de goede zaak.

Freule de Wevere wischte zich er de oogen om af.

‘De Heere is een wreker der ongerechtigheid’ - zei zij plechtstatig.

Dominee Wijck verliet de vergadering tusschen Broeder ten Have en Broeder Eduma de Witt in. Daarmee wilde ze, ook tegenover 't publiek, dat rondom 't Gesticht nieuwsgierig flaneerde, accentueeren hoe helder schoongewasschen hij was door hen, - de voorname lui van den Haag.

Maar, toen ze buiten kwamen, stond om den hoek van de straat een gesloten rijtuig, en een politie agent trad op de heeren toe, en verzocht beleefd aan dominee Wijck te willen plaatsnemen daarin.

Doesborg namelijk, die er meer voordeel in had gezien ten slotte zich opnieuw aan de liberalen te verkoopen, had het gevalletje zóó aan 't rollen gebracht, dat het Gerecht, niettegenstaande Mr. Vermeulen minister was van justitie, en niettegenstaande de rechtzinnigheid van 't heele ministerie, nogthans 't niet aandurfde géén rechtsingang te verleenen. De bewijzen, door Bettie en Marietje's ouders, door die van tallooze andere kinderen, overgelegd, waren te schreeuwend van waarheid, om ze achteloos terzijde te kunnen leggen. Daarenboven hadden al die menschen, die jaren langgezwegen hadden, uit angst, uit gebrek aan weten hoe zich erin te gedragen, uit een zekere overtuiging ook, dat zij er toch geen gelijk in zouden krijgen, zij, de armen, tegenover den door de rijksten van den Haag gesteunden voornamen predikant, thans een uitstekenden raadsman en organiseerder in Doesborg. Zelf had hij de heele zaak beredderd, zich uitspelend als een verontwaardigde over de belaagde onschuld; de liberale Bladen had hij ervoor warm gemaakt.

Neen, er was geen helpen meer aan. Dominee Wijck moest vallen. Moest te eerder vallen - omdat datzelfde Gerecht zich reeds

[p. 685]

bewust was, hoe haar straks een nieuw schandaal dreigde, uit deze zelfde vrome voorname kringen, een waarin het dan niet zou willen noch durven doortasten. Redenen te meer dus waarom het thans, ondanks de vergadering in het ‘Gesticht tot Verbetering van het Gevallen Proletariërs kind’, zoo doortastend optrad, en dominee Wijck in voorloopige hechtenis liet nemen.

Dominee Wijck moest veroordeeld worden, opdat men straks mr: Hooph Huyghens zou kunnen vrijspreken.

Dat zat er achter.

(Wordt vervolgd).