De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Uit Christelijke Kringen.
Roman door Anna de Savornin Lohman.

(Vervolg van No. 26).

In haar witte nachtjapon, den hals, met wat kant afgezet, bloot, de mouwen half lang, zat ze nu thuis, in de intimiteit van haar meisjes-slaapkamertje, haar bloote voetjes in blauwe muiltjes, een lichtblauw fauteuiltje geschoven dicht voor het open haard-vuur, 't blonde haar los golvend over den blauwen stoelleuning. - -

Ademloos las ze ‘de Vaderlander’, gauw, stilletjes, toen ze mama had goeden nacht gezegd daareven, mee naar boven genomen, omdat het pleidooi, ‘zijn’ pleidooi, daar voluit instond, in zijn geheel opgenomen, van wege het groot belang der zaak. - -

‘Zeker, het was gemakkelijk dengenen die, om Christus' wil, zich wijdden aan het werk der liefde, aan te vallen en te veroordeelen’ - had hij gezegd - - ‘maar, bedacht men dan niet hoe moeilijk, hoe veel omvattend, hoe ondankbaar dat werk was, op zichzelf be schouwd? Bedacht men niet uit welk een poel der zonde zulke ongelukkige verleide wezens moesten worden opgevischt, om onderkomen en leiding te vinden en den weg naar Hooger te worden gewezen, in de gestichten der barmhartigheid als: Zoekt het Verlorene! Poelen der zonde, ja, waar zulke meisjes werden verdorven, werden bevuild en verontreinigd! Zoodat er, gelijk ook in dit geval weer gebleken was, geen redding dikwijls meer mogelijk viel dóór hare diepgezonkenheid. En, aan wien de schuld van dat alles, indien men de diepste oorzaken naging! O, niet aan haar zelven; maar aan die haar zoo ver gebracht hadden, de ongeloovigen, de zedeloozen, de spotters met God en godsdienst, de vrije liefde predikers, de christelijke

[p. 420]

moraal-verachters - aan hen de éérste schuld! -

Voor hen immers heette de prostitutie een noodzakelijk kwaad, een erbij behoorende jongelui-opvoeding! De edele bedoelingen der bestuurders van het Gesticht: Zoekt het Verlorene werden door dezulken opzettelijk miskend, en uit boosaardigheid door het slijk gesleurd - omdat zij maar al te goed wisten immers, hoe aan hun rijk van zedeloosheid en losbandigheid een einde zou komen, indien de Zoekt-het-Verlorene-Gestichten maar steeds talrijker werden, en steeds krachtiger hun zegenrijken invloed ten goede konden doen uitgaan. Want immers, niet om den dood van dat beklagenswaardige meisje als zoodanig ging het; het sprak vanzelf, voor ieder die onpartijdig oordeelde, dat niemand daaraan part noch deel had, dat alleen een toevallige samenloop van omstandigheden in het spel was geweest; neen het ging om een veel diepere oorzaak, om de vijandschap, welke het reddingswerk onder de gevallen meísjes steeds zet bij hen, die deze ongelukkigen beschouwen, als hun rechtmatige mannen-prooi. Menschen-liefde was hier slechts een dekmantel om vuig egoisme te verbergen, egoisme van den natuurlijken mensch, die niet weet zijn eigen begeerten en hartstochten en wellusten ondergeschikt te maken aan den wil van God, en die daarom zich gerechtigd acht daaraan bandeloos toe te geven, ten koste van zijn medeschepsel, wiens lichaam en ziel beide verloren gaan in den afgrond der onzedelijkheid; - waaruit het christelijk reddingswerk haar weer poogt op te heffen - allen die, op welke wijze ook, zich daaraan wijden, weten tot welk een prijs van zelfverloochening en geloofsijver en christelijke toewijding.’ - - - - -

De rest van het pleidooi was een juridische uiteenzetting, om de onbewijsbaarheid van de ten laste gelegde feiten aan te toonen. Ellen sloeg die bewijsvoering - waarvan zij de steekhoudendheid overigens dien middag reeds van alle kanten had hooren bevestigen - haastig over, keerde opnieuw terug, met schitterende oogen en gloeiende wangen, tot dat prachtig begin, die met Vermeulen's welluidende stem en beschaafde gestes voorgedragen inleiding, die geheel zijn gehoor had vervuld van bewondering voor zijn redenaarsgaven en talent van voordracht.

‘Wat een man! Wat een edele man! - Welk een ècht Christen!’ - juichte het op in hare onschuldige meisjesziel! ‘Hoe moest hij het verlorene, het gevallene, liefhebben, om zóó te kunnen spreken voor haar, zóó te kunnen getuigen tegen haar belagers! En wat was Hermance te benijden, Hermance Vermeulen, die zulk een man tot echtgenoot had, zulk een steun, zulk een voorbeeld neven zich! - - -

Neen, neen, zij zou nooit trouwen, nooit... Zij zou nooit iemand vinden, die op zóó'n man als Vermeulen geleek. Zoo was er geen tweede man!’ - -

Voor het eerst, heel duidelijk, kwam het denkbeeld van huwelijk, van kinderen begeeren om te kunnen vertroetelen en liefkozen, op in haar als iets moois en begeerlijks - maar waarvan ze tegelijk zich dadelijk zeide, dat het niet voor haar zou zijn weggelegd dat geluk, omdat zij nooit een Vermeulen zou ontmoeten, 't éénig soort van man dat zij ooit zou kunnen liefhebben - dacht zij! Tot hiertoe had ze nog nooit onomwonden gedacht aan trouwen, en evenmin aan de tegenstelling van later alleen zullen zijn, indien ze niet trouwde. Ze had geleefd in het heden, zonder meer; nu bedacht ze plotseling ineens, dat haar van-zelf-aangewezen toekomst behoorde te zijn in het huwelijk treden, maar metéén dat ze den man, die haar daartoe noodig was, niet zou vinden.

- - Want nu had haar onbewust en onbegrepen meisjes-ideaal, van ‘den’ onbekenden man, die eenmaal komen zou in haar leven, een vasten vorm aangenomen, wist zij dat hij moest gelijken op Vermeulen, uiterlijk en innerlijk.

Dat zij Vermeulen-zelf liefhad, begreep zij niet intusschen. Daarvoor zat de bijbel-opvoeding van: ‘Gij zult niet begeeren eens anderen man’ veel te vast nog in haar; vastgemoerd op de sterke hechtselen van wat fatsoen en goede zeden leeraren in zulke opzichten aan een welopgevoed meisje...

Toen zij met een sentimenteele teederheid het pleidooi uitknipte, en in een lâtje van haar bureau wegborg, dan haar electrisch licht uitdeed, en zich in haar witte bed vleide, wakend, met open oogen voor zich heenstarend, toen dacht ze niet anders, dan hoe jammer het was dat er niet méér Vermeulens waren natuurlijk dan deze eene - - omdat zij nooit een zou kunnen liefhebben die niet gansch en al was zooals hij. - - En terwijl zij, met een wrok om haar wereldschheid, terugdacht aan Hermance, met de bloote schouders uit de strakkende japon, met den behaagzieken lach van de volle roode lippen, en de coquette manieren, terwijl zij, om zoo'n vrouw, die hem niet begreep natuurlijk, hem heimelijk beklaagde, vermoedde zij absoluut niet hoe dit in eigen oogen heel geoorloofde gevoel niet was christelijke verontwaardiging maar heel doodeenvoudig vrouwelijke jaloezie.

Van dien dag af besmeurden ze haar...

[p. 421]

zonder dat ze er een flauw vermoeden van had waarom.

Daar was tante Mary, die het niet had kunnen verdragen, dat zoo'n jong nest, als die pas-voor-den-dag-komende Ellen, een man van de beteekenis en de positie van Mr. Vermeulen den halven avond in beslag had durven nemen. - Daar was ‘Ber’, door wien het heel goed was gemerkt, hoe zijn conversatie en zijn would-begeestigheid aan tafel zijn nichtje heel koud lieten, terwijl hare oogen hadden geschitterd om grootpapa Eduma's-prijsje aan dien pedanten Vermeulen. En daar was oom Sjoerd, kaalhoofdig en onbeduidend, die zoo graag zijn oomschap had laten gelden bij mooie achttienjarige Ellen, en die het zuur zoet had moeten aanzien, hoe zij inplaats daarvan enkel oog en oor had gehad voor de geestesgaven en talenten van den slanken knappen Vermeulen, - toch een man van zijn jaren met dat al, maar die zich vrij wat beter had geconserveerd. En dan de Comtesse de Grevere, furieus omdat Ellen, met haar gewaagd discours over: Zoekt het Verlorene en gevallen meisjes, de jongelui had in beslag genomen, daardoor haar en de andere jonge meisjes had genoodzaakt immers zich fatsoenshalve af te zonderen uit haar buurt... allen, ieder op zijn of haar giftige wijze van beschaafd-laster-mensch, strooide het zaad uit:

‘Je kon wèl merken toch, dat er indertijd iets raars gebeurd was met die mevrouw Stinia. - - Zoo moeder, zoo kind. - Meneer Eduma de Witt mocht wèl oppassen, anders kon hij nog plezier beleven van z'n mooie rijke kleindochter! - - Één schandaal in de familie was al meer dan genoeg.’ - -

Het kwam de Eduma's de Witt-zelven ter oore. - - Ber liet er hatelijk iets van vallen, toen grootpapa 'n toespeling maakte op z'n wensch, dat hij en Ellen nog eens een paar zouden worden.

‘'n Lieve mooie meid, wat, - je nichtje;... wat zag ze er goed uit op jullie diner! - - 'n Vrouw om voor den dag mee te kunnen komen voor 'n man!’ - -

- - - ‘Nu ja,’ had Ber fijntjes geinsinueerd. - - ‘Mooi is ze - - om mee op te slaan - - dat hebben we allemaal dien middag ondervonden. - Maar ze moet toch wat leeren oppassen wàt ze zegt, - - 'n vrouw, die je gaat compromitteeren, al is ze nog zoo mooi en zoo rijk - - merci.’ - -

‘Wat bedoel je jongen?’ - - Grootpapa Eduma de Witt, aan wien Ber een visite maakte tot afscheid, vóór hij weer naar Utrecht terugging, terwijl zijn vrouw statig troonde bij de afternoon-tea, keek hem half boos, half ongerust aan. -

Maar Ber vond het veiliger, nu hij zijn gift had laten vallen, de rest over te laten aan de handigheden van papa en mama. - -

‘Lieve hemel,’ zei hij, ineens zijn afscheid nemend, ‘U moet mijn woorden niet àl te hoog opnemen. - Ik zal in èlk geval m'n eigen aardig nichtje niet gaan aanklagen bij U. - Dat zou toch al heel-ongalant zijn. - Ze moet ten slotte 't ook maar zelve weten, hé, wat ze al of niet durft zeggen.’

‘Durft zeggen?’ - - herhaalde grootmama Eduma de Witt-ex-mevrouw Horstenboer, vragend - -

Ber glimlachte geheimzinnig. - - ‘Ik heb al meer gezegd dan ik zeggen wou’ - gleed hij er tactvol gauw tusschen uit. -

Z'n grootvader ging bij Mary en Sjoerd informeeren, niet gerust er op wat er dan toch was gebeurd. Want hij-óók dacht terstond aan de Geerte-erfenis en haar kind. Eerst had hij zijn tweede vrouw willen sturen, maar die vond beter dat zij er buiten bleef. ‘Ik ben aangetrouwd, ik wil niet den schijn op mij laden, alsof ik jou kinderen de les lees,’ zei zij met haren onveranderlijken takt van vrouw van de wereld. ‘Als ik je onder vier oogen met iets kan raden of helpen, je weet, je kunt op mij steeds rekenen, maar het zou enkel kwaad bloed zetten als ik er over ging redeneeren met derden, al geldt het ook Mary- en Sjoerd-zelven.’ -

‘Ber had er maar niet van moeten reppen’ - vond Mary schijnheilig lief, toen schoonvader wilde weten wat er met Ellen was voorgevallen. ‘'t Is voor U altijd nog onplezieriger dan voor ons nietwaar! Ze is voor ons toch maar 't nichtje-alleen. Maar voor U, als de vader van Geerte’...

‘Wat heeft Geerte er nu weer mee te maken?’ Excellentie werd boos. Hij had maar liefst dat het verleden bleef rusten, vond het alleronplezierigst, wanneer Mary hem dat zoo quasi-lief voor de voeten wierp, dat hij een dochter had met een vlekkerige geschiedenis, wat het ‘fatsoen’ betreft, waarover hij te vergeefs trachtte heen te wisschen. - -

Mary vouwde dadelijk heel-bescheiden-toegevend haar handen in haar schoot. - -

‘Och - natuurlijk - - Geerte is zoo uw lieveling steeds geweest - - laat ons het toch laten rusten als 't u blieft’ - verzocht zij quasi-christelijk - - ‘Waarom liet die flapuit van 'n Ber zich ook zoo tegen U gaan?’ - -

- - ‘Wilt U 'n glas wijn?’ - - stelde Sjoerd er tusschen in voor, als om af te leiden. - -

‘Dank-je - - Zeg me nu als 't jullie blieft, wat er eigenlijk zit achter al die toespelingen op Geerte en op Ellen,’ vroeg Excellentie nerveus. - -

‘Och, heusch niet zóóveel van belang als U schijnt te meenen. - 't Is maar, 't goeie kind

[p. 422]

afficheert haar naieve bewondering voor Vermeulen zóó in het oog loopend - - Hermance-zelve lacht er natuurlijk om - - maar nu komt er nog bij dat ze zulke schuine praatjes moet zijn begonnen, met de Schuere en de andere jongelui, over dat onkiesche proces van: Zoekt het Verlorene. Ik heb het natuurlijk niet gehoord, hé, maar Ber zegt dat hij star was van schrik over haar malle uitingen; en haar van al die onfatsoenlijke dingen precies op de hoogte zijn. - En, enfin, als U 't dan weten wilt, mevrouw de Grevere is me dan ook den volgenden dag heel in vertrouwen komen vragen, of ik haar Nannie niet meer met die freule Stinia samen wou verzoeken. Ze vond het géén omgang voor haar dochter - zei ze - en daarbij insinueerde ze zoo'n beetje, dat het wel aan Geerte zou liggen.’ - -

‘Met zoo'n mama ook - zei ze,’ viel Sjoerd in, ‘kan je het 't meisje toch zelfs niet eens kwalijk nemen, als ze niet weet wat ze zeggen of zwijgen moet.’ -

‘'t Is wèl heel onplezierig voor ons - van je eigen naaste familie je zóó iets te moeten laten zeggen.’ - Mary veegde langs haar oogen.

‘Wat zeg je - - mevrouw de Grevere!’ - Excellentie werd wit van schrik. Graaf de Grevere en zijn vrouw waren namelijk steunpilaren van de partij, hij Kamerlid, zij van stijf-Utrechtschen adel, intiemen van de Koningin. -

‘Had het nu maar niet overgezegd aan papa; - voor hèm is 't toch nog het allerergste,’ deed Mary weer lievig. Zij wou altijd bij haar schoonvader de favorite-rol spelen van vroeger Geerte en Emma. -

‘Papa moet het toch weten - het is beter in ons aller belang’ - vond Sjoerd, van zijn kant, plechtig. -

En Excellentie dankte hem ook. ‘Ja, daarin heb je gelijk; 't is veel beter dat ik er dadelijk werk van maak, dadelijk.’ -

- - - - Maar 't was géén gemakkelijk zaakje om klaar te spelen - ondervond hij toch, toen hij bij Geerte zat. Zij, bij de eerste toespeling, barstte in woede-tranen uit.

‘Kon zij het dan helpen, dat Ellen niet wist wat ze moest zeggen of zwijgen! Had zij Ellen soms opgevoed, of integendeel juist haar calvinistische, steile, streng-orthodoxe man? Als 't kind dus onfatsoenlijke gesprekken hield, dan had zij die zeker niet van háár geleerd. Zij bedankte ervoor, nu, na zoovele jaren, weer opnieuw op haar brood te krijgen wat in elk geval papa's eigen schuld was; als hij haar niet had gekoppeld aan zijn rijken collega Stinia, van wien ze nooit had gehouden, dat wist hij best, dan zou er later niets zijn gebeurd tusschen haar en Fredi ten Have. Papa-zelf moest dan maar met Ellen spreken, als hij den moed had haar eigen moeder bij het kind te gaan bekladden. Harentwege kon hij 't gerust doen. Maar zij deed het niet. Zij geloofde óók niet wat Mary en Ber en Sjoerd rondleugenden. Die Mary was altijd jaloersch geweest op haar, gunde haar niet dat zij nu weer zoo prettig in den Haag woonde.’

- - ‘Maar mevrouw de Grevere’ - - kwam papa Eduma er met moeite tusschen, want zij maakte zich zóó boos, dat ze schreeuwde van nijdigheid. Hij had haar dan ook nog wel net overvallen, terwijl zij dolprettig zat te lezen in 'n feuilleton van the Queen, met 'n schotel taartjes vóór zich - - en 'n Haagsch hopje, ter afwisseling, in haar mond. - -

‘Wat kon háár die ingebeelde apin, die stijve Utrechtsche pauwin schelen! Ze wist heel goed wáár 't 'm in zat, in niets anders dan jaloezie op haar Ellen, omdat Nannie de Grevère, met haar geaffecteerde kunsten, nergens in trek was, ondanks haar “comtesse”-gedoe en haar knap gezicht.’ - - - - - - - - - - - - -

- - Zoo blééf het erbij. - - Ellen verwonderde zich 'n beetje, dat Miesje Vervoorde haar meer en meer liet loopen, en was blij, omdat Ber's hofmakerij aan haar tot een stilstand scheen te zijn gekomen, maar van de reden van dat alles begreep ze even weinig als van de toespelingen van grootmama Eduma de Witt, dat een jong meisje nooit te voorzichtig kan zijn in haar uitdrukkingen en in haar gedrag. Etc. Etc.

Heel te goeder trouw ging ze haar gewonen gang, innerlijk onbevlekt door de spatten, die ze, achter haar rug om, op haar reputatie wierpen. -

(Wordt vervolgd).