De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Voor: Een Vrije Socialist.

Ziehier, het U beloofde antwoord. Om te beginnen bewijst gij mij, - indien ik het niet reeds wist, - dat gij nog heel jong zijt, door Uw naieve vooronderstelling dat de menschen zich voor het anarchisme zullen interesseeren, ‘indien zij voelen voor wat Rechtvaardig is.’ Mijn beste vriend, indien de menschen voelen konden voor rechtvaardigheid, dan ware Uw anarchisme inderdaad mogelijk, en dan ware dus geheel mijn tegenbetoog tegen U onnoodig. Ik hield dit betoog tegen U echter juist daarom, omdat ik vast overtuigd ben, dat de meerderheid van het menschdom, verreweg de allergrootste helft ervan, niets, absoluut niets, kan noch wil voelen voor rechtvaardigheid, integendeel daarvan een instinctieven afkeer heeft, uit eigen-belang en zucht naar hooger-op. Lees b.v. maar eens de Gedenkschriften van Uw eigen leidsman Domela Nieuwenhuis; mij dunkt, grooter bewijs vóór deze mijne stelling kunt gij niet vinden dan diens eigenhandig geschreven levensgeschiedenis van miskenning en ondank en niet begrepen-zijn-geworden, uit bepaalden onwil zijner eigen medestanders in de eerste plaats.

‘Indien U geboren waart als proletariërs-kind en de wreedheid van het kapitalisme in al haar meedoogenloosheid aan den lijve gevoeld had - indien U gevoeld had aan welke onmenschwaardige vernederingen de loonslaaf blootstaat en welke hij heeft te verdragen zonder morren, wil hij niet van gebrek omkomen - indien U daardoor (zooals ik) met haat was bezield tegen het schandelijk geldgezag, en met liefde voor de Vrijheid, dan zoudt U strijden voor de anarchie met al de kracht die in U was.’

Mijn waarde vriend, dat indien van U treft mij, en daarom wil ik U er een even eerlijk als onomwonden antwoord op geven. Ziehier. Wij zijn allen min of meer voortbrengselen onzer omgeving, onzer opvoeding, onzer omstandigheden, onzer voorouders. Ik ook. Ik heb armoede gekend, en zelfs honger, in den letterlijken zin. Maar, nooit heb ik nogtans mij één kunnen voelen met het plebs. Versta mij wel, ik bedoel niet het beschaafde volk, maar het ruwe, havelooze plebs. Het plebs stoot mij terug, ik voel dat ik niet behoor tot de hunnen, dat alles in hun doen en laten strijdig is met mijn doen en laten, dat mijn karakter, mijn zienswijze, mijn gevoelens, geheel mijn wezen in een woord, anders is dan zij zijn. Maar... indien. Ja, ik geloof dat gij gelijk hebt, indien ik ware geboren in de door U geschilderde omstandigheden, (zie de door mij hierboven letterlijk uit Uw brief overgenomen woorden,) dan zeer zeker geloof ik, met U, dat ik zoo zou denken als gij het hierboven U uitmaalt, indien ik geen geloof althans had, dat mij weerhield van onderwerping aan Gods wil. Dit is het eenige m.i. namelijk dat den mensch leert te berusten in onrechtvaardigheid van allerlei aard. Let wel namelijk, dat zulk een door mij ééns persoonlijk bezeten stellig geloof mij mij heeft doen schikken weleer in heel veel bittere onrechtvaardigheden van jeugd en opvoeding; onrechtvaardigheden, waaronder óók rijke kinderen zedelijk zwaarder kunnen lijden dan gij, de proletariërs, het U misschien kunt voorstellen. Zeker weet ik dan ook, had ik toen dat stellige geloof in Gods wil niet bezeten, ik had in die dagen stellig en zeker de verzenen tegen de prikkels geslagen. Welnu, zoo zou het mij óók zijn gegaan, ware ik zulk een proletariër-kind geweest als gij U het indenkt. Wel verre van te berusten, of van, - bibberend van kou, en kleumerig, in vuile kleeren, te staan gluren naar 't Paleis en naar de hofmeneeren, die er uit en in rijden, zooals ik dat dagelijks kan zien hier in het Noordeinde, juist van het slavenzielachtige plebs, - zou ik vol haat en vol opstand zijn geweest tegen al deze leegloopende rijken, huichelaars voor een goed deel ook nog, en ik zou net redeneeren als gij: ‘Ik

[p. 486]

heb niets te verliezen, alleen alles te winnen.’ Omgekeerd, een mijner redenen juist van minachting voor, van mij niet één kunnen voelen mèt het plebs, is immers deze zijn slavenzielachtigheid van zoo dom-onnoozel zich zand in de oogen laten strooien door het klatergoud van den rijkdom, van hunne voor eigen-plezier georganiseerde liefdadigheidsfeestjes, en het gouden-koets-gerij met mooie livreiknechten, enz. enz. Begrijp mij daarom goed, juist omdat het volk zóó is, zoo'n onnoozele, botte, zich met 'n goed-gunstig quasi-liberaal courantenpraatje, of 'n flauw volksfeest, of 'n jeneververhittingtracteerderij, tot onderwerping aan het gezag, tot vaderlandsliefde, tot verheerlijking van alles wat den rijke ten goede komt, latende overhalen idiote massa, juist daarom geloof ik noch in de mogelijkheid van zijn opheffing, (als massa genomen) noch in het nut daarvan. Integendeel, ik geloof dat wij er nog oneindig erger aan toe zouden zijn indien zulk een massa ooit de baas werd, dan zooals het nu is in ons ‘dierbaar’ vaderland; al vind, ik met U, het nu-bestaande dégoutant van onrechtvaardigheid, schijn, en leugen, en bedrog. - Ziet gij, dat is het verschil tusschen U en mij. Gij staat onder aan den ladder, en gij zegt: ‘ik heb niets te verliezen; ik heb alleen te winnen.’ Van Uw standpunt geef ik U gelijk. Maar ik sta er midden-op, niet bovenaan, en niet onderaan. En ik wil dáár blijven, mij voelend een éenling, een die me niet meer verwant voel aan mijn oorspronkelijke standgenooten, maar noch veel minder aan het plebs, en die ervan overtuigd ben dat het plebs (als geheel genomen) even weinig waard is als de zoogenaamd hoogere standen 't zijn (als geheel genomen).

Alles wat gij schrijft over de partijdigheid van de pers en het publiek in zake Domela Nieuwenhuis, beäam ik volkomen. Maar, is juist die partijdigheid niet een bewijs te méér vóór mijn stelling: de menschen, als geheel genomen, kunnen niet rechtvaardig zijn, willen het niet zijn, uit eigenbelang?

Een groote fout is in Uw stelsel Uw uitdrukking: Zieken en zwakken, die niet kunnen werken, hebben natuurlijk recht op liefderijke verpleging en verzorging. ‘Natuurlijk!’ Dat klinkt zoo gemakkelijk. Maar, sta nu eens even stil bij de consequenties dezer leer in de praktijk van het leven. Wat is namelijk: niet kunnen werken? Mij b.v. heeft reeds meer dan één dokter absoluut verboden te werken, met het oog op mijn hart; verboden. Maar, ik kan nog zeer goed werken; en ik doe het dus ook, omdat ik wil in het belang van mijn huishouden, mijn vriendin, onze hondenjongens. Tegelijk echter heb ik nu juist een voorbeeld onder de oogen, van iemand wien de dokter dag in dag uit laat luieren, (omdat een ander de verpleging betaalt terwijl zijn inkomen dóórgaat,) en die zich dat luieren laat aanleunen om dezelfde reden. Vraag, hoe moet het nu gaan met ons beiden in Uw toekomstheilstaat? Wie maakt dan uit wáár het luieren, en waar het wezenlijk niet-kunnen begint? De doktoren? Maar, houdt gij die voor per-se onfeilbaar, voor per-se belangeloos? En speelt bovendien de wil ook niet een zoo groote rol in zulke gevallen, dat juist reeds dáárom een dokter onmogelijk alles kan beslissen van dien aard? Voor mij ligt b.v. een brief van een correspondente, huisvrouw en moeder, wier hartzwakte nog veel erger is dan de mijne, maar die haar taak (zonder dienstbode) niet kan noch wil neerleggen, omdat het geldt haar gezin. Hoe moet het met zoo iemand gaan in Uw toekomst-heilstaat? Krijgt die de noodige dienstboden voortaan ter harer beschikking, of moet zij zich blijven afbeulen, terwijl deze of gene luiaard bewéért, allicht gerugsteund door een doktersbewijs, - want men kan een dokter heel goed wijsmaken zich ziek te vòelen - voor arbeid ongeschikt te zijn, en daarom dus door den Staat wordt onderhouden? En, waar blijft gij overigens met de vele zieken door eigen schuld, door onvoorzichtig-willen-leven, door opzettelijke dieetfouten, uit gebrek aan wilskracht, door uitspattingen op zedelijk gebied? Gaat gij die allen óók onderhouden ten slotte op rekening van den Staat? Of moeten zij maar onverzorgd doodgaan? Etc. Etc.

De conclusie daarom waartoe ik geraakt ben - omdat ik mij een eenling voel - is dat mij niets overblijft dan te trachten in mijn eigen naaste omgeving zoo goed, zoo beleefd, en zoo billijk mogelijk te zijn, voor hen die van mij afhangen, of die een sport lager staan op den maatschappelijken ladder dan ik; verder gáárne te geven aan armen en misdeelden uit puur en oprecht medelijden, zonder een oogenblik te onderzoeken of zij 't wel ‘verdienen’; eindelijk niet te kruipen en te buigen voor hooger geplaatsten; terwijl ik voor de rest mij met afkeer afwend van wèlke politieke richting of van wèlke politieke partij ook, juist omdat de eene geen steek beter is dan de andere, en het allen alléén te doen is (wat de leiders betreft) om eigenbelang, waarvan de domme volgelingen het slachtoffer worden.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.