De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Uit Christelijke Kringen.
Roman door Anna de Savornin Lohman.

(Vervolg van No. 49).

'n Wanhopig gevoel van eenzaamheid kwam over haar. Niemand aan wien ze haar grenzenloozen nood kon klagen. Miesje Vervoorde, haar zoogenaamde vriendin van weleer, met haar mystiek geloof en dwepende oogen, kwam haar nu zoo veraf voor van haar eigen verscheurd ik-heidje, en al die anderen ook, Gerty Reesema die stervend nog lag te zinnen op haar mooie teagowns welke haar magerheid moesten verbergen, en die onnoozel geloofde, terwijl ze bijna te zwak was om te spreken, dat ze nogtans ging herstellen, en weer zou genieten van het leven. En dan tante Holt, wier affectatie, van absoluut op de een of andere wijze 'n rol willende spelen vrouw, ging 't niet zus dan maar zoo, ze allang had doorzien. Of die onuitstaanbare hoogmoedige quasi heel-vrome tante Marij, of Oom Sjoerd, die achter tante's rug om, bijna z'n handen niet van haar wist af te houden, zoo ruw familiaar was hij. Of die verloopen Ber! En nu weer die ploertige man van Gerty, die dikke verdronken Nout Reesema! God, God, dat ze onder zulke menschen moest leven, dat die nu allemaal met elkaar 't vrome Haagsche high-life vormden, en de wetten hielpen maken, en pretendeerden te zijn 't crême de la crême, dat zich het recht toekende neer te zien op het volk, de plebejers!

‘Zeker, grootpapa Eduma de Witt was er ook, de ex-Excellentie-minister, leider nog steeds van de partij. Maar ze voelde zich te jong om met haar intiemen nood van verliefde vrouw te gaan tot hem, den oud-geworden man; ook voelde ze dat hij misschien niet was dien ze in hem had gezien tot hiertoe. Want immers, wat, hoeveel, wist hij af van mama's jeugdgeschiedenis? En had deze niet juist hem, haar eigen vader, beschuldigd, dat hij de oorzaak was geweest van haar verstandshuwelijk, enkel om 'n goede partij te doen met den bedrogen rijken baron Stinia. - De oue Vermeulens ook, in hun vroomheid, tenminste in die van mevrouw, geloofde ze wel, maar die waren immers zijn ouders, bij die kon ze toch zich niet uitklagen, - nooit. En dan die akelig-koude rechtzinnigheid van Nelly, die blijkbaar meende dat vroomheid en zuurheid gelijkluidend waren! -

Waarheen? Waarheen?

Toen, ineens, herinnerde ze zich Marie Nerveu, zooals ze haar nog altijd in gedachten noemde, ondanks haar huwelijk, en hoe ze eens die flinke klare levensbeschouwing van de verpleegster had hooggesteld. O, ja, natuurlijk, Marie Nerveu ook had haar bitter ontgoocheld, getoond door haar geld-huwelijk, dat het haar alleen was te doen om 'n prettige positie van niets doen, en dat ze om het uit roeping-verplegen niets gaf, ook niet zóóveel! - Maar Marie Nerveu had hèm gekend, van heel nabij, was de dagelijksche getuige geweest van dat huwelijk, dat hij-zelf haar immers had afgeschilderd, om haar stilzwijgen te koopen, als zoo-diep-rampzalig, en dat hij nu toch weer zoo goedsmoeds was begonnen. Want, had hij zelf niet Hermance per telegram teruggeroepen, en ging die niet stralender en gezonder dan ooit uit, véél met hem, juist nu, na die scene met haar, met Ellen!

Ze liep als iets dat van zelf sprak naar 't Bezuidenhout. Ze moest toch iemand hebben om haar hart aan uit te storten; ze kon haar ellende niet alleen dragen langer.

