De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Uit Christelijke Kringen.
Roman door Anna de Savornin Lohman.

(Vervolg van No. 17).

Lui, in 'n lekkeren gemakkelijken stoel, zat Geerte, in haar boudoir, dat aan den salon grensde, te genieten in 'r eentje van haar afternoon-tea. Ze was nu 'n heel andere verschijning dan de verwaarloosde, slechtgecorsetteerde en slecht-gekapte, ouwelijkonverschillig-aangekleede Vrouwe van De Ekenhuize. Eerste rang-firma's, corsetiers, coiffeurs, tailleurs, hadden haar, wat ze zelve lachend noemde, weer 'n ‘menschelijk uitzien’ gegeven, zoodat ze zich nu niet meer behoefde te geneeren voor haar vroegere kennissen. Maar haar figuur was onherroepelijk weg, door het te veel lekker eten en drinken, waarin ze op De Ekenhuize van lieverlede 'n triviale vergoeding was gaan zoeken voor haar gemis aan 't vroegere uitgaan-leven in den Haag. En 't was haar te veel 'n gewoonte geworden zich dááraan toe te geven, dan dat ze de wilskracht had van b.v. hare tweede moeder, en tante Holt, en andere elegante verschijningen van meergevorderden leeftijd, van zichzelve te matigen in haar begeerte naar koekjes en gebakjes en uitgezochte maaltijden. Haar gezicht ook was daardoor te vet geworden, de lijnen ervan versmolten in te vleezige wangen. Maar 't kon haar niet schelen ook. Haar hoogere begeerten waren dood, evenals haar lichaam van vrouw was verstorven. Ze rustte nu nog slechts welbehagelijk uit van 't lange gevangenisbestaan dat achter haar lag, daarginds in het Noorden. Hare oppervlakkige natuur verlangde niet meer van het leven

[p. 278]

dan wat het haar nu, op haar leeftijd, nog redelijkerwijze kon geven, 'n prettig intérieur, gezellige babbelkennissen, de zoolang ontbeerde vrijheid van te doen en te laten wat ze verkoos; een vrijheid waarvan ze nu geen misbruik meer wenschte te maken op zedelijk gebied, die haar alleen daarom lief was, omdat ze weer zich kon omgeven met moderne vroolijke meubelen, en in den Haag kon wonen te midden harer vroegere kennissen, en kon lang op bed blijven liggen, en bovenal niet behoefde te zitten tegenover een onbeminden echtgenoot, die haar als het ware zwijgend bewaakte. Hare passie van de laatste jaren, voor roman-literatuur met 'n verwikkelden knoop en 'n goeden afloop ten slotte, 'n boek waarover je eerst sentimenteel kon huilen, en dat je toch ten slotte bevredigde door de vereeniging der gelieven, was haar ook nu nog steeds een aangename tijd-dooding, in de vele uren waarin zij thuiszat, te lui om, na 'n welverzorgden lunch of 'n rijkelijk diner, uit te gaan en zich daarvoor te moeten kleeden.

Als 't niet om Ellen ware geweest zou ze eigenlijk dien heelen diner-rommel hebben laten loopen, uit gemakzucht. Maar Ellen was haar trots, haar fierheid tegenover de kennissen van vroeger, dat zij, de eens zoo gezochte Geerte Stinia, een dochter had, met wie ze zoo goed voor den dag kon komen. Het was haar, heur-zelve onbewust, een triomf, dat Ellen nu van háár was, van háár alleen. Al die jaren immers had ze er zoo bitter onder geleden, dat haar man het kind van haar vervreemdde, stelselmatig, zich daartoe het recht toekende, door haar schuld van ontrouwe echtgenoote, dientengevolge niet waard was 'n dochter op te voeden. Alsof zij ooit haar kind, haar schuldeloos kind, 'n slecht woord zou hebben willen toespreken, zij, die zich juist tegenover dat kind zoo schuldbewust, zoo bevlekt voelde. Altijd echter had zij, ondanks die correcte houding, verre af moeten staan, hongerig als het ware naar de liefde, die Ellen zoo ruimschoots schonk aan den verafgoodden vader, en toch niet om háár deel durvend vragen, te fier ook om te willen afbedelen, wat haar niet vrijwillig werd geboden. O zij had het wel gevoeld, al die jaren lang, hoe Ellen eigenlijk in godsdienstigen hoogmoed op háár neerzag, haar veel minder hoog stelde dan haar man. En zij had er zwijgend, onverschillig ten slotte, in berust; zij kon immers niet anders dan berusten, dat wist zij. Zij vertegenwoordigde ‘de zonde’; dat voelde Ellen blijkbaar instinctmatig. En haar man verpersoonlijkte de vroomheid! Daarom was er voor haar, de moeder, geen plaats in het hart van haar eigengerechtig kind.

Maar nu, na Stinia's dood, was alles zoo anders geworden. Nu had Ellen alléén noghaar! En nu sprak het bloed. Nu bleek het toch, nu ze weg was uit dien steilen orthodoxen boeren-atmospheer daarginds, dat in háár ook kiemde de Eduma-begeerte naar levensgenot en levensblijheid, begeerte, die de strenge vaderopvoeding had onderdrukt, maar die nu uitsloeg dagelijks meer en meer, en die heimelijk, met 'n verstolen Schadenfreude, werd aangemoedigd door Geerte. Dat, die bloedsgemeenschap, die nu sprak, bracht hen nader tot elkander, van dag tot dag nader. Ellen sloot zich steeds meer aan, werd steeds meer vertrouwelijk; de moeder, die zoo lang naar die intieme verhouding had gesnakt, gaf haar teeder toe in alles, streelde haar ijdelheid met allerlei kleine oplettendheden voor haar. In Ellen zag zij haar eigen jeugd herleven, nijdloos, zelve uitgeleefd reeds, maar met 'n, bij al hare oppervlakkigheid, toch innige moederliefde, van haar kind zoo gelukkig mogelijk willen zien, zoo gelukkig als zij zelve het ook eens geweest was in hàre meisjesjaren -, zoolang totdat die ‘goede partij’, die nooit-beminde man, dien ze had genomen uit spijt, omdat Fredi ten Have haar liet zitten met hare verwaarloosde liefde tot hem, al haar jeugd-bloesems had doen verwelken en bevriezen met zijn calvinistische stijfheid en steilheid. Met 'n soort afkeer kon ze soms zien naar zijn portret, dat, welstandshalve, op haar schrijftafel stond in klein formaat, en levensgroot aan den muur in den salon prijkte. Haar tijdelijk medelijden met hem, toen hij daar zoo ziek en tot sterven gedoemd, neerlag in Bronovo, was zij reeds weer vergeten; alleen de herinnering aan haar lange ballingschap op De Ekenhuize leefde nog in haar voort, met de verbitterde nevengedachte, telkens in haar opgewekt door het lot van vroegere kennissen, hoe anders alles had kunnen zijn, indien hij minister had willen blijven, had willen voorkomen toenmaals het uitlekken van de zaak, door naar het uiterlijke leven te blijven handelen alsof er niets van die anonyme brieven wáár was geweest. Van het moment af waarop hij van zijn scheidingseisch, in zijn eersten toorn uitgesproken, had afgezien, had hij dat behooren te doen, - vond zij, vond ook haar vader, de Excellentie, die hem dat bruske heengaan uit den Haag, dat zooveel onnoodige opspraak had verwekt, nooit had vergeven!

't Was dan ook hare aan alles wat comme il faut is steeds denkende tweede moeder, mevrouw Horstenboer, geweest, die haar op de grove fout tegen den bon ton, dat Stinia's portret alleen in zijn dochters boudoir was te vinden, had attent gemaakt.

Zij, Geerte, had er niet aan gedacht hem ergens 'n plaatsje te geven. Maar mevrouw

[p. 279]

Horstenboer, bij de eerste inspectie van de nieuwe inrichting, had dadelijk waarschuwend gevraagd:

‘En je man, lieve kind, waar komt die te hangen? - - Je hebt toch 'n goed portret van hem, zie ik, in Ellen's kamer.’ -

‘Dat is 't hare’ - had zij strak geantwoord. ‘Hij heeft het voor haar laten maken toen zij naar kostschool ging. Ik heb alleen een uit onzen engagementstijd, in 'n album ergens.’ -

Mevrouw Horstenboer placht het doode verleden nooit aan te roeren, vond het kiescher, van háár standpunt, dat zij zich buiten al die familie-geschiedenissen van vóór haar tijd hield. Zij zei dus alleen:

‘Vindt je zelve niet dat het... hm... wat vréémd staat, dat het portret van je zoo-algemeen geachten man nergens is te zien in 't huis van zijn eigen vrouw... Je zoudt b.v. van die photo, die Ellen van hem heeft, een afdruk kunnen laten maken. - Men breekt den menschen zoo gauw den mond open.’ - -

Geerte begreep met 'n half woord. 't Was wáár, zij kon zich niets veroorloven dat ook maar 'n ietsje zou afwijken van het gewone: zooals het hoort, - juist op het punt van haar huwelijk niet - zij moest vóór alles doen ‘net als iedereen’, ópdat er vooral niet opnieuw ‘monden werden opengebroken’. -

En ze had dus aan den wenk gehoor gegeven, dadelijk 'n afdruk laten maken van Ellen's portret van Govert-Jaap, 'n groot voor den salon, en 'n klein bestemd voor op haar eigen schrijftafeltje. Ellen, 't goeie kind, was er zelfs heelemaal de dupe van geweest.

‘Wat 'n lief idee van U - moeder’ - had ze gezegd, toen Geerte haar vroeg het hare te willen afstaan zoólang aan den photