De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Zware gang
door Mevrouw Ovink-Soer.

Met een bevend handje, trok ze de schel over aan 't mooie, deftige huis in de ‘Bocht’. En terwijl 't wachten haar eindeloos voorkwam, klopte 't hart haar toch in de keel bij de gedachte, dat de deur ieder oogenblik kon opengaan. Hoe zou ze ontvangen worden? Een beetje tegemoet komend of koel en teruggetrokken, met bitse verwijten en schimpscheuten aan 't adres van de beide menschen, die ze lief had en niet verdedigen mocht?

O God! Hoe zou ze dat kunnen verdragen?

‘Kalm nou, kalm nou’, trachtte zij zichzelf te bedwingen. ‘Spaar je kracht, dit is pas 't begin.’

En wat voor 'n begin! Zoo treurig en ontmoedigend.

Hoe lang stond ze nu al op de stoep? Werd er dan nooit opengedaan? Haar bescheiden belletje was zeker niet gehoord in de keuken.

Voor de tweede maal stak ze de hand uit naar de schel.... Neen, toch liever niet doen, nog maar even wachten.

Daar klonken schreden.... Langzaam week de zware voordeur, en een rose-gejaste knecht monsterde laatdunkend haar tenger figuurtje in den donkeren mantel, terwijl ze verlegen mompelde: ‘De familie is immers thuis?’

Maar hij trad al op zij, liet haar binnen, ging vóór om den weg te wijzen. Nora volgde hem door de breede marmeren gang over den dikken smyrna looper, waarin hun stappen onhoorbaar vergleden.

Aan 't eind van de gang opende de knecht de deur van een zaal, verzocht 't jonge meisje binnen te treden, schoof correct een stoel naar voren, en ging heen.

En wéér wachtte Nora, wachtte,... wachtte terwijl de zwaar vergulden pendule minuut

[p. 614]

ná minuut wegtikte, die haar zoovele uren toeschenen. Met moeite onderdrukte ze de neiging om in tranen uit te barsten, trok huiverend de schouders in. Ze voelde zoo heel veel ruimte om zich heen in deze reusachtige kamer met haar zes breede vensters en drie dubbele deuren; kwam zich zelf voor als een arm, verlaten wrakje op zee.

De zware meubels met hun edele, strenge lijnen vulden de zaal slechts spaarzaam. Ze maakten 't vertrek niet gezellig, doch waren antiek en zeer kostbaar, behoorden bij de geheele omgeving, waarin zij zelf, nietig, onaanzienlijk dingetje, een indringster leek.

Eensklaps schrikte 't meisje, ze hoorde haar naam. Ietwat links stond ze op, en hief 't lief gezicht met een schuchter lachje naar den langen mageren man, die haar de hand bood en onderzoekend aanzag met scherpe, grijze oogen achter fonkelende brilleglazen.

‘Dag Nora, hoe gaat 't kind?’

‘Dag oom,’ prevelde 't meisje, ‘hoe maakt U het?’ En toen met den moed der wanhoop: ‘'k Hoop, dat U 't niet kwalijk neemt, dat 'k belet bij U vroeg. Ma is den laatsten tijd niet wèl, anders had ze mij niet gezonden om....’ Doch ze kon haar zin niet afmaken, want op dit oogenblik werd de deur naar de gang leidend, open geschoven en een klein vlug figuurtje trad haastig binnen en met uitgestoken handen op Nora toe. ‘Maar Nora, kindje lief, daar hoor ik nu pas van Gerrit, dat je hier al een heele poos op ons zit te wachten. Neem 't me niet kwalijk hoor! Oom was nog op 't kantoor en ik heèl boven... 'k Ben blij je wéér te zien lief kind.’

‘Och, 't is heusch niets tante,’ verzekerde Nora, blij verrast door tante's vriendelijke woorden en den gullen handdruk, dien ze vergezelde.

Ja, tante was goedig en lief, dat had mama haar meer dan eens bemoedigend verzekerd. Maar er zuchtend bij gevoegd, dat haar invloed luttel gold in huis. Oom Herman hield 't hecht in handen, zijn woord was wet, haar beider lot was geheel van hem afhankelijk. Stijf en koeltjes keek hij toe op de begroeting van tante aan nichtje, onderstreepte 't hartelijk welkom van zijn vrouw met geen enkel woord.

‘'k Zou je heusch niet meer herkend hebben Noortje,’ hervatte tante. ‘Toen ik je 't laatst zag was je een jaar of acht, meen ik, ach, zoo'n lief dreumesje en zoo vlug als kwikzilver’.

‘Ja tante? Dat is dan al negen jaar geleden’.

‘Juist’, nam oom 't woord. ‘En in die negen jaar is er heel wat gebeurd. 'k Wil je wel ronduit zeggen Nora, dat we meer dan verbaasd waren een brief uit den Haag te ontvangen. We hadden heusch bijna vergeten, dat er familie van ons woonde.

Mama heeft 't er dan ook niet naar gemaakt om...’

‘Nou, nou Herman’, kwam zijn vrouw verzoenend tusschenbeide, ‘wij...’

‘Wil je zoo goed zijn me te laten uitspreken Cato?’ verzoekt oom Herman met effen stem. En zich tot Nora wendend: ‘Nu je dus hier bent, Nora, zou ik wel eens willen weten, wat eigenlijk 't doel is van je bezoek nadat we negen lange jaren niets van u allen hoorden.’

Een benauwende pauze volgde.

Toen klonk Nora's zachte, bevende stem:

‘Ach oom, ik schreef 't U immers al? Mama en ik zijn er toch zoo ellendìg aan toe. We weten heusch niet meer wat we moeten beginnen. En omdat U onze eenige familie is...’

‘Ja, in tijden van nood herinneren de menschen zich dat altijd merkwaardig vlug’, kwam oom snijdend. ‘Wil je mij als je belieft eens kalm en duidelijk uitleggen wat je bedoelt met ‘er ellendig aan toe zijn.’ 'k Geloof graag, dat de nood zeker hoog moet zijn gestegen nu mama je naar ons toezond. Ze heeft 't tot dusver best kunnen stellen buiten de hulp en goeien raad van haar ‘eenige familie...

Toen mijn broer Dirk, je eigen brave vader stierf, liet hij mama in goede omstandigheden achter. Wanneer zij die onvergeeflijke dwaasheid niet had uitgehaald voor de tweede maal te huwen met een ziekelijken man, die, als schilder nauwelijks genoeg verdiende om zijn eigen mond open te houden, was 't geld niet bij hoopen verkwist en vermorst geworden.... mama had jou en zich zelf niet aan den bedelstaf gebracht’.

Tante verschikte onrustig op haar stoel, durfde echter niet tusschenbeide te komen.

‘Oom, ach oom,’ met een smeekend gebaar strekte Nora haar handjes uit. Toen verdedigde zij, met een door tranen verstikte stem: ‘Mama is zoo gelukkig geweest met haar tweeden man, en voor mij was hij de liefste, beste vader, die er wezen kon. 't Was toch zijn schuld niet, hij kon 't toch niet helpen, dat hij zwakke longen had en zonder

[p. 615]

die influenza-aanval verleden winter...’

‘We hebben je moeder toch heusch genoeg gewaarschuwd Nora. Dadelijk toen ik van je moeders dwaze plannen hoorde, ben ik zelf naar den Haag gegaan, heb gepraat als Brugman om haar van haar voornemen áf te brengen.

't Hielp niets. Mama wilde niet gelooven, dat van der Willigen aan een onherstelbare ziekte leed, en met hem viel er in 't geheel niet te redeneeren. Ze zetten hun wil door en... nu staat mama alleen voor de gevolgen.’ Oom 's vingers trommelden een driftigen marsch op de glad gepolijste oppervlakte der tafel waar ze omheen zaten. Toen hervatte hij ‘Ieder mensch met gezond verstand kon den afloop van dat huwelijk voorspellen. Je moeder kende de waarde van 't geld niet. Dat had haar zuinige, overleggende man haar nooit kunnen leeren. En daar je tweede vader aan 't zelfde euvel mank ging, heerschte daarin een roerende overeenstemming tusschen beiden. Al woonden we niet in den Haag, we hoorden er genoeg van hoe bij jullie werd huisgehouden. 'k Heb me dikwijls dood geergerd aan die verregaande verkwisting. 't Leek wel of 't zuinig bespaarde fortuin, door je vader met zooveel moeite bijeengebracht, niet op kon’.

‘Die berichten waren heusch overdreven, oom,’ waagde Nora in 't midden te brengen.

‘We leefden heel eenvoudig, hielden maar één meid. Papa zag moeder graag keurig gekleed, maar anders... Wanneer hij een stukje had verkocht, bracht hij wel eens een te kostbaar cadeau mee voor Ma of mij en dan knorde Ma...’