Marie Nerveu was thuis. Haar man had 'n lichten aanval van podagra, en zij bezat genoeg plichtgevoel om hem niet aan zijn lot over te laten heelemaal. O zij gunde zich behoorlijk beweging en vrijheid, om 'n visite te maken, of een boodschap te doen - ze was niet van plan om voor ziekenoppasseres te spelen - maar, aan den anderen kant, ze had hem toch ook gehuwd met 't eerlijke voornemen hem harerzijds te geven wat ze vond dat hem in billijkheid toekwam van z'n vrouw. En ze zat nu, zooeven van 'n paar noodzakelijke bezoeken thuisgekomen, gezellig bij hem in z'n eigen kamer, en diende hem tot secretaris, door wat hij haar voordicteerde op te schrijven, toen de knecht freule Stina aandiende.

‘Hé’... Marie keek 'n beetje verrast op, want ze had wel gevoeld hoe Ellen haar, van af haar engagement, had laten loopen, was verkoeld jegens haar. De reden ook bevroedde ze, en dat had haar gepiqueerd. Ze was dan ook al van plan belet te geven, maar haar man, dien 't bezoek van iemand uit dien voornamen kring flatteerde, juist nu het zijn vrouw gold, vond dat ze maar liever moest ontvangen. Hem streelde het in zijn ijdelheid, waanneer zijn ex-verpleegster-vrouw

[p. 820]

werd behandeld als de gelijke van de Groote wereld, waartoe bij haar nu immers, door zijn geld, had opgeheven. -

‘Laat de freule dan maar in mijn boudoir. Ik kom dadelijk,’ commandeerde Marie den knecht, met 'n gemakkelijkheid van zich in hare nieuwe positie van rijke-mevrouw thuisvoelen, die ze zich dadelijk had aangewend.

- - - - Ellen stond, toen ze binnenkwam, keek 'n beetje verwonderd-vreemd, naar 't gedistingueerd-donker-blauw-tailleur-costuum, dat Marie's verpleegsters-gewaad van vroeger had vervangen. - Het boudoir was gehouden in goud en wit, stijl Louis XV, met iets intiem-gezelligs, dat warm aandeed. 't Overige van 't huis was antiek gemeubileerd, heel kostbaar oud-hollandsche klokken, en dito kasten, stijlloos-blufferig bij elkaar gesleept, door iemand die z'n vele geld op die manier wilde bewijzen aan jan-en-alleman. In de Kon. Bazar bogen ze dan ook voor hem dieper dan voor de Koningin, die veel minder waardevolle dingen kocht. En gekmodern daartusschen deed aan, in het groote overladen salon, de uitstalling van schilderijen, goede en slechte, leelijke en mooie door elkaar, zooals kunsthandelaars hem zelf zonder eenigen smaak, die in de handen hadden weten te stoppen.

Dáàrom vooral ontving Marie 't liefst in haar eigen boudoirtje, 't eenige vertrek uit het huis dat ze voor zich had laten veranderen. Ze had namelijk den takt gehad zijn gewaanden smaak niet te trotseeren door op de rest aanmerkingen te maken, alleen gevraagd 'n vroegere anti-chambre voor haar persoonlijk gebruik te mogen laten in orde brengen naar haar eigen wenschen. Haar man verbeeldde zich nu eenmaal dat het er bij hem echt ‘deftig’ uitzag. En zij was te verstandig om hem te desillusionneeren door op- of aanmerkingen - -

‘Zoo, Ellen - mag ik zeker nog wel zeggen’ - vroeg ze, expresselijk 'n beetje stijfdoende. Dat freuletje hoefde niet te denken dadelijk, dat ze vereerd was met haar eindelijk bezoek, na niet eens op de receptie te zijn geweest..

- ‘Ik dacht eigenlijk niet dat je je mij nog herinnerdet.’

Ellen kleurde. O ja, dat was waar ook. Ze had Marie wèl onbeleefd behandeld. Ze was toen zoo vervuld geweest met haar eigen vermeend geluk, en ze had dientengevolge Maries huwelijk zoo'n nare verstandsdaad gevonden.

Ze herinnerde zich nog heel goed hoe hare moeder nog gezegd had: ‘Moet je nu niet eens naar die receptie van die Marie Nerveu’, en hoe ze had geantwoord: ‘Ik heb Hermance Vermeulen beloofd, dat ik op Johnnie zal passen. Ik kon onmogelijk’ - ‘Marie’ - zei ze en haar stem sloeg over voor ze 't zelf wist: ‘Ik ben niet erg hartelijk geweest, maar ik had ook zooveel aan mijn hoofd, zie je, en...’

Marie was 'n heel stukje ouder dan zij, had door haar zelfstandig leven heel wat meer al gezien van de menschen, en heel wat wereldkennis opgedaan. Zij begreep dadelijk, hoe wat ze wel eens vaag had vermoed, dus wáárheid was geweest, dat namelijk Ellen van Johnnie om 'n héél andere reden had gehouden dan die ze zelve begreep. En dat er nu iets was gebeurd. -

Half vrouwelijke nieuwsgierigheid voor alles wat liefdeshistorietjes geldt, half 'n waarlijk medelijden, deed haar ineens vriendelijker worden, op 'n heel anderen toon zeggen:

‘God ja, ik heb het je immers ook niets kwalijk genomen - ik vind het toch heel natuurlijk dat zoo'n jong meisje als jij je eigen intieme leventje leidt, waarvan een ander niets afweet, en dat je heelemaal vervult....’

Ineens ging Ellen op 'n stoel zitten, en begon te schreien. Ze moest schreien. Ze had al deze dagen 't gevoel gehad alsof ze zou stikken, terwijl ze naast haar moeder voortleefde zonder dat een van beiden meer den moed had over dat vreeselijke verleden ook maar één woord te reppen; maar beiden voelend, juist daardoor, hoe alles tusschen hen dood was, voor goed dood, alle liefde en vertrouwen.

En ze had gemeend dat ze alleen dáárom dus zóó wanhopig bedroefd was, om dat vreeselijke met haar moeder. Maar nu, bij den aanblik van Marie, neven wie ze zooveel zalige momenten had doorleefd in het huis van Vermeulen, nu ineens werd dat andere, dat nog verschrikkelijker was, haar weer zoo héél duidelijk. - O, dat ze haar moeder niet kon achten, wat was dat nog zelfs, vergeleken bij dat andere, dat ze den man had verloren, dien ze had gesteld op 'n afgodvoetstuk, en die nu zoo'n héél gewoon, alledaagsch menschje bleek, net als al die anderen! - -

Marie knielde lief neer neven haar. Als langjarige ziekenverpleegster had ze het troosteres-spelen geleerd, of ze 't werkelijk méénde of niet. Maar nu, bij den aanblik van die plotselinge smart-uitbarsting, was ze wezenlijk vol belangstelling. - -

- - ‘Arm kind’ - zei ze hartelijk. - ‘Vertel me nu maar eerst eens wat er toch is gebeurd. - - Heeft hij je - - ik bedoel Vermeulen - - - misschien onaardig behandeld.’ - -

Ellen begon nog wanhopiger te snikken... Al haar jaloezie kwam weer boven. - -

[p. 821]

Alles, alles had ze kunnen dragen, dacht ze, als hij maar niet met die afschuwelijke gemeene zuster Meta 't had aangelegd. God, o God, dat ze dat had moeten aanzien.

En, als een schreeuw, om zich te uiten, kwam het uit haar - - ‘Marie. - O God. Je weet wel - die valsche Zuster, die na jou is gekomen, - die zoende ie, die heeft ie in z'n eigen huis aangehaald. - O God, Marie, jij bent toch óók knap van uiterlijk. - - Wist jij dan, dat hij zóó was - zóó gemeen.’ - -

Marie lachte er om, 'n cynisch, nerveus lachen. ‘Ik laat me niet zoenen, alleen maar trouwen, dat heeft m'n eigen man óók ondervonden’ - zei ze koeltjes. - - ‘Als je zoo iets niet wilt, dan houdt 'n man z'n vingers wel thuis. Dat merkt hij gauw genoeg hoor.’ - -

‘Maar hij is toch 'n getrouwde man - - en hij is toch zóó geloovig’ - - snikte Ellen. - -

Marie nam nu óók 'n stoel, ging heel bedaard zitten. Ze zag dat Ellen wat kalmer werd, beter kon luisteren.

‘Hoor nu eens’ - - zei ze - - en al haar oude haat tegen Hermance vlamde op in elk der welverdiende woorden waarmede ze deze geeselde. ‘Hoor nu eens Ellen - je moet billijk zijn - of, liever gezegd, je bent nog zoo'n kind eigenlijk, dat je van 'n man niets begrijpt, geloof ik. Dat heele geloof van Vermeulen, om te beginnen, dat heb ik in m'n zak; dat heeft hij als 'n politieke reclame op zich geplakt, omdat we 'n rechtzinnig ministerie hebben, en omdat z'n vader óók al behoorde tot diezelfde behoudende richting. Dus dat heeft er niets mee te maken. En voor de rest, - - denk je nu heusch dat 'n jonge gezonde man wat heeft aan 'n vrouw als Hermance Vermeulen, al is ze mijnentwege nog zoo mooi en zoo knap. Ze wil immers nooit. - Ze is bang dáárvoor - om de gevolgen. - Dan moet hij 't immers wel op 'n andere manier zoeken, bij andere vrouwen. Geloof me maar gerust dat Vermeulen dat allang gedaan heeft, zoo nu en dan, als 't hem te machtig werd, op reis, of als ie voor zaken naar Amsterdam heette te gaan, of zoo iets. Maar nu, in zijn eigen huis, dat is een domme streek dien ik niet van hem had gedacht; - dat heeft die zuster Meta zeker zoo handig weten klaar te spelen.’ - -

- - ‘Ik heb dadelijk wel gezien dat 't 'n valsch schepsel was, dadelijk,’ snikte Ellen uit haar jaloezie.

- - ‘En dat hij van zoo'n gemeen mensch kan houden - - hij’ - - -

‘God, dat doet hij ook niet natuurlijk. Hij heeft haar lichaam noodig gehad, et voila tout’ - - leeraarde Marie. ‘Begrijp dan toch dat zooiets bij 'n man niks te maken heeft met het conventionneele gedoe dat jij verstaat onder liefde.’

Ellen zat met de handen onder 't hoofd. Zij hoorde inééns zooveel waarvan ze nooit in haar onschuldige meisjesziel had vermoed, zelfs dat het mogelijk was. Ze had de mannen zóó naief onderscheiden in zedeloozen en in braven, zonder te begrijpen ook maar iets van den man-natuur, zoodat ze was als versuft, in zich verwerkte tegelijk met een soort afkeer van Marie Nerveu, die over al die dingen zoo onverschillig-cynisch sprak, die, inplaats van haar troost te geven, haar, door de naakte waarheid te zeggen, nog veel meer pijn deed. -

En toen kwam de zoo natuurlijke, door nieuwsgierigheid ingegeven vraag van Marie, die haar nogtans trof als 'n zweepslag, haar 't schaamrood op de wangen joeg. - -

‘Maar hoe weet jij dat nu eigenlijk allemaal - als ik vragen mag - en wat gaat het jou aan? - - Is er dan wat geweest tusschen jou en Vermeulen, dat jij’ - - -

Beleedigd sprong ze op. - -

‘Hoe durf je zoo iets ook maar zeggen’ - riep ze, hoogmoedig-eigengerechtig. ‘Kan ik het dan helpen dat ik toevallig op z'n kamer kwam, en hen beiden daar vond. - - Ik neem het je kwalijk, - wezenlijk kwalijk, dat je zóó iets durft denken, - van mij.’ - -

Haar schuldgevoel maakte haar te heftiger. - En, natuurlijk, werd Marie er nu op hare beurt óók kwaad tegen in. Alsof zij de dupe was van die comedie. Net weer iets voor zoo'n zoogenaamd fijn Haagsch freuletje, om eerst de kat in het donker te knijpen, en dan achterna een air van beleedigde onschuld aan te nemen!

Nu, maar zij was ook niet de eerste de beste, die zich zulke kunsten liet welgevallen. Dat zou ze dat nest eens laten zien!

‘Ik begrijp eigenlijk niet wat je hier komt uitvoeren’ - zei ze, ineens heel uit de hoogte. ‘Mij gaan de liefdeshistorietjes van meneer Vermeulen niet aan, en ze interesseeren me heusch óók niet, - zooals ze het jou schijnen te doen. Je zult me dus wel willen excuseeren. Ik moet naar mijn man’ - -

Ellen gaf haar niet eens de hand, terwijl ze de deur uitging, Marie had gescheld om haar uit te laten. Zij wist zelve niet wat ze eigenlijk voelde of dacht. 't Was allemaal zoo plotseling gekomen, die cynische openbaring van Marie Nerveu, dat Vermeulen, de woordvoerder van de christelijke zedelijkheid in Nederland, net zoo was als ieder ander, en net even kalm vrouwen stiekem ongelukkig maakte, en gebruikte voor zijn plezier, als de meest ongeloovige man ter wereld. En dan dat hoonende, dat het hem met z'n vroomheid, z'n bijbelgeloof, geen meenens was, dat hij

[p. 822]

maar zoo deed, omdat 't zijn voordeel meebracht. - -

En toch voelde ze dat Marie gelijk had, dat Marie waarheid had gesproken, juist omdat ze hem immers tegelijk nog had verdedigd, had gewezen op z'n aan Hermance geen vrouw in den wezenlijken zin hebben. -

- ‘O God ja, 't was wáár, alles wáár, wat die cynische wereldwijze Marie, die zij eens óók al veel te hoog had gesteld toen zij haar waande te zijn een zelfopofferende liefdezuster - had gezegd - ‘Allemaal waren ze zoo. Ze leefden allemaal voor den schijn, voor de wereldsche eer, en ze meenden geen van allen wat ze beleden Zondags in de Kerk - - En zij-zelve was immers ôok niet beter dan de rest. Zij-ook was een verlorene, eene immers die 'n gehuwd-man had willen verleiden. - Geen boete was voor haar groot genoeg. Met 'n soort wellust dacht ze ineens aan de zelf-kastijdingen van de Roomsch-Katholieke Kerk. Hé ja, als ze dat maar worden kon, Roomsch-Katholiek, non. Dan kon ze misschien weer vrede vinden, de hemelsche zaligheid terugwinnen. Maar zij was een protestante. Haar familie zou 't nooit willen toestaan dat ze Roomsch-Katholiek werd. In de politiek gingen ze samen, de orthodoxen en de Roomschen, maar o wee als 'n zieltje afvallig werd van 't eene Kerkgenootschap en rust zocht bij 't andere; dan hadt je de poppen aan 't dansen. Zij herinnerde zich plotseling hoe afkeurend bedroefd grootmama Eduma de Witt gesproken had over 'n jonge weduwe, die van verdriet Roomsch-Katholiek was geworden.... alsof het mensch 'n doodzonde daarmee had begaan! En tante Holt, wier eigen dochter enkel leefde voor wereldschen opschik, en wier zoon als 'n halven gek was gestorven in Gheel, had er toen op geantwoord: ‘Alles, alles zou ik m'n kinderen vergeven, maar als ze mij dat verdriet aandeden van Roomsch te worden, ik zou ze niet meer willen zien. - -’

Maar 't hardste oordeel nog was geweest van die être-achtige ingebeelde gravin de Grevere: ‘'t Roomsch-Katholicisme is uit den duivel. De duivel, die omziet om te weten wien hij kan verleiden, bedient zich juist van zulke middelen als die van de zoogenaamde alleen-zaligmakende Kerk. - En God heeft dan ook wel getoond hoe dierbaar Nederland Hem was, dat hij ons van de Spaansche tyrannie en daarmee van 't bijgeloof van de Roomschen heeft bevrijd.’

En ondertusschen door, terwijl er onder vier oogen zóó werd geoordeeld, gingen de orthodoxen en de Roomsch-Katholieken broederlijk in de politiek saam, hand aan hand. En ze vormden één ministerie en hielpen elkaar's vriendjes aan de vette baantjes. - -

(Wordt vervolgd.)