De Hollandsche Lelie. Jaargang 25

Sproke
door H. Beerstecher.
(Vervolg en slot van No. 8.)

Toen traden zij naar buiten, hand in hand, en zetteden zich neer op de bank voor het huis om daar te wachten tot het toovermiddeltje zou gaan werken. Zwijgend wachtten zij.

En langzaamaan voelden zij zich licht worden, voelden zij geen lichamelijke zwaarte meer, en toen zij geheel materie waren geworden, waren opgelost in een nevel, toen, zweefden zij op. Omdat zij zoo licht en zoo lucht waren, licht en lucht als een zeepbel, konden zij opzweven in den nacht....

Het was doodstil, mysterieus en geheimzinnig strekte zich het zwarte woud, vol vreemde schaduwen nu, en de zwarte boomtakken, de bladeren die nog waren blijven hangen als had de wind ze vergeten, waren onbewegelijk. Alles zweeg in het rond, roerloos.

En zij zweefden hooger, de toppen der boomen verijlden, en staken hun takken als een netwerk op ten vaalblauwen hemel, de zwarte duisternis vergrijsde, zij zweefden hooger, heen over het woud beneden hen, inktzwarte zee nu, peilloos diep met groote golven van inkt en zoo donker en eindeloos als de onderwereld waarin Ezra wijlde, maar geen verschrikking was die duistere diepte haar nu, zij voelde ze aan als een vertrouwde, een geheimzinnige macht, die medewerkte aan haar doel en zonder angst zweefden zij, de kluizenaar en Ezra, hun lichamen onzichtbaar, zweefden zij in stil verbond al verder en verder.

Boven hun zielen die zweefden, diep welfde zich de hemel als een reuzenkoepel en rustig en plechtig verscheen van achter een donkere wolk, als was zij ook in het verbond, de maan, en zij vloeide genadiglijk een zacht zilverlicht over haar donkere omgeving....

Verder zweefden zij en achter hen verwaasde het woud in den grijsvochtigen nachtmist; zij zweefden over een wijde vlakte, die zich in vochtigen nevel schijnbaar eindeloos strekte....

Zij zweefden hooger en verder, pijlsnel zweefden zij, omdat zij zoo licht waren en zoo ijl, vertrouwden zij op hun zweefkracht, geen oogenblik waren zij bevreesd hun menschelijke zwaarte te zullen herkrijgen, die hen te pletter zou doen storten uit de onmetelijke hoogte. Zij zweefden als vlinders zoo licht, maar zekerder, veel zekerder dan een vlinder, zij gingen naar een doel, recht gingen zij af op ergens een doel....

Uren lang zweefden zij. En heel zachtjes, heel fijn van geluid, hoorden zij het luchtige waas, dat hun lichaam zonder zwaarte was, heendrijven door de vochtige lucht....

Eindelijk werd in de verte een rosse streep zichtbaar, en vreemd staken vele donkere figuren daartegen: vierkante, koepelvormige, driekante, alle dooréen, en daar bovenuit rechtop een spits hier en daar, een zuil, alles klein, als speelgoed, en uit de zuilen wriemelde een kronkelend lint, dat verijlde en weer aangroeide, eindeloos.

Dat was de stad, de stad in den avond, want lichten glommen op, steeds meerdere...

En toen zij dichterbij kwamen, de kluizenaar en Ezra, en alles grooter werd, reuzenspeelgoed nu, hoorden zij aanzwellen stadsgedruisch....

‘Het wordt tijd nu om neer te dalen,’ hoorde Ezra zacht tot zich zeggen, ‘nu wij de stad naderen, doel van onze tocht.’

‘Zullen wij Hèm zien in de stàd?’ fluisterde zij terug terwijl zij neerdreven, want geen

[p. 140]

oogenblik was ze vergeten, dat zij ging, dat zij zweefde naar hèm, haar àl, dat ze hèm zien zou. Al voorwist zij dat het haar smart zou baren, die smart zou haar wellust zijn omdat zij zien zou toch zijn aangebeden gelaat....

‘Mijn kind ja, maar vergeet niet wat ik je zeide, je zult hem nu niet zien met het gelaat van een god, maar van een mènsch, èn.... een mensch op zijn leelijkst, je zult hem nu niet zien zooals hij jou is verschenen, maar in zijn werkelijke gedaante, opdat je de overtuiging zult krijgen dat je het geluk zoekt waar het niet is te vinden en dat die man niet waard is, dat er om hem wordt geleden.’

De woorden van den kluizenaar die vlijmden, maar de klank van zijn stem was zoo zacht en diep als een troost voor wat hij zeide en wie sprak met zoo een klank in zijn stem, die bedoelde slechts liefde,.... maar toch kon Ezra nog niet gelóoven....

