De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Uit Christelijke Kringen.
Roman door Anna de Savornin Lohman.

(Vervolg van No. 42).

Dien heelen nacht lag Ellen wakker. - Zij was te gelukkig om te kunnen slapen; zij moest telkens opnieuw dat zelfde geluksmoment zich voor den geest halen, toen zij tegen zijn schouder had aangeleund, toen hij gezegd had dat van haar-zelve, - van wat zij had kunnen zijn in zijn leven. -

‘O God. - O God. - Hij, de Heer, was wèl goed, dat Hij haar, al was het dan ook langs dien donkeren weg van smart, toen ze hem had zien zich bezondigen aan Zuster Meta, leidde tot het licht, het groote licht van haar leven.’ - -

- - Ze had het, toen ze thuis kwam 's avonds, zoo gelukkig-getroffen, dat ze dadelijk naar bed kon gaan, omdat grootpapa Eduma de Witt er was geweest, eens was komen oploopen om naar z'n zieke dochter te zien. -

Daardoor kon ze mama zoo heel-gerustelijk dadelijk ineens alleen laten, goedennacht wenschen, onder voorwendsel van hoofdpijn. -

O ja, grootpapa was wèl uit z'n humeur geweest tegen haar. Zij begreep niet wáárom hij haar dat zoo vinnig had toegebeten: ‘'n Mooie manier, je avonden “opofferen” bij de zieke kinderen van vreemden, en onder-

[p. 710]

tusschen je eigen lieve zieke mama alleen laten. Ja, 'k weet wel, dàt is de tegenwoordige johge-meisjes-manier van nuttig wezen.’ -

Geerte, die al de noodige standjes op had, van wege haar lichtzinnigheid, van Ellen 's avonds laat alleen op visite laten gaan bij Vermeulen, nu zijn vrouw op reis was, had afleidend-gezegd:

‘Ja, ik heb je van middag immers ook al er op gewezen, dat je het je veel te druk maakt met dat kind, dien naren Johnnie, maar, enfin, 't is nu je eigen welverdiende straf als je hoofdpijn ervan hebt; ga dan nu maar, hoe eer hoe beter, onder de wol, en slaap het uit’.

Daarmee had ze haar een knipoogje gegeven van: ‘Ga nu maar,..... want owe grootpapa is danig uit z'n humeur.’ - -

- - En Ellen moest er, zenuwachtig, alleen in haar bed, om lachen, om 't gezicht dat grootpapa en grootmama en mama en allemaal zetten zouden, als ze straks 't groote nieuws zouden hooren, wat er eigenlijk achterstak, achter haar zoo trouw Johnnie gaan opzoeken telkens.

Want, nu begreep ze zichzelve ineens heel klaar, nu, plotseling vrouw-geworden, begreep ze dat al haar voorliefde en geduld voor het verwende onsympathieke ventje niet geweest waren, zooals ze zich had ingebeeld, reine vrouwelijke zelfopoffering maar enkel behoefte om in hem den vader te liefkozen, te behagen. En zij schaamde zich niet daarvoor, was er trotsch op nu, op hare liefde, die zij immers straks voor God en de menschen ging bekennen. - - -

Den volgenden ochtend, al heel vroeg, vond ze een voorwendsel om de deur uit te gaan. Boodschappen-doen - moest ze - zei ze aan haar moeder. Zij moest nieuw centuur-lint hebben, en nieuwe handschoenen voor den jour de volgende week van mevrouw Vervoorde, waar ze al zoo lang eens heen moest. En dan - vond mama zelve ook niet - dat het tijd werd eens uit te zien naar wat ze zou dragen op 't diner van grootmama Eduma de Witt, ter eere van haar verjaardag. Ze wou, als ze nog den tijd had, wel eens even aanloopen op de Plaats bij Gerst, zich eens een paar aardige modelletjes laten voorleggen. -

