De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Uit Christelijke Kringen.
Roman door Anna de Savornin Lohman.

(Vervolg van No. 18).

Geerte had eerst niet veel opgehad met de Christian-science-doenerij, was er pas iets voor gaan voelen, toen zij merkte dat tante Anna Holt er zoo'n aristocratische steunpilaar van was. Want, voor tante Anna had zij altijd 'n soort wereldschen eerbied gevoeld, om haar zoo handig in de Haagsche wereld weten vooruit te komen, coute que coute. Al als jong-meisje placht zij in stilte haar te vergelijken bij haar eigene, altijd wat-verlegen, wat stijf zich voordoende, met 'n heimelijke nederigheid tegen de Haagsche groote wereld, die, om haar vader, bij hen aan huis kwam, opziende moeder, en zij had er menigmaal Gerty, haar nichtje, dan om benijd, dat die daardoor zooveel vaster in den zadel zat, wat uitgaan betreft, dan zij-zelve, 'n ministerdochter, toch, maar die steeds werd belemmerd 'n beetje door haar niet in den nieuwen voornamen Haagschen kring zich thuis-voelende, in haar hart Vrije-universiteit-calvinistisch-Amsterdamsch gebleven moeder. Terwijl tante Holt, nadat ze toch eigenlijk regelrecht 'n mésaillance had begaan met dien ijzerwinkel-zoon, desniettemin de kunst wist te verstaan, met haar trait d' union-naam Holt-Eduma-de-Witt, zich zelve brutaal 'n douairièrecachet op te plakken van adelijke weduwe, en, dank zij haar takt en haar zich overal weten gezien-te-maken, over alle moeilijkheden en alle hinderpalen en alle op haar neerzien wist heen te komen; zooals ze ook nu weer, ondanks 't schandaal indertijd met haar schoonzoon, door zich bijtijds als hoofd van den nieuwen mode-godsdienst op te werpen, daardoor'n heel-gedistingueerde coterie rondom had weten te vereenigen.

Dat was 't 'm! Tante Holt had flair! Ze wist altijd precies 't juiste moment waarop ze iets nieuws moest aanpakken. Toen ze in den begin in den Haag woonde, vóór de Excellentiegrootheid van haar broer, was ze heel-dunnetjes-onopzienbarend van den behoudenden kant geweest, net als ieder aristocraat, of die er voor wil doorgaan, dat in den Haag pleegt te zijn, maar zonder iets meer dan zoo'n heel doorzichtig vernisje van wat uiterlijkvertoon, van naar de fransche kerk gaan Zondags, en vooral nóóit naar 'n geprononceerd moderne bijeenkomst, of iets van dien aard. Met haar broers komst in den Haag, als anti-revolutionair Kamerlid van de Kuyperfractie, had ze echter dadelijk de bakens handig verzet, was, van lieverlede, heel-orthodox geworden, met 'n instinctief vooruitvoelen, hoe straks hem 'n nog voornamere positie misschien wachtte, hoe in èlk geval de Rechterzijde-vroomheid den doorslag daarbij ging geven weldra, 't tot iets wenschelijks zou maken als ze bijtijds dààrtoe behoorde. -

En zoo was het gekomen dan ook, dat toen 't Kamerlid Eduma de Witt Excellentie werd in een Rechterzijde- kabinet, iedereen al lang wist, hoe z'n zuster sinds de laatste jaren heel-orthodox was geworden, o zoo beslist orthodox. Haar gedrag viel dus volstrekt niet op als iets onhandig-plotselings. - Toen echter hadden zich de tijden weer veranderd. Excellentie was Excellentie in ruste

[p. 326]

geworden. Nieuwe godsdienst-mode-stroomingen, van spiritisme en theosofie en buddhisme en christian-science en christelijke kwakzalverij van geloovige wonderboertjes begonnen, bij wijze van variatie, in het zich-vervelende, altijd-wat-nieuws zoekende Haagsche high-life wortel te schieten. En mevrouw Holt, net op het moment waarop 't gefluister over haar ineens op reis getrokken schoonzoon haar positie wat wankel maakte, koos dadelijk handig uit dat alles uit christian-science als, geïmporteerd direct uit Amerika en Engeland, 't méést aristocratische, méést voor haar geschikte nieuwigheidje. Eerst hadden de aristocratische, in het Engelsch biddende en zingende ‘gemeenteleden’ bij haar zelve aan huis hunne bijeenkomsten gehouden; toen had zij tot het oprichten van de nieuwe ‘kerk’ een groote som bijgedragen; zoo was haar naam tenslotte zoodanig met de zaak-zelve vereenzelvigd geworden, dat zij onder de christian-scientisten, bijna allemaal menschen van voornamen stand, of die er voor wilden doorgaan, een onaantastbare positie innam van ‘'n heel bijzondere vrouw’ te zijn, iets wat je door hare bewonderaars, en vooral bewonderaarsters, met zulk een niet tegen te spreken ijver werd verzekerd, dat nìemand er gewoonlijk den moed toe had dóór te dringen in de geheimen harer ‘bijzonderheid.’ Wie 't probeerde kreeg dadelijk het alle verdere discussie afsnijdend christian-scientist-antwoord: ‘Och, als U 't boek van Mrs Eddij niet hebt gelezen, dan kunt U dat toch niet begrijpen.’

- En daarom, al durfde Geert, wat haar zelve betrof, - om haar twijfelachtig verleden dat haar in alles onvrij had gemaakt - in geen enkel opzicht afwijken van den rechten gebaanden weg, die voor háár was dien van wijlen haar steil-orthodoxen man, en haar Kuyperiaan-richting vader, toch had ze inwendig een soort van stille bewondering voor dat nieuwe gedoe, dat tante Anna er zóó handig had ingesmokkeld, dat het nu 'n bepaalde rage werd voor moderne up to date menschen er aan mee te doen. En ze vond die mevrouw Vervoorde, die haar Miesje op die dóór en dóór aristocratische manier had laten behandelen, dan ook lang nog zoo gek niet. - -

Ze had er immers onder anderen vasten voet aan te danken bij tante Holt, die, van 'n oppervlakkige jour-kennis, nu was geworden een der ‘intiemen’ van de Vervoordes, en Miesje dientengevolge overal chaperonneerde, en op allerlei pretjes tracteerde, en, in één woord, onder hare aristocratische vleugelen had genomen. -

- - - ‘Ik zou 't erg gek vinden als meneer Vervoorde op zijn stuk bleef staan, door die Engelsche juffrouw niet in huis te willen nemen’ - zeize dus - ‘Die heeft Miesje dan toch maar genezen. - En zij, de Vervoordes, mogen God danken dat tante Holt hun dus aan die christian-science juffrouw heeft geholpen. Als zij 't nu graag wil, dat ze er voor goed in huis komt, dan zou 't toch 'n sottise zijn het niet te doen. Want 't zal wel 'n idee van tante zijn; die heeft zóóveel protegé's van dien aard’.

‘Ja, dat geloof ik ook wel’, beweerde Ellen. ‘'t Is een juffrouw, die tante in Londen heeft opgedaan, op een meeting, en die op haar raad zich hier heeft gevestigd, om met lesgeven en muziek er wat bij te verdienen. Maar 't schijnt dat ze niet hèél véél te doen heeft, en daarom zou tante 't zoo'n prettig iets vinden, als ze nu heelemaal vrij kosten inwoning had bij de Vervoordes. Ziet U moeder - dat vind ik er nu zoo in-stuitend in, dat die christian-science-juffrouwen bijna allemaal Engelschen zijn, die hier naar den Haag overkomen om op zoo'n manier te gaan leven op den zak van rijke goedgeloovige menschen. U weet wel, bij nicht van der Hooph is er ook eene aan huis geweest 'n tijdlang, 'n zoogenaamde vriendin van Lizzy; en Marie Nerveu, - die pleegzuster van Johnie Vermeulen bedoel ik, - zegt dat zij verscheidene families kent, die zich op zoo'n dito manier 'n Engelsche dood-eetster op hun dak laten schuiven; - zoo noemt zij het: 'n doodeetster’. - -

Geerte haalde de schouders op. ‘Ik zou er onder ons gezegd óók niet veel geloof aan hechten’ beäamde zij. ‘Ik neem liever m'n gewonen huismiddeltjes-dokter dan die mevrouw Eddy. Maar, met dat al, moet je toch maar niet vergeten dat de Vervoordes, en 'n heele boel anderen, gróóte verplichting hebben aan tante Anna's verspreiding van die christian-science-ideeën. Miesje is de éénige niet, die is genezen, hoor!’

- - ‘Neen, natuurlijk, als je zenuwziek bent! Dan kan elke geneeswijze, waarìn je geloof hebt, je genezen - zegt Marie Nerveu. Maar komt U nu eens bij hen met den een of den ander, die 'n wezenlijke kwaal heeft, zooiets van tering, of van kanker, of van typhus, of van 'n beenbreuk. Worden die óók genezen?

... Dan zeggen ze maar wat! Verbeeldt U, laatst ontmoette ik bij Miesje 'n vriendin van 'r, ook 'n vreeselijke christian-scientist enthousiast, 'n stokdoof meisje. Wel, ze zei brutaal-weg dat ze nu, na die Christian-science behandeling, niet meer doof is! En ik moest haar ondertusschen gewoonweg beschreeuwen. Maar, toen ze weg was, en ik er Miesje wat van zeggen wou, gaf die me ten antwoord: ‘Ja toch wel. Ze is in zekeren zin wèl genezen. Want wij-christian-scientisten merken het heusch níet eens meer op dat ze niet goed-hoort. Heusch niet!’

- Geerte schaterde; van louter pret nam ze nog 'n taartje. Die Ellen was nu tegen-

[p. 327]

woordig zoo ingezellig, met zulke verhalen! Vroeger op De Ekenhuize hoorde je nooit iets van 'r dan van 'r armen- en zieken-bezoeken. Natuurlijk, trouwens! Zij kon 't ook niet helpen dat daar nooit iemand van hun stand was geweest om eens over te babbelen. Tegenwoordig ontbrak het hun-beiden, op deze oppervlakkige manier zonder diepere intimiteit, nooit aan stof tot over-en-weerkeuvelen. Zij harerzijds herinnerde zich nu óók zoo'n dito onzin-geval, vertelde het, al room-taartje-lepelend:

‘Dan moet je Quirine Bogaarts zien tegenwoordig. Ik, en iedereen van haar leeftijd, we hebben haar van kind-af nooit anders gekend dan met 'n bril en 'n lorgnet over elkaar, zóó bijziend is ze! 't Zit 'm in 'r familie, geloof ik. Ze had ook nooit 'n man opgedaan zonder 'r vele geld. Nu, die ontmoette ik verleden toevallig bij tante Anna; - zonder iets voor haar oogen, geen bril, geen lorgnet. Ze liep niet alleen mij bijna omver, maar ook zoowat alle tafels en stoelen, als tante haar niet had geholpen, en ze zag zelfs niet eens 't verschil tusschen tante en mij, toen ze ons goeien dag zei. - En toch loopt ze maar kalm-weg zoo zonder iets, en zegt, dat ze door de Christian-science is genezen van haar bijziendheid. - - En tante geeft er heel handig 'n plooitje aan:

‘Nu ja, ze overdrijft wat, in haar groote dankbaarheid. Maar heusch, ze ziet veel beter dan vroeger.’ - -

Toen, 't gebak-schoteltje wegzettend, viel haar oog ineens op de invitatie van Mary:

‘Hè ja, dat heb ik je nog niet eens verteld! Er is 'n invitatie voor je, voor ons beiden-eigenlijk, maar ik vind het voor mij niets.’ - -

‘Van wie?’ -

‘Van tante Mary, voor 'n groot diner’...

‘Ajakkes’...

Ellen hield niet van haar oom en tante Eduma de Witt. Zij vond oom Sjoerd, met zijn grof-sensueele blikken naar haar, die hij zich in zijn oom-qualiteit familiaar veroorloofde, antipathiek; zijn familiariteiten, van haar in den wang knijpen en, bij elken verjaardag of familiefeest-gelegenheid smullig zoenen, ergerden haar telkens opnieuw, omdat zij ze niet durfde afwijzen als jong nichtje; maar nog veel onsympathieker was haar de rechte statige tante, met de dunne saamgenepen lippen van: Ik voel me zoo ver verheven, in voornaamheid en deugdzaamheid beide, boven het plebs; met de valsche manieren van altijd willen lijken lief en meegaand, waarachter zij - Ellen's open ronde natuur voelde het instinctief - verborg een koele koude berekening van voor niemand of niets een waar gevoel hebben dan alleen voor eigen-ik.

‘Als U niet gaat, ga ik-ook niet’ - besliste zij reeds. Maar hare moeder schudde het hoofd:

‘Neen kind - doe me nu 't plezier - en wees nu eens niet koppig. Ik ga niet, omdat ik 't voor mij nog geen pasgevend iets vind, zoo kort na je vaders dood. Maar jij bent jong. Jij hebt recht op je jeugd en je leven. Dit is nu eigenlijk je eerste début, kan men haast zeggen. Tante Mary doet dat soort dingen altijd héél chic.’

‘Maar ik heb er niets geen lust in. Ik weet al vooruit dat ik naast ‘Ber’ - Ellen bauwde de Haagsche verbastering van den noordschen familie-naam van Berend smadelijk na - ‘zal moeten zitten, en dat hij me den heelen middag gruwelijk zal vervelen met z'n air van blasé-studentje! - - En, o moeder, verbeeldt U, wat ik verleden toevallig zag, hij wordt nu al káál - -vindt U 't niet vreeselijk, zoo'n jonge jongen!’ - -

Ellen was te onschuldig nog om voor de vroegtijdige kaalheid van Ber een andere oorzaak te zoeken dan toevallige misdeeldheid! Haar moeder ging er niet op in; zij voor zich had de familie-verbintenis óók wel gewenscht, maar ze wilde haar kind niet beïnfluenceeren. Daarvoor had zij-zelve te veel geleden, om zich niet vast te hebben voorgenomen, dat ze Ellen nooit tot een of ander goede-partij-huwelijk zou dwingen. -

‘In elk geval ben je toch niet éénzijdig’ - leidde zij dus af - ‘behalve Ber kan je toch nog 'n tweeden buurman hebben, die je beter bevalt. - - En, in elk geval, zóó kom je een beetje erin. Wie weet of de Vervoordes en de Vermeulens ook niet gaan! Dan heb je dadelijk al 'n páár goeie kennissen.’ -

Ineens helderde Ellen's, bij het vooruitzicht van het diner verdonkerd gezicht, weer geheel op. ‘De Vervoordes zullen er niet zijn’ - zei ze - . ‘Ik geloof niet dat tante Mary die heel veel ziet. Maar mevrouw Vermeulen en zij, tante, zijn, geloof ik, nog al gelieerd samen; als ik mevrouw Vermeulen dan eens vroeg of ik met hen mag meerijden? Wij wonen één kant uit. Mevrouw heeft morgen haar jour, dan kan ik 't wel even zelf gaan vragen bij haar?’

‘Mij goed’ - zei Geerte, zonder erg. Alleen maar er bij stilstaand, dat Ellen gauwer had toegegeven dan zij had durven hopen. - Ellen, heelemaal in haar Vermeulen-gedachten, voegde er nog, hardop denkend, bij:

‘Dan kan ik mevrouw met-een vragen of zij eens met me naar haar schoonouders wil gaan. Want, vindt U óók niet, nu die ouwe mevrouw mij dat zoo lief gevraagd heeft, kan ik dáár toch niet goed van-af.’ -

‘Natuurlijk niet.’ - Geerte schrikte op van het denkbeeld, dat Ellen zoo'n zet in den

[p. 328]

stijf beugel van het Haagsche leven zou laten glippen, zonder te vermoeden hoe blij het meisje-zelve was, - maar om geheel andere redenen, - met dezen band méér met den door haar heimelijk bewonderden begaafden advocaat, in wien zij een hoogstaand, door zijn vrouw niet-begrepen man zag. - - ‘Ik vind het integendeel uitstekend dat je het niet te lang uitstelt.’

‘Ze sprak zóó lief met Johnny - en toen tegen mij - over papa, dien ze nog gekend had - zei ze. - Moeder, U moest haar óók leeren kennen - want 't is zeker vóór papa's huwelijk geweest, als kamerlid, tenminste van U sprak ze niet.’ -

- - Geerte zette de kopjes op het theetafeltje terug, en drukte op den electrischen schelknop, om, door het afnemen van den theeboel en het binnenkomen van den knecht, een afleiding te geven.

‘Ja, dat zal wel zoo zijn. - Ik herinner mij niet tenminste’ - zei ze vaag - ‘dat ik ooit...’

Voor haar herinnering verrees tegelijkertijd met wreede duidelijkheid ineens weer het heele verleden, hoe zij, de echtgenoote van den minister Stinta, meermalen, bij groote recepties, die statige, deftige, strakke vrouw had ontmoet, die, reeds toen zij een jong meisje was, tegen haar 'n eenigzins koele, stijve houding had aangenomen van: Je bent mij de rechte niet, ondanks je vaders opgeplakte vroomheid. Vooral na die fancy-fairgeschiedenis, toen haar nichtje Gerty en zij zoo veel van zich hadden doen spreken door haar geflirt en drukke gedoe, toen haar naam zóó in het openbaar was genoemd met dien van Fredi ten Have, dat iedereen een engagement verwachtte, was haar door hare ouders herhaaldelijk, onder degenen die zich aan haar gedrag hadden geërgerd, den naam van die deftige mevrouw Vermeulen van de Koninginnegracht voor de voeten geworpen, omdat deze het was, die door de insgelijks in hare gedistingueerdheid gegriefde mevrouw Horstenboer met name was genoemd als een dergenen, die zich in hooge mate afkeurend hadden uitgelaten. Na haar huwelijk daarop, met den zoo onvervalscht rechtzinnig-denkenden baron Stinia, had zij wel gemerkt hoe dìensondanks het strenge oordeel over haarpersoonlijk van de steil-orthodoxe, op haar eigen deugd en voornaamheid onbewust hoogmoedige christin hetzelfde was gebleven.

- En toen was het schandaal gekomen; haar smadelijke verbanning naar De Ekenhuize, omdat haar man zijn ontslag indiende ‘om gezondheidsredenen’, waarvan niemand de dupe was, al deed iedereen of hij 't geloofde. En zij moest het daardoor thans dragen, dat die vrouw haar man alléén herdacht, alleen haar mans naam wilde noemen tegenover háár eigen kind, haar, de eigen moeder, verloochende dus als een geschandvlekte. 't Laaide even in haar op van machtelooze woede. Zij was toch wél laf zich zoo iets te laten welgevallen. Wat verbeelden die Vermeulens zich wel met hun air! Hadden zij dan ook niet hun deel van 't leven, dat niet aangenaam was te dragen, in hun mismaakte, door geen man-aangekeken dochter, en nu weer in hun ziekelijk klein-zoontje! - Maar zij moest hun beleediging wel accepteeren; als zij Ellen verbood erheen te gaan, dan moest zij toch óók zeggen wáárom, omdat die vrouw, die háár nu negeerde, haar wel degelijk vroeger had gekend. En zij wilde niet over dat verleden spreken, om Ellen niet, en om zich-zelve niet. - 't Was nu alles zoo heerlijk-zalig-gemakkelijk zoo. Waarom oude koeien uit den sloot halen! Haar eigen leven, dat nu weer prettig en kalm was, gaan bederven met de dingen te hoog op te nemen! Wat kon het háár ook schelen meer! - Dat was alles al zóó lang geleden! - - Zij zou, vóór de knecht ze meenam, in plaats van al dat geharrewar, liever nog maar één taartje nuttigen. - ‘Laat nog maar even staan Hendrik’, strekte ze haar hand uit naar den gebakschotel. -

(Wordt vervolgd.)