Zij waren neergedaald nu op een buitenweg, bestraat pad, dat leidde naar de stad. De nevel was opgetrokken en aan den diep-blauwen hemel in mysterie, hel schitterden en fonkelden nu miljarden sterren als wilden zij alle, alle om strijd, brengen licht, licht in de duisternis.... En terwijl zij langzaam aan, onzichtbaar nog steeds, voortdreven, ging de kluizenaar voort met zijn stem die zacht klonk als het zuchten van den wind en voor een ander onverstaanbaar was:

‘Je bent tot mij gekomen met een groot verdriet mijn kind, en je hebt mij gesmeekt om hulp, om erbarmen, mijn macht is beperkt, en ik kan je niet het geluk geven waarnaar je smacht omdat het niet bestaat. De menschen jagen altijd een beeld na van hun droomen en dat noemen zij geluk, en hun verlangen naar geluk is slechts zucht naar genot voor zich zelf.

Je denkt nu dat het is het opperst geluk jou te noemen den man dien je een god meent, omdat hij zoo aan je verscheen. Maar omdat die man géen god is, maar een mensch met vele tekortkomingen en gebreken, daarom zou je niet leven in een extaze van geluk als hij jou was, omdat de menschen zijn mènschen, daarom duurt wat ze geluk noemen altijd maar heel kort.

Geluk zooals de menschen het zich voorstellen bestaat niet op de aarde. Slechts weinigen hebben het uitgevonden na heel veel smart en door hun zelfzucht heen: wij moeten leven voor anderen, voor meerderen, niet voor èen enkel persoon, en vooral niet voor ons zelf, - dàt geeft voldoening, en onzen plicht breed opvatten, dat alleen geeft tevredenheid. En genòt, zacht stralend genot, dàt geeft alleen het schóóne, het absoluut schoone en onsterfelijke: de natuur. Als een groote genade gaf God deze schoonheid, want als wij in vertwijfeling zijn, dan schenkt zij ons troost en rust, vergeet dat nooit, kind, en leer het schoone zien, leer daarin genot vinden. En beklaag je niet dat je lijden moet, want slechts door bitter lijden en over onze gestorven verwachtingen heen, vinden wij den rechten weg....

In mijn macht ligt het niet de wereldorde te veranderen en je de extaze van geluk te geven die niet van de aarde is, maar ik kan je laten zien, hoe wij vaak houden voor geluk wat slechts schijn is, fantasie, ik kan er je van overtuigen, dat het geluk niet schuilt, waar jij het geloofde, en ik hoop dat je dit een troost zal zijn en ik je daardoor terug zal brengen tot het leven. Alleen je moet daardoor eerst nog lijden, heviger dan je ooit geleden hebt, wees dus sterk, ook daarin ligt zulk een groote voldoening: sterk te zijn, zich zelf te blijven onder alle omstandigheden van het leven en jij, mijn kind, je hebt dat zelve ondervonden op je tocht door de donkere onderwereld waar je uit je zelve den weg wist te vinden, waar je geen verschrikking kende. Verman je dus ook nu, en vergeet niet, het schoone en ware woord van Jezus: Zalig zijn zij die lijden, wat zij zullen vertroost worden.’

Met aandacht had Ezra naar hem geluisterd, maar zijn woorden zouden eerst later recht tot haar doorklinken: zij was nu in een koorts van verwachting wat er komen zou. Er wachtte haar leed op nieuw, leed door hém, wat zou het zijn? Hoe en waar zou zij hem zien? O, ze wilde hem terugzien, al zou het haar ook nog zoo smarten, zij wilde hem zien, eéns nog en dan gaarne sterven, zij wilde om hem te zien.... verkoopen.... naar zij geloofde... haar ziel...

Zij antwoordde dus haar geleider dat zij gaan wilde waar hij haar brengen zou en dat zij sterk was....

En zij waren inmiddels genaderd de smalle straten van de stad, waarin hoog rezen de steenen muren der huizen, en waar de menschen alle haastig liepen, als gingen zij naar een doèl. Een verward gerucht klonk er op: het geroezemoes van wagens en rijtuigen,

[p. 141]

gegons van stemmen, gelui van bellen, alles zich oplossend in éen onrustig gerucht....

Maar zij gingen niet midden door de drukte heen, de kluizenaar en Ezra, zij gingen buiten de stad om naar stillere buurten en zij zagen daar slechts hier en daar een mensch: een vrouw, droevig nachtfiguur, die langzaam, langzaam voortliep als wachtte zij.... een man, den kraag op, den hoed in de oogen, die zich haastte....

Toen kwamen zij op een donkere gracht, en voor een groot huis, waar voor hèlverlichte ramen de gordijnen waren gezakt, hield de kluizenaar stil.

‘Hier in dit huis zal je hem zien, wees nu flink, en denk aan wat ik je gezegd heb, lieve kind,’ vermaande hij met trillende, weeke stem en hij liefkoosde daarbij met zijn ziel in zachte streeling de hare, ‘wij moeten zweven naar het tweede raam rechts van de eerste verdieping.’

En omdat zij onzichtbaar waren en zoo licht, konden zij zweven naar het raam en zich neerzetten in het kozijn, om daar te wachten op wat komen zou als zij heen zouden kunnen zien door het gezakte gordijn vóór hen. Onbewegelijk, zwijgend wachtten zij, en Ezra hóopte, zij hoopte nog hoezeer zij wanhoopte.... O, het kòn niet zijn, dat zij Hèm leelijk zien zou, hem haar God, dat zij zoude lijden zoo hevig door hem, het kon niet wezen dat hij niet was de ziel van haar ziel, want zij had het gelezen in zijn blik, zijn open blik van liefde voor haar en zij kon niet al die jaren om niet hebben gewacht, het kòn ook niet onwezenlijk zijn geweest het vreemde geluk dat zij gevoelde toen zij hem gezien had voor het eerst en heel haar wezen zoo ganschelijk naar hem was uitgegaan....

Tot het uiterste gespannen wachtte zij....

Doodstil was het.... toen begon er iets te trillen achter het raam en als een nevel die verijlde, als een waas dat langzaam optrok, werd transparant het gordijn.... zij tuurde ganschelijk in aandacht tot openstraalde in een zee van licht een vertrek in Oostersche weelde, waarin trilde iets vreemds, geheimzinnigs....

Op een divan zat een jonge man, vol levenslust.... en die jonge man geleek.... geleek op Hém, maar hij zag er niet uit als een God: over zijn gelaatstrekken trilde iets dat niets had van den godenglans die had gesierd Zijn gelaat.... en zijn oogen glinsterden niet van liéfde, maar van iets leelijks, zijn glimlach, die had iets demonisch, en om zijn snor, die wulpsch zich welfde, om zijn mond, beefde iets zinnelijks... Maar toch... toen zij duidelijker zag, doorsidderde het Ezra met hevigen schok:.... Hij was het, maar.... mènsch nu.... géén Gòd....

Een waas van hoogheid wemelde nóg over zijn schoon gelaat, en de oogen, dat waren zìjn diep-blauwe oogen, de oogen waardoor haar liefde tot hem was gegaan....

Toen.... zij voelde een knak, zij voelde iets in haar ziel breken, iets heel teers, iets heiligs... zag zij dat hij zat naast een vrouw, een groote, grove vrouw in rose kleed, gedécolleteerd, onbehoorlijk laag gedécolleteerd... Vreemd mooi was ze, onwezenlijk, want eigenlijk was ze léelijk... en ze schoof dicht naast hem en wond haar arm, half-bloot, heen om zijn hals terwijl ze hem aanzag met bijna gesloten, loerende oogen.... en hij.... half zat, half lag tegen haar aan, met wellustigen lach tot haar opziende.... Hij sprak tot haar en om haar mond, haar vleezige wangen trilde verlangen, maar zij scheen toch te weigeren, maar al te weigeren hoe hij ook gretig bedelde....

Ezra buiten zag alles en leed, leed zooals zij nooit geweten had dat lijden bestaan kon: tot in de fijnste weefsels van haar ziel voelde zij haar vlijmende, ondragelijke smart rauw schrijnen....

Zij zag den man smeeken, er was niets van hoogheid meer nu op zijn gelaat nu hij zich zoo vernederde en zijn ziel scheen ganschelijk neer te dalen: met een stortvloed van woorden smeekte hij, terwijl zich kronkelde zijn lichaam en zijn hand warrelde in de kanten, die hingen om de bloote armen van de vrouw.

Toen, in koorts, stiet Ezra een kreunen uit: met geweld trok hij nu de vrouw tot zich en drukte haar vol wellust een zoen op haar tot spreken geopenden mond.... Zij hoorde de vrouw lachen, luid-op, onwaar, en zich al verwerende hoorde zij haar wat zeggen, waarvan zij alleen maar verstond ‘vandaag niet’.... Toen, omdat de vrouw opstond, hem van zich schuddend, zag ze hem boos worden, een sterk demonische trek, een ruwe hartstocht verwrong zijn trekken en in zijn woede trok hij haar, staande nu, weder tot zich, met ruw gebaar sloeg hij haar armen om zijn hals en toen zij zich nòg verweerde, uitte hij een vloek.... werd hij razend, razend van lust....

[p. 142]

Een rauwe doordringende schreeuw weerklonk van buiten, een smartkreet van een ziel, die in hevigste marteling gereten in fijne vezelen uitèen, afsterft voor het geheele leven.... toen niets meer....