Zoo maakte ze haar uitblijven voor een heel poosje achtereen aannemelijk tegenover mama. 't Kwam er immers niet op aan dat ze loog; 't was toch voor den laatsten keer nu. Straks, als ze thuiskwam, zou ze mama alles zeggen kunnen, zou ze aan haar schoot knielen, en haar vergiffenis vragen voor haar geheimhouding, en haar alles, alles vertellen, haar groot, onzegbaar-groot geluk. - - -

‘Jawel, meneer was nog thuis’ - zei de meid toen ze aanschelde, gejaagd een beetje vroeg, of zij meneer Vermeulen kon spreken. ‘Meneer was op z'n kamer.’ - -

Zij ging achter de meid aan, kwam onmiddelijk mee, met haar kloppen, terwijl zij haar aandiende:

‘Meneer, daar is freule Stinia; die wou u even gesproken hebben.’ - -

Vermeulen, die gewoon zat te werken aan z'n schrijftafel, sprong op, ineens bleekwordend. -

‘Godverdomme. Was die krolsche meid nu heelemaal van streek geworden, dat ze daar alweêr was, vlak boven op gisteren-avond.’ -

‘Ellen’ - zei hij, heel vaderlijk-ernstig - terwijl hij de deur achter de meid toesloot. - ‘Wat beteekent dit? - Dit is nu de tweede maal dat je, op 'n ongewoon uur, in mijn particuliere kamer binnendringt; - denk aan je reputatie...’

Zij had het niet eens gehoord. Zij was binnengekomen met een geluks-uitdrukking van: hier ben ik, in hare stralende oogen, en zij zei:

‘Het is nu immers alles heelemaal kláár tusschen ons. - - We moeten nu overleggen wat we doen zullen verder - - we hebben elkaar toch immers lief.’ - - -

Maar de kilkoude, tegelijk angstig terugdeinzende uitdrukking op zijn gelaat, terwijl hij zich bijna verschanste achter zijn bureau, trof ineens haar als 'n openbaring. - -

Sprakeloos keek ze hem nu aan - - -

‘Je gaat toch scheiden van Hermance... je wilt me toch immers trouwen’ - - vroeg ze, hulpeloos plotseling als 'n klein kindje, dat ze zich nu weer voelde.

Vermeulen was stom-verbaasd. ‘Wat 'n geexalteerd wezen! En dat had ze zich dus waarachtig, in 'r onnoozelheid, verbeeld gisterenavond, dat 't hem zóó meenens was. - - - God, God, wat 'n pan daar hij zich had ingewerkt ineens.’ - -

Hij streek zich met de hand over de oogen, om z'n gedachten te verzamelen. ‘Hoe moèst dat nu, hoe moèst dat nu.’ - -

Ellen, ademloos, stond neven hem, drukte krampachtig z'n arm:

‘Je hebt het toch gezegd gisteren, dat je mij lief hebt, dat Hermance dat niet wil’ - - zei ze gejaagd. - - ‘Ik wil alles, - - ik houd zoo van je.’ - -

Zij huilde bijna, zij zakte tegen hem aan; in haar droeve teleurstelling.

Hij vond zijn rol van vaderlijken vriend, ouder en wijzer dan zij, weer terug.

- - ‘Arme, arme lieveling - - lieve Ellen’ - - probeerde hij heel lief te doen - - ‘Wat heb je véél voor mij over. - -

- - - Wat ben je gróót. - - Maar, het kan niet - het kan niet. - - - Begrijp je dan niet dat het niet kan.’ - -

Zij schudde het hoofd. - ‘Je moogt toch echtscheiding aanvragen. - - Dat is bij ons prote-

[p. 711]

stanten toch heelemaal geoorloofd.’ - Maar zij zei het reeds zonder innerlijke overtuiging. Zij voelde reeds, hoe haar hoop ijdel was, van af het oogenblik waarop zij hem moest trachten te overreden, moest trachten hem te winnen met verstandsgronden tot iets waarvan ze dien nacht gedacht had, dat het bij hem vaststond als bij haar-zelven; - - omdat hij haar immers liefhad, dus evenmin zonder haar kon leven als zij het kon zonder hem. -

- - ‘Hermance zou nooit willen’ - - beijverde Vermeulen zich een in zijn oogen afdoend argument aan te voeren. ‘Je kunt maar niet zoo ineens van elkaar afgaan, zonder heel ernstige gronden van weerszijden. Die bestaan niet. - - Dus is 't onmogelijk.’ - -

Hij gaf zich bloot. Hij vergat, in zijn ijver haar van de onmogelijkheid van de echtscheiding te overtuigen, zijn rol te blijven voortspelen hoe hem-zelf dat leed deed, smartte. Als een advocaat, dien een vreemde, hem-zelven onverschillige vrouw om raad komt vragen, lichtte hij haar in, volgens het wetboek, zonder eenige persoonlijke deelname aan de zaak. - -

In haar deed het al haar opgekropte zinnenbegeerte ineens oplaaien. Zij wist niet meer of hij loog of niet. Zij wist nu alleen dat hij voor haar verloren was als echtgenoot, als den man dien zij voor God en de wereld had willen bekennen tot den haren te nemen. Wat nood! Had zij hem dan niet lief? Had hij gisteren avond niet gezegd háár lief te hebben? Had hij niet dat vreeselijke, dat ze gezien had tusschen hem en Zuster Meta, verontschuldigd met zijn ongestild liefdebegeeren? - Dat, die herinnering aan Zuster Meta, deed de rest bij haar in een ineens in haar wild-opvlammende jaloezie. Plotseling zag ze het heele tooneel weer voor zich; dáár tusschen de twee ramen, waarvan de gordijnen gisteren avond zoo heerlijk-verbergend gesloten waren, stond de sofa. - Daar had zij die gemeene vrouw gezien, met haar buste bloot, en haar hemd, waarvan de kant was gescheurd. - En hij hield haar vast nog toen - - hij....

Zij sprong ineens op van den stoel, waarin hij haar had laten neerglijden toen ze tegen hem aanzakte:

‘Je hebt toch niet gelogen gisteren - zeg - je hebt toch niet gelogen - dat kan immers niet - dat jij liegt’ - - klaagde zij - - ‘Jij, die zoo hoog staat. - O God, neem me dan maar zoo, - net als haar, als die Zuster Meta. - 't Kan me alles niets meer schelen. - Loop met me weg, - - we hebben toch beide geld genoeg. - - We hooren immers bij elkaar.’ - -

- - Zij zat alweer in denzelfden stoel. Hij had haar er voor de tweede maal in neergezet. - - Hij moest haar nu anders aanpakken, flinker, begreep hij. Ze werd hysterisch. -

‘Hoor eens Ellen’ - zei hij heel streng. ‘Nu moet het uit zijn. Denk aan mijn positie, die je in de waagschaal brengt met zulke scènes. Om van je eigen reputatie niet eens te spreken.’ -

Het was als 'n zweepslag op haar opgewondenheid. Ineens begreep ze. Begreep ze den leugen van zijn gedrag. Begreep ze dat ze zich had vergooid. - -

Ze werd nu heel-koud, akelig-koud. Ze kon niet begrijpen ineens, dat die man dezelfde was dien zij had liefgehad, die man, die sprak van z'n ‘positie’ op dit oogenblik, en, tegelijk, in een plotseling bliksemflitsen, schoot haar door het hoofd z'n mooie pleidooi indertijd in het proces voor de Vereeniging: Zoekt het Verlorene, dat pleidooi, dat zij had uitgeknipt, dat nog altijd lag heelemaal apart, als iets heiligs, in een afzonderlijk laadje van haren schrijftafel, pleidooi waarin hij zoo vroom had aangevallen die mannen, die de gevallen-meisjes éérst zóóver brachten, hun de eerste schuld had gegeven van de zonde dier door hen verleidden. -

- - Vermeulen pakte z'n Kamer portefeuille van z'n bureau, wilde er 'n eind aan maken door te zeggen:

‘'t Is m'n hoogste tijd voor de Kamer. - - Ik moet weg. - - Ga nu - - wees toch verstandig.’ - -

Het deed de maat overloopen. ‘Zedelijkheidsapostel’ - riep zij hem verachtelijk toe. ‘Je moet zeker weer speechen straks over de wet tegen de onzedelijkheid, of zoo iets, - en dan kan je je van avond schadeloos stellen met Zuster Meta; - - 't genoegen na de plichtsbetrachting, hé.’ - -

- - - Ze begon nu te huilen van woede, in een halven zenuwtoeval van wanhoop. - Vermeulen legde, radeloos, zijn portefeuille weer neer. - - ‘Dat hadt je er nu van als je je inliet met quasi-fatsoenlijke juffertjes. Die waren nog veel gekker op 'n man als ze losbraken dan de anderen.’ -

‘God Ellen, dan toch,’ probeerde hij 't nu weer met zachtheid. ‘Begrijp je dan niet dat jij heel wat anders bent in mijn oogen dan zoo'n schepsel als die Zuster Meta. Die wil wel zoo. Daarvoor ben ik de eerste niet. - - Maar jij, - jou mag ik immers niet aan de schande der wereld prijsgeven. - Als ik deed wat jij wilt, dan zou jij de eerste zijn, die er onder te gronde ging.’ - -

‘Je hebt mij toch gezegd - dat je mij liefhebt - gisterenavond - je hebt mij gekust; - als je dat allemaal had geméénd, dan zou je vandaag niet zóó verstandig-berekenend redeneeren - dan zou je niet buiten mij willen, zoomin als ik zonder jou - - en - als je

[p. 712]

't niet hebt geméénd, dan ben je valsch, laag’ - - - redeneerde zij logisch - ‘dan heb je met mijn gevoel gespeeld.’ -

Zij snikte weer door, terwijl hij, ongeduldig met den voet trappelend, niet wetend wàt te antwoorden, intusschen bij zichzelven overlegde of zij hem nu misschien toch nog zou gaan in opspraak brengen met die geschiedenis van Zuster Meta, nu zij zoo kwaad was op hem; maar enfin, hij had nu genoeg bewijzen tegen háár, dat ze dóór en dóór hysterisch was. Iedereen zou hem nu wel gelooven. - -

En dat gaf hem de brutaalheid, ineens, klakkeloos, te bevelen:

‘Nu ga je naar huis. - En dadelijk hoor. - Ik zal er m'n maatregelen tegen nemen, dat ik hier niet meer op die manier door je word lastig gevallen. - Als je verstandig wilt zijn, en je verder koest houden, dan zal ik nog zwijgen. Maar anders, zoo waarachtig als ik hier voor je sta, ik haal er je grootvader in. Die weet wel wat voor 'n zoodje jullie bent, je moeder en jij.’ -

.... Zij zag hem verwezen aan. Zij hoorde op dat oogenblik niet eens de laffe beleediging hare moeder aangedaan, de insinuatie van die aantijging. Zij nam alleen in zich op, hoe onmetelijk-laag de man stond, dien zij in hare blindheid voor hem hoog had gesteld, hoe vreeselijk zij zich had vergist in haar ideaal, hoe 't 'n gewoon mensch bleek, 'n akelig-klein-gewoon-menschje. - -

En, omdat ze ineens zelfs niet meer schreien kon nu, lachte ze er om, met 'n hard, onnatuurlijk lachen. - - Ze lachte nog, terwijl hij de kamer uitging, 'n type van 'n christelijk-staatsman bij uitnemendheid, met zijn aristocratisch-fijn gezicht, z'n eenvoudig-goedzittende kleeding, z'n portefeuille onder den arm, dik van allerlei gewichtige papieren voor 's lands belangen, en voor die van de christenen in het land in het bijzonder. - -

Z'n houding was kaarsrecht, en z'n stap heel bedaard-afgemeten. ‘Zoo als ik je gezegd heb,’ zei hij bij de deur. ‘Als je nog eens 't in je hersenen krijgt hier aan te schellen, en naar mij te vragen, dan zal ik je grootvader te hulp roepen. Natuurlijk, wil je bij Johnnie blijven komen, dat zal ik je niet beletten, in je eigen belang niet. Adieu.’ - -

(Wordt vervolgd.)