‘Dat zou 't hem niet gedaan hebben, meisje. Als 'k van verkwisting spreek, dan bedoel ik bv: die nonsens om 't huis van binnen te laten schilderen. Een huurhuis nb: Wie heeft ooit van zoo iets dols gehoord?’

‘Mama vond dat ook wel wat overdreven,’ verontschuldigde Nora zacht, ‘maar Papa zag zoo graag mooie dingen om zich heen. Onze huisbaas deed niets aan 't huis, en we hoopten er nog jaren in te wonen.’

‘'t Bleef geldwegsmijterij... En waarvoor ter wereld moest 't salon in nieuwen stijl worden gemeubileerd? Vonden de mooie, solide meubelen, die er stonden ook geen genade in je stiefvader's oogen? Mijnheer de artist was anders toch heusch niet verwend in dat opzicht van huis uit.’

Nora wist hierop geen antwoord te geven, boog deemoedig 't hoofd en kneep haar handen samen. ‘En toen die reis naar Zwitserland’ hervatte oom, ‘'t verblijf van je stiefvader in Davos heeft ook schatten gekost.’

‘Maar papa moest immers naar Davos,’ klaagde zijn nichtje met smeekende overtuiging in haar stem, ‘'t was zijn eenige kans op herstel van gezondheid.’

‘Als mama indertijd naar goeden raad geluisterd, en dien ziekelijken man niet getrouwd had,’ klonk 't hard en streng, ‘zou er nooit sprake van geweest zijn, dat ze haar kapitaal had hoeven aan te spreken voor dat doel... 'k Weet niet, Nora, of je er van hoorde, dat ik je moeder door derden nog eens ernstig liet waarschuwen toen me ter oore kwam, dat ze aan 't speculeeren was gegaan en haar geld in verdachte ondernemingen wilde steken... 't Was wéer kloppen aan een doove man's deur. Mama had de beste informaties, de zaak in kwestie was zeer soliede... binnen korten tijd kon ze alles terug gewonnen hebben enz enz.

Toen wist ik wat 't einde zou zijn: met hollende stappen berg àf, den afgrond in!

‘En wie kreeg ten slotte gelijk?’ triomfeerde hij smadelijk.

Arme Nora voelde ieder woord als een slag.

Zij had 't dien onbarmhartigen man wel in 't gezicht willen schreeuwen, dat 't laf en wreed was haar te pijnigen in wat ze liefhad. Want, al had oom Herman honderdmaal gelijk, waarom hoefde hij haar die toch onschuldig was, te kwellen en te vernederen, terwijl zij zich niet verdedigen kon?

Doch ze zweeg omdat ze moest, en liet zelfs niet merken, hoe de zweepslagen striemden. De gedachte aan haar téér, schreiend moedertje gaf de dochter kracht, en zij herinnerde zich haar afscheidswoorden: ‘Verdraag alles, kind om mijnend wil.... als we maar geholpen worden.’

Ná vader's dood in 't vreemde land was mama's wéérstandsvermogen gebroken.

Dus boog Nora 't hoofd onder den stroom van verwijten, en keek stil voor zich, de groote donkere oogen glanzend van teruggedrongen tranen.

't Ontroerde tante Cato tot schreiens toe. Nora's blik deed haar denken aan dien van een jong gestorven hondje. Dat arme dier kon ook zoo angstig smeekend tot haar opzien als de veearts 't tot zijn bestwil, zéér moest doen.

De booze blikken van haar man trotseerend, sprong ze voor Nora in de bres met de woorden.

[p. 616]

‘Maar Herman, hoe kan je 't arme kind toch zoo hard vallen? Ze is er heelemaal ontdaan van. Zeg haar liever wat je besloten hebt voor Elisabet en haar te doen...’

‘Ik zal zeggen wat mij goed dunkt, en als dat je niet bevalt, Cato, kan je de kamer uitgaan,’ viel hij haar, driftig in de rede. ‘In elk geval,’ vervolgde hij iets kalmer ‘wil ik eerst precies van Nora hooren hoe de zaken staan bij haar thuis.’

‘Ach oom en tante, 't is bij ons zoo treurig gesteld, veel erger dan U zich voor kan stellen,’ antwoordde Nora kleintjes.

‘We hebben bijna niets meer. Ma heeft haar laatste byjouterieën te gelde gemaakt om de huishuur te kunnen betalen. Met angst zien wij den winter tegemoet...’

‘En dus?’ vroeg oom, 't kind niets sparend.

‘Ja ziet U, nu hoopte ma, dat U misschien een som zou willen voorschieten. Dan kon mama daarvan een pension beginnen, en ik zou ma helpen en mij intusschen verder bekwamen voor de muziek. Mijn onderwijzer zegt, dat ik veel aanleg heb en...’

‘Onzin,’ sneed oom, Nora's woorden kort af.

‘Mama kan niet met geld omgaan, is in 't geheel geen zaken mensch. - Bovendien heeft zij een veel te zwakke gezondheid. Er zou wat van dat pension terecht komen! Neen meisje, ik houd er niet van goed geld naar kwaad geld te gooien.’

‘Ja, dan,...’ kwam Nora moedeloos. En ze keerde zich af om de tranen te verbergen, die op haar garen handschoentjes drupten.

‘Zie eens kind,’ sprak oom, wat zachter gestemd door den aanblik van dat stil schreiend, gebogen kinderfiguurtje, ‘door mama een geldelijk voorschot te geven zou ik haar maar in nieuwe moeielijkheden brengen. 't Is veel beter, dat je moeder in plaats van een pension op te zetten, zelf “en pension.” gaat... Je begrijpt zeker wel, dat jullie niet op den zelfden voet kunt blijven leven Nora. 'k Heb er rijpelijk over nagedacht, hoe ik U 't best kon helpen, en mijn voorstel is dus, dat mama, zoo spoedig de huur om is, 't huishouden opdoekt, den inboedel van de hand doet, en op kamers, en pension, gaat wonen.

Op die voorwaarden ben ik genegen mama een vaste toelage te geven, waarvan gij beiden zeer eenvoudig, doch fatsoenlijk kunt leven. Wat nu jouw muziekstudie betreft, daar kan ik mij al even weinig mee vereenigen als met mama's pensionsplannen. Stel je je heusch voor, kind, dat je van pianoles geven zou kunnen bestaan? Of verbeeldt je je 't zoover te brengen om naderhand in 't publiek te kunnen optreden?...

Laat ons maar liever den eenvoudigen, zekeren weg kiezen om je toekomst te verzekeren. Ga bij 't onderwijs meisje, begin met je hulpacte te halen, dan kunnen we later verder zien. Alle extra kosten voor je lessen enz, zijn voor mijn rekening, mits 't je ernst is met studeeren, en je niet bij Mama blijft omhangen en je tijd op de piano verknoeit. Geen mensch kan twee meesters tegelijk behoorlijk dienen...’

‘O oom, mijn heerlijke muziek er geheel aan geven, dat kan ik niet...’ snikte Nora bijna.

‘Je hebt te kiezen of te deelen, Nora,’ sprak oom stroef. ‘'k Ben vast van plan mama en jou, slechts op de door mij genoemde voorwaarden, mijn geldelijken steun te verleenen’.

En toen zijn nichtje bedrukt bleef zwijgen, vervolgde hij ontstemd: ‘'k Dacht, dat je dankbaarder zou zijn geweest, of meen je misschien, dat wij verplicht zijn tot helpen.. Dan vergis je je schromelijk kind.’

Met geweld bedwong Nora haar oproerige gedachten. Die om een aalmoes komt, behoort nederig en ootmoedig te danken, als ze hem wordt toegeworpen.

‘'t Is heel goed van U’ prevelde ze en stond haastig op. ‘Ma zal u natuurlijk dadelijk schrijven. Dank U wel voorloopig.’ Haar trillend handje verdween in oom's groote, blanke hand....

‘Dus dat is dan afgesproken’, hervatte deze, ‘en je hebt alles goed begrepen Nora?’ Hij recapituleerde nog eens al 't gesprokene, keek op zijn horloge, schrikte blijkbaar, en verliet met een haastigen groet de kamer.

Net bij tijds want Nora kon zich niet langer bedwingen. Schreiend sloeg zij haar armen om tante heen, die haar liefdevol tegen zich aandrukte. ‘Stil maar kindje, toe, huil zoo niet. Oom meent 't niet kwaad, al praat hij wat barsch... Ik zal nog een goed woordje voor je doen, vragen of je je piano houden mag. Jammer maar, dat oom juist aan muziek zoo'n hekel heeft. Had je nu maar plezier in schilderen of teekenen, daar zou hij niet zooveel op tegen hebben gehad’. Nora zuchtte droef te moe. Tante's liefderijke troost deed haar goed, doch wat kon hulp van die zijde haar baten? De goede vrouw overschatte haar invloed. Al wilde tante

[p. 617]

nog zoo graag, ze zou niets voor mama of haar kunnen doen.

Ze droogde haar tranen, wilde nu maar afscheid nemen. Doch tante hield niet op vóór Nora met haar naar de huiskamer ging. Ze moest een kopje thee drinken, koekjes en zandwichjes eten. Heimlijk stopte tante eenige bankbiljetjes in Nora's taschje. Herman scheen geheel vergeten te hebben, dat Elisabet bijna geen geld meer in huis had.

Met veel kussen, 't hart overvloeiend van medelijden, liet ze't ‘lievekind’ eindelijkgaan.

Eerst in den trein, op weg naar huis, kwam Nora een weinig tot kalmte. Goddank! die zware gang was voorbij. Wat zou mama zeggen van den uitslag?

't Zou ook haar zeker 't hart dichtknijpen van verdriet hun lief huis te moeten verlaten om op een paar kamers in een achterbuurt te worden weggestopt, waar zij zeker vreeselijk zuinig huishouden, van elken stuiver rekening en verantwoording zou moeten afleggen.

Doch 't ergst van alles, zou ook mama 't vinden, dat zij haar muziekstudies niet mocht voortzetten. O, 't was wreed van oom zoo eigenmachtig in haar lot en leven in te grijpen. Maar als mama nu eens zeide, dat oom dit niet eischen mocht, dat zij op die voorwaarde.... Doch dadelijk zakte Nora's overmoedige stemming. Mama had immers geen keuze. Hoeveel 't haar ook mocht kosten, zij zou zich gedwee aan oom 's oordeel en inzichten moeten onderwerpen, omdat er geen andere uitweg was, en ze toch niet uit bedelen konden gaan. Menigeen in oom 's plaats zou niet eens zoo royaal geweest zijn, bedacht Nora deemoedig. Hij had 't immers duidelijk genoeg gezegd: verplicht was de familie tot niets tegenover mama. Van al zijn geld behoefde oom zijn schoonzuster geen cent te geven....

Neen, dat was ook zoo en, in plaats van oproerig en boos, behoorde ze heusch dankbaar te wezen... Als de manier, waarop oom haar zijn steun had toegezegd, maar niet zoo koel en stug was geweest. 't Denken alleen aan zijn onbarmhartig optreden deed Nora wéer pijn. Gelukkig, dat mama al die wreede verwijten en harde waarheden niet had hoeven aanhooren. 't Zou haar al leed genoeg doen als ze vernam wat haar kind om harentwil had moeten verduren.

Maar toen bedacht Nora opeens, dat zij mama dit verdriet kon besparen.

Een warme blos kleurde haar wangen, een vastberaden trekje groefde zich om haar kleinen mond: neen zij zou mama niets vertellen van oom's schimpen en afgeven op haar en dien armen papa. Daarentegen wilde ze heel uitvoerig uitwijden over tante Cato's hartelijke deelneming en meegevoel, haar liefdevol optreden.

Oom en tante wilden mama een zorgenvrij leven geven, daarom waren zij er tegen, dat mama een pension begon. Zij zouden haar op een andere wijze steunen. In ruil daarvan verwachtten zij, dat Nora haar uitertste best zou doen om mettertijd een deel van de lasten op haar eigen jonge schouders te nemen: daarin hadden oom en tante gelijk, daar was zij, als mama's dochter de naaste toe.

Als onderwijzeres zou ze hiertoe veel eerder in staat zijn dan met 't geven van muzieklessen.

Ja, in dien geest wilde ze spreken. Natuurlijk zou ze niet geheel voor mama kunnen verbergen hoe 't haar speet haar pianostudies er aan te moeten geven. Doch mama mocht volstrekt niet merken welk een vreeselijke beproeving en bittere teleurstelling dit in waarheid voor haar was. Ze moest zonder klagen of morren, dit leed zwijgend weten te dragen en, ter liefde van moedertje, voelde Nora, dat zij het zou kunnen. Nog veel meer dan vroeger wilde zij trachten haar te zijn ten troost en ten zegen.

Met een krachtig gebaar richtte 't meisje zich op. 't Was of haar energie zich staalde aan haar ernstig voornemen.

De toekomst leek haar nu zoo duister niet meer.

Den Haag.