De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

‘Onder de Rendieren
uit het Noorsch van Matti Aikio.

(Vervolg en slot van No. 37.)

Den volgenden morgen gaat Jussa naar het dorp dat de groote zomerrust geniet. Kinderen en oude menschen zijn naar de hoogvlakten. De houtvlotten en de visschers zijn nog niet van den zeekant teruggekomen. De zalmvisschers zijn de rivier opgegaan.

De vrouwen zitten met bloote beenen voor de open vensters en deuren en spinnen wol, of weven. De frissche muren weerklinken van de stemmen, het wiel of de spoel. Af en toe komt er een windje, de weide schittert in den zonneschijn.

[p. 618]

... Zou hij misschien toch maar terugkeeren en afscheid van haar nemen?

- Och, neen...

Hij ligt onder de boomen op den landpunt over het dorp; hij is niet zoover weg van den oever van de rivier of hij kan de rivier zien, als hij zich opricht... Toen hoort hij de echo van riemslagen. - Als hij eens naar het strand ging om haar goedendag te zeggen?

- Och, neen...

‘Roei naar het strand,’ hoort hij haar tot de roeiers zeggen.

Jussa loopt het bosch in en verbergt zich.

Kort daarna verschijnt Elna aan den oever, zij staart een oogenblik vol verwachting naar de plaats waar Jussa gelegen heeft... en springt weer in de boot.

XIV.

Met de jaren werd Lasse steeds moeilijker te voldoen. Niet dat hij dreigde, zijn woede dat hij afgescheept werd met drie jonge rendieren en éen oud vrouwelijk rendier werd nooit zoo groot dat die in een flinke bui losbarstte. Maar krachteloos als die ingevreten bitterheid was - was die toch juist de oorzaak dat er van geen toenadering sprake kon zijn, al was Biettar Oula ook nog zoo vriendelijk. Zoolang moeder Biettar gezond was, had die hem wel klein weten te houden. Maar sinds die sukkelde, was Lasse veel vrijer in zijn bewegingen.

Lasse had nooit over iemand macht kunnen uitoefenen en nu zou hij Biettar Oula wel eens krijgen - maar hij wist niet hoe, en zijn onmacht werd zijn grootste kracht en tevens zijn grootste wanhoop.

Biettar Oula begreep Lasse niet, al voelde hij Lasse's macht en geheime wenschen.

Maar Biettar Oula wist zelf niet hoe hij veranderd was, in Lasse's afwezigheid,

Het zaad voor Biettar Oula's zwakheid was het eerst ontkiemd onder 't verhoor. Het was een heel iets misschien een valschen eed te moeten afleggen. Toen maakte hij feitelijk voor 't eerst kennis met angst. En den eersten nacht kreeg hij reeds sombere vermoedens dat Lasse een bittere pil voor hem zou worden. Later trachtte hij die vermoedens weg te redeneeren - maar af en toe kwamen ze toch weer boven.

Toen Lasse terug kwam, werd de gewetensvroeging heviger. Dit duurde lange jaren.

Maar toen zijn reputatie plotseling verbeterde en hij van de eene waardigheid tot de andere steeg - toen werd Biettar Oula wakker, gevoelig en wantrouwend. Toen bemerkte hij hoe Lasse's booze oogen zijn weerstandsvermogen verzwakt hadden. Hij had al zijn zelfbeheersching verloren en wist volstrekt niet meer na te gaan welke middelen hij tegenover Lasse zou aanwenden. Hij overlaadde hem met geschenken en vriendelijkheden, hoewel hij wist dat hij daardoor zijn eigen zaak slechts verergerde.

Hij werd wanhopend en wist niet wat te loen.

Op zekeren nacht was Biettar Oula toen iets overkomen:

Hij had lang wakker gelegen. Hij leed den laatsten tijd aan slapeloosheid. Dien nacht lag hij stijf als een plank met gespannen spieren. Toen begon het langzaam in hem te trillen - als het zacht rommelen van een groote hangklok wanneer die zal gaan slaan - plotseling kreeg hij een schok - was dat de bliksem, die hem voorbij flitste?

Hij hief zich op, legde de hand op zijn hart om zich te overtuigen dat hij nog leefde - staarde om zich heen....

Zeker, hij was in de tent - en Elle lag rustig naast hem te slapen....

Den volgenden nacht lag hij angstig te wachten op een herhaling van wat er den vorigen nacht gebeurd was.... Opeens ziet hij een grijze plek.... die langzamerhand verandert in het gezicht van Lasse - met oogen die met bloed doorloopen zijn en een vale, droge gelaatskleur.... Een oogenblik later is 't Biettar Oula's eigen gezicht even vaal en vervallen....

Hij richtte zich op. Elle ontwaakte.

‘Wat is er, Oulatsjam?’

Hij drukte zich tegen haar aan en verborg zijn gezicht in haar armen, bang en bevend als een klein kind....

Toen doken er ook weer oude herinneringen in hem op. Hij dacht aan den jongen, blonden rechter en hij kreeg lust Elle weer eens flink te knijpen, zooals toen.... En hij zou dien rechter ook wel krijgen, als hij hem te pakken kon krijgen....

Maar toen werd hij bang, de moed begaf hem - altijd - en de gevolgen spookten rond als vreeselijke vizioenen.... Och, neen!

Hij hoopte wel zoo iets te ontkomen - hoewel - de rechter had Jussa de dochter van Norum ontnomen. Alle menschen hadden er immers over gesproken dat zij Jussa's vrouw zou worden.... Dus, wie weet!....

[p. 619]

XV.

Op een avond waren zij met de kudde tien mijl ten Zuiden van het dorp getrokken, dicht bij een bergstroom ten Zuiden van het dal.

- Op een avond verstomde het gejoedel der herders.

Oude moeder Biettar lag op het uiterste.

Het getrippel van de kudde klonk zoo wonderlijk zonder het gezang van de herders - als een ruischen van geesten... het vergrootte de ernst van het oogenblik.

‘Kom, kan jullie niet wat joedelen. Gerjes? Huosh!’

Zij zwaaide met haar stok en woelde met haar vingers in de dikke rendierhuid, die men over haar heen geworpen had.

Andi zat aan den anderen kant van 't vuur. Ieder keer dat het vuur opvlamde keek hij om den pot heen. De oogen van zijn grootmoeder staarden zoo schitterend en stijf naar de wanden van de tent. Nu zou hij beproeven eens een heelen tijd niet te kijken. En hij zat zielig en treurig op den grond te staren, hij had zelfs geen tranen.

Elle zat met het Nieuwe Testament en het psalmboek in haar hand.

De tongen van het Noorderlicht trilden in groote bogen onder 't hemelgewelf.

‘Nu staat de hemel in brand! - Laat ons vluchten!’ -

En moeder Biettar staarde door het rookgat naar den hemel.... ‘Stamp het bloed in de sneeuw, Oula!.... Wisch alle sporen uit! Kan je het merk veranderen? - Niet? Snijd dan de ooren af!’

Biettar Oula verbleekte. Altijd als zij in vroeger dagen samen een vreemd rendier geslacht hadden, had moeder Biettar die woorden gezegd.

‘Elle, lees wat voor uit het Testament!’

Elle bladerde met koude vingers in het vuile boek. Maar de rook was hinderlijk en het licht van 't vuur slecht en zij had zich niet veel meer met lezen bezig gehouden sinds haar belijdenis.

‘Kan je niet bidden?’

Ja - maar - zij kon ongelukkig geen gebed bedenken, dat zij van buiten kende.

‘Zeg dan tenminste een woord van God!’

Ja - als ze maar wist wat...

‘Zullen wij een psalm zingen, Elle?’

‘Alleen God in het Hemelrijk.’ Dien kenden ze allebei goed. Maar slechts éen vers.

‘Laten we 't nog maar eens zingen,’ zeide Biettar Oula. Zij zongen het viermaal en werden er aangedaan van.

Als zij nu ook maar een woord Gods konden zeggen.

Elle begon het Onze Vader te bidden. Zij kon 't wel niet heelemaal, maar 't meeste kwam er toch uit...

‘Jezus,’ klonk het zacht van de lippen van de oude vrouw. En juist toen Biettar Oula de deur van de tent opende om wat hout te gaan halen, blies moeder Biettar den laatsten adem uit, terwijl een koude herfstwind van de vlakte over haar leger streek.

‘Zeide zij niet Jezus?’

‘Ja.’

Er lag nog geen sneeuw, en het lijk kon moeilijk naar het dorp vervoerd worden.

Een paar dagen later werd haar stoffelijk overschot in een slee gelegd en in een berg, hooger op, waar een steen-storting had plaats gehad, begraven.

Haar oude knecht Aslak las het begrafenis formulier uit het psalmboek voor. Daarop bedekte hij het graf met een grooten hoop steenen, opdat de roofdieren het lijk niet zouden schenden.

XVI.

Langen tijd had het geregend en geijseld. En toen het koud werd bevroor het sneeuwwater tot ijs op het rendiermos. De dieren konden moeilijk een kaal plekje vinden en zwìerven overal in 't rond.

Eenige dagen na den dood van moeder Biettar stonden Biettar Oula en Lasse voor de tent. Lasse zou de kudde gaan weiden, maar draalde, als gewoonlijk, zoolang mogelijk.

Toen zegt Biettar Oula: ‘Zie je de spleten daar op de hoogte aan den anderen kant van 't water? Het zou misschien het best zijn ze naar den zuidkant van 't water te drijven. Daar is 't beter grazen.’

Ja.... Ja.... Dat kon Lasse wel doen.... ‘Het ijs zal nu zeker wel sterk genoeg zijn om er over te gaan.’

Biettar Oula drukte zijn tanden op elkaar. De gedachten, waarmee hij de laatste dagen had rondgeloopen, stonden nu plotseling op het punt om werkelijkheid te worden vóór hij tijd gehad had er zich vertrouwd mee te maken.

‘Ja, dat is het zeker.’ Zijn stem begaf hem, hij moest de woorden inslikken.

Lasse begon het ijs over te gaan. Het spoor dat hij in de versch gevallen sneeuw achter liet werd langer en langer.

Biettar Oula keek hem na. Af en toe dreunde

[p. 620]

het ijs, soms hoorde men 't ook scheuren en kraken.... Biettar Oula beefde.

Lasse nadert reeds den grooten rotspunt aan den overkant....

Toen holt Biettar Oula naar het strand, hijgend naar adem, om Lasse toe te roepen dat hij terug moet keeren.... maar het geluid wil hem de keel niet uit - hij spant zich tot het uiterste in en brengt een kreet uit, juist op het oogenblik dat het ijs barst... Er zwom een muts in het open water, die zacht heen en weer bewoog onder de bobbels die opstegen.... En toen werd alles stil. Het water was diep onder den rotswand.

XVII.

De berguil hoort tot de zwijgenden van de verlaten vlakte.

Zijn eenzaamheid maakt hem tot een soort geheimzinnige macht en het voorspelt kwaad als hij de woningen der menschen nadert.

Want hij komt om iemand aan ‘zijn misdaad’ te herinneren.

Biettar Oula, die de menschen was gaan ontvlieden en nooit in de tent was voor laat in den nacht, zat op een avond in de schemering op de helling van een hooge rots, waar een steen-storting had plaats gehad en die steil op de rivier uitliep. Het dal was reeds geheel in duisternis gehuld; maar ook het licht over de uitgestrekte vlakte ging langzamerhand over in een geelachtig-groen lichtenden glans over de berglijn in het westen, en de afstanden schenen overal kleiner te worden.

Biettar Oula heeft een grooten hoop droog pijnhout opgestapeld. Het vreeselijke kon komen en het vuur is een goede beschermer als de duisternis de vlakte omhult...

Daar hoort hij een hol ‘huhuhu.’ Biettar Oula kijkt op en krijgt een paar fonkelende pupillen in 't oog in den top van een verweerden pijnboom, die uit de rots steekt... Het is de berguil. En de omtrekken van het dier teekenen zich als die van een reusachtigen adelaar tegen den nachtgrijzen hemel af. Onbeweeglijk stil zit de uil, geheel verscholen onder zijn vederdos. De gevlekte borst licht grijs in de duisternis op, en de gloeiende pupillen in het bijna menschelijk gezicht staren onbewegelijk naar de groote gedaante op de helling van de rots. De berguil draait den kop wat om, de hoekige stralen van de pupillen flitsen even op - en alles gaat weer over in een onbewegelijkheid, die hem den adem beneemt...

Biettar Oula heeft een onweerstaanbaren lust om die groote stilte te verbreken door een donderend gebrul, als van een monster-dier... Maar hij kan geen geluid voortbrengen.

Eindelijk strekt de berguil de vleugels en zeilt spookachtig onhoorbaar den dikken nevel van het dal in...

De berguil voorspelt dood. De derde maal verschijnt hij met zijn meester die tevens ook die is van de eeuwige duisternis...

Van de vlakte dringt er een suizen tot Biettar Oula door. Dat is de herfststorm.

- Biettar Oula zoekt tastend zijn weg naar het brandhout. Hij strijkt een lucifer tegen zijn kleeren af, een stipje licht wordt in de duisternis geboren en trilt tusschen zijn vingers... Hij steekt het hout aan... De herfststorm komt en doet de vlammen oplaaien tot heftige golven, rookmassa's stijgen omhoog, het hout knapt, de vonken springen ver. Aan den anderen kant van 't dal huilt een hond. De glans van de vlammen stijgt ver omhoog in de zwarte lucht boven het dal en dwaalt ook over de rots, die nat glinsterend in de diepte van de duisternis neerhangt...

Biettar Oula springt en danst met de armen zwaaiend om het vuur, het bloed vloeit opgewonden en woest-blij door zijn aderen... ‘Het ijs is sterk,’ fluistert hij in den storm, die over het bosch in het dal huilt en als de tonen van een fluit door de dunne, droge struiken op de helling suist...

Het wuivende bosch jammert en de duisternis steunt....

‘Ik heb hem vermoord,’ fluistert hij in den storm, terwijl zijn oogen krankzinnig glinsteren en hij om het vuur danst.... Hij blijft staan en luistert. ‘Nu voert de storm mijn woorden mee.’ Hij gaat met zijn oor op den grond liggen en luistert. ‘Als je maar niemand tegenkomt!... Sst! - Nu slaat de wind tegen een raam! Wien heb je vermoord? - Wien heb je vermoord, Biettar Oula?’

Maar meer zeggen Biettar Oula 's woorden niet. Zij zijn in het zand gegrift en als de rechter een lucifer aansteekt ziet hij alleen maar de woorden: ‘Ik heb hem vermoord’... Maar op den muur leest hij: ‘Het ijs is sterk.’ De woorden zijn met zooveel kracht neergezweept dat er overal waterspatten zijn...

Toen fluisterde Biettar Oula in den storm: ‘Als je me verraadt, sla ik je 't merg uit je beenderen.’

De menschen, die hun tenten aan den

[p. 621]

anderen kant van het dal hadden en door het hondengehuil gewekt waren, keken stom van schrik naar de dansende gedaante die om het vuur sprong.

Plotseling kantelt de houtstapel de helling af, het vuur wordt door den val gedoofd en verdwijnt in een langen tong in de duisternis. Een losgeraakte steen rolt naar beneden en voert andere steenen in zijn vaart mee, het ijs barst, het water spat woest omhoog.. tot het weer kalm wordt en weer dezelfde stilte rondom heerscht...

XVIII.

Laat op een winteravond zit Jussa voor het raam en kijkt naar buiten. De scheve houten kruizen om de groote steenen kerk steken juist even boven de oppervlakte van de sneeuw uit. De sneeuw reikt bijna tot aan de smalle kerkramen en ligt dik en dicht op het dak.

De berk scheen van plan te zijn naar de eenzame vlakte toe te komen, maar het is alsof die onderweg neergesneeuwd is en alsof de sneeuw den lagen bergrug in zich wil opnemen en de geheele vlakte aan zich onderwerpen wil.

De winterweg, die door het kleine dal voert, is ook half onder de sneeuw bedolven. De paar families die voorbij de kerk wonen, hebben niet veel met de wereld daar buiten te maken. Bijna al de leden van Jussa's gemeente wonen namelijk beneden aan de groote grens-rivier, op mijlen afstand van elkaar.

- Zoo heeft hij iederen avond gezeten, sinds hij het beroep in den herfst aannam - luisterend naar eenig geluid, verlangend om de groote stilte te verbreken met zijn eigen stem, maar hij is er nooit toe gekomen....

Als de hevige drang om een kreet uit te stooten weer in hem opkomt, opent hij de deur van de eetkamer om de oude meid uit Finmarken geestelijke liedjes in de keuken te hooren zingen. Evenals de oude, vervallen meubelen van de pastorie is ook zij van den eenen predikant op den anderen overgegaan: alle predikanten hebben hier niet meer dan een gastrol vervuld.

Na een oogenblikje zet hij zich dan weer bij het venster neer....

De oude Marja is naar bed gegaan en de volle maan begint zich boven den bergrug te vertoonen.

En Jussa zit nog steeds voor het venster met de kleine ruitjes.

Uit de breede schaduw van de kerk schiet plotseling een kleine vlek, die zich over de sneeuw beweegt en in de lange schaduw van den kerktoren verdwijnt.

Jussa spant zijn oogen in om goed te zien.

Bij het hek van het kerkhof staat een man die een rendier aan het hek bindt. Hij zelf doet daarop zijn ski aan en komt regelrecht op de pastorie af.

De lange, zware gestalte komt naar het venster toe.

Jussa staat op.

De man blijft staan en kijkt naar binnen. Onder de met rijm bedekte wenkbrauwen gloeit een blik, dien Jussa meent te kennen.

Jussa beproeft het vast gevroren venster te openen, maar de man wenkt afwijzend. ‘Sstt!’ - Hij legt zijn gezicht plat tegen de ruiten. ‘Ben je alleen Jussa?’ fluistert hij.

‘Ja. Bent u niet Biettar Oula?... Ga naar de deur, dan zal ik komen opendoen.’

Biettar Oula's snikken was langzamerhand in een zacht schreien overgegaan. De woorden kwamen hortend en stootend uit zijn keel. De groote, sterke man had sinds kind niet meer gehuild, daarom was zijn verdriet nu nog wanhopender en heviger...

- - ‘Ik was van plan hem terug te roepen, maar 't was alsof er iets mijn stem tegenhield hoewel mijn borst dreigde te barsten... Het was bepaald een booze gedachte, die mijn stem terughield... Die gedachte, die booze gedachte heeft hem vermoord! Hoe ik 't ook tracht te draaien en te wenden - 't is toch zoo en blijft 't zoo.

... Ik kon 't niet langer meer uithouden. Ik moest hier naar toe. Ik durfde niet naar den predikant in 't dorp gaan. En jou heb ik immers van kind af al gekend.’

Zij hadden de lamp uitgedaan en de maan scheen op zijn bleek, uitgeteerd gezicht, terwijl hij op den grond zat met 't hoofd tegen Jussa's knie.

‘Niet omdat je zonde - die booze gedachte waarvan je spreekt - op zichzelf erger is dan de meeste van onze zonden of gedachten, lijdt je zooveel. Maar omdat je gemoed toen ziek was, je heele ziel deed pijn en was gewond, en iedere gedachte schoot in je geweten op als onkruid in de natte aarde... Maar, de zonde daargelaten - je kunt overtuigd zijn dat de schrik en angst waarmee je hebt rondgeloopen je nader tot God gebracht hebben, als een stuk van een wrak dat den drenkeling redt...

[p. 622]

Voel je zelf niet dat je nu dichter bij God bent?’

Ja, - dat voelde Biettar Oula wel. Als hij er eens goed over nadacht dan was hij zeker op weg naar God.

‘Geloof je dat je me de sacramenten zoudt kunnen toedienen?’

‘Zeker, juist nu is 't geschikte oogenblik, nu ben je er voor gereed.’

Jussa deed zijn toga aan en zij gingen naar de kerk.

- Biettar Oula knielde voor het altaar.

In de groote, donkere kerk brandden twee eenzame altaar kaarsen. De vlammen flikkerden door den kouden tocht, die langs de muren naar het altaar opsteeg en den adem van den predikant en van Biettar Oula bevriezen deed. De gedempte stem van den predikant weerklonk in de groote leege ruimte onder het hooge gewelf. De ernst van den nacht, de zondaar die om hulp en verlichting smeekte en de heiligheid van zijn handeling gaven zijn stem ziel en innigheid.

En toen de woorden klonken: ‘En hij nam den drinkbeker....’ daalde er vrede over Biettar Oula's aangezicht....

Vóor den dageraad had Biettar Oula de pastorie reeds verlaten. Hij reed over het ijs van de rivier terug.

XIX.

Jussa kreeg plotseling de reputatie van een doleerende predikant te zijn. Hij liet zijn donker haar groeien en iederen Zondag scheen zijn gelaat magerder en bleeker, terwijl 't was of hij verteerd werd door een geheime vreugde over zijn eenzaam bestaan in de stilte van die groote verlatenheid. Men voelde zich aangenaam te moede in zijn nabijheid, doordat hij zoo innig goed was tegenover de weinige menschen met wie hij in aanraking kwam. Maar op zijn gemak voelde niemand zich, hij scheen zoo ver af en deed geen moeite de anderen te naderen....

- Maar op een Zondag, tegen het voorjaar, scheen het of er een zekere onrust over hem was. Een onrust, die hij niet verbergen kon. Wat was er gebeurd?

Zijn woorden beheerschte hij niet, ze waren soms zelfs hard en niet altijd even christelijk; hij sprak over dingen, die de gemeente niet begreep en dat wekte ergernis. De predikant behoefde er zich niet op te laten voorstaan, dat hij meer wist dan zijn toehoorders. Predikanten van de ware soort, deden zoo iets niet....

Jussa had iets over Elna gehoord.

Daardoor waren al de herinneringen uit zijn jeugd weer wakker geschud - en of wat hij gehoord had waar was, dat wist hij niet. Het vervolgde hem. En hij moest zich uiten. Hij sprak tegen de muren van zijn kerk en van zijn kamers, maar uit alle hoeken kwamen de herinneringen te voorschijn kruipen en Jussa vond nergens rust.. Had zij het gedaan, wat er verteld werd. En waarom? Er konden duizenden redenen zijn...

- Elna 's man had alleen naar 't Zuiden van 't land moeten vertrekken. Zij had niet kunnen besluiten om mee te gaan....

- Het vuur en het lawaai van den storm dien nacht op de rots, werd overal besproken. De Berg-Lappen hadden woorden gehoord, die ook betrekking hadden op den rechter en 't waren leelijke woorden geweest. Zij kwamen ook den rechter ter oore en toen hij zich de groote, donkere gestalte van Biettar Oula te binnen bracht sloeg de angst hem om 't hart. Dit en het feit dat de gezondheid van zijn lichaam en ziel geleden had onder de beklemde duisternis van de vele winters en de troostbekers, die hij geledigd had, maakten dat hij naar 't zuiden van 't land moest reizen, zelfs voor hij een nieuwe plaats had. Maar Elna had niet kunnen besluiten om mee te gaan...

Zoo werd er verteld.

Den volgenden Zondag spreekt Jussa op den preekstoel over den doofstomme wien de Heer het gehoor en de spraak verleende.

Zijn blik is even gegleden over een vrouw bij de deur en zijn woord wordt minder zeker. Toen zijn oogen haar voor de tweede maal zoeken rilt hij en overvalt hem een wonderlijk voorgevoel: zij is in Lappen-kleeren, maar...

... Hij houdt op, drukt de lippen op elkaar, klemt 't gebedenboek tusschen zijn handen en vestigt zijn oogen op de witte knokkels...

Toen vertelt hij 't volgende:

‘Ergens in de groote wereldzee is er een onderaardsch hol dat naar een steilen rotsmuur leidt - hoe ver, dat weet niemand.

Bij ebbe kan men het druipend, groenglinsterend gewelf zien verdwijnen in een zwarten damp, die de golven van het water in zich op schijnt te nemen.

Bij vloed geraakt de bovenlip van de

[p. 623]

gapende holte onder water, maar iederen keer als de golven terugrollen, komt een gedeelte van 't hol brullend te voorschijn - totdat nieuwe golven komen en de gapende holte het water opslurpt en alles wat in de nabijheid is - met een hevig lawaai.

Men zegt dat dit hol een wonderbaren invloed heeft op doofstommen.

Een vreemdeling, die in zijn jeugd doofstom geworden was, komt op zekeren dag van heel ver om dit laatste redmiddel te beproeven...

Niemand wist juist vanwaar hij kwam. Maar een blonde, jonge vrouw zeide dat hij van de vlakten uit het Oosten kwam...

De vreemdeling roeit naar de gapende holte.

De deining werpt de boot vooruit en achteruit - dan plotseling slikt de holte een groote watermassa in, zoodat koude luchtstroomen uit de longen van den doofstomme naar buiten gedreven worden en zijn tong los schijnt te geraken. Hij stoot een kreet uit, een jubelende kreet voor de gulzig gapende holte, zijn ooren gaan open en met duizelingwekkende vreugde luistert hij naar het lawaai van de zee en roeit terug.

En terwijl hij het strand verlaat, jubelend blij onder het volle genot van al zijn zintuigen ontmoet hij de jonge, blonde vrouw. ‘Ik kan spreken! De Heer zij geloofd! Ik kan spreken en hooren!’ En hij wil haar omhelzen, want hij is zoo dankbaar gestemd tegenover de geheele wereld. Maar zij stoot hem van zich af. ‘Weg van mij! Wat kan 't mij schelen of gij spreken en hooren kunt of niet?’

Hij had willen zeggen: ‘Dat is waar. Vergeef mij, ik bedoelde het zoo kwaad niet.’ Maar op 't zelfde oogenblik verlamde zijn tong weer. Hij kon 't niet uitbrengen. En zijn ooren hoorden niet meer.

Maar de eenige woorden, die hij gehoord had, sinds de stem van zijn moeder in de kinderziel doordrong voor dat de doofheid die scheidde van het groote levenslied - de eenige woorden waren: ‘Weg van mij! Wat kan 't mij schelen of gij spreken en hooren kunt, of niet?’

En weer roeide de man naar het onderaardsche hol.

Maar ditmaal was hij mismoedig. Geen veelbelovend vertrouwen maakte zijn tongbanden los en opende zijn ooren. En toen het monster den muil opende om het water op te slurpen - voelde hij slechts angst en schrik. Geen wonder geschiedde en de kracht ontbrak hem om in de boot terug te roeien.

Het hol verslond hem.

En wat eens in het hol komt blijft er in voor eeuwig.

Het is de trouwe bondgenoot van den Dood - met lange tusschenpoozen - zonder haast - verteert het wat in zijn gulzigen mond geraakte...

Jussa vouwde de handen. ‘God zij de ziel van den vreemden doofstomme genadig! Amen.’....

Toen Jussa de sacristie uitkwam, zat de vreemde vrouw reeds in de slee - ver weg het pad op. Zij hield zelf de teugels. Het paard wilde er van door, maar zij hield het in.

Hij stond onbewegelijk op de trap. Zijn hand wilde de bonten muts grijpen, maar hij had de kracht niet die op te heffen en hij leed onder de onmacht van zijn ziel.

Zij keek om.

De kin zakte steeds meer op den schouder, terwijl de blik naar hem toe zweefde en misschien haar bloed mede voerde; zij verbleekte... Het paard gaf een ruk. Zij reikte de teugels aan den koetsier. ‘Vlug!’

- Eerst toen zij op het ijs van de rivier waren ontsnapte haar een diepe zucht van verlichting.

- ‘Vlug!’

Af en toe kreeg zij onder den snellen rit het angstige gevoel alsof een schaduw, een gedachte van hem haar volgde. Nog eens stroomde het bloed sneller door haar aderen en had zij een bijna onbedwingbaren lust om hem te omhelzen en hem in haar armen te drukken hij die daar leefde in eenzaamheid... Zou hij haar volgen?... Zij moest omkijken. Herhaaldelijk keek zij om. Die raadselachtige onzekerheid benam haar weer bijna den adem... Maar toen ontwaakte zij weer. ‘Vlug!’

... De zon wierp een blozenden glans over de sneeuwvlokken die begonnen neer te dalen, eerst licht, toen dichter en dichter - totdat de zon er niet meer doorheen kon dringen.

... Ineengedoken zat zij onder de berenhuid... Haar kleine, blonde jongen zou niet meer behoeven te vragen wanneer zij naar Papa gingen. Hemel, zij had zoo'n medelijden met haar man toen het in den herfst ‘begon’ - in den herfst, toen zij aan Juhani begon te denken.... En zij had menigmaal gehuild, omdat zij er niets aan doen kon...

De fjord en de zee kwamen in het gezicht.

De sneeuwvlokken op haar gezicht smolten door haar tranen. ‘Juhani! Ik kon 't niet helpen! God sta me bij! Ik wist niet beter’...

[p. 624]

- En zij herinnerde zich wat haar moeder op haar sterfbed in haar album geschreven had. Met Gothische letters had zij het geschreven.

‘Ondervindt je een groote teleurstelling in 't leven mijn kind - en er is een teleurstelling, die de grootste is van alle - denk dan niet, dat de bitterheid van de eerste smart verdriet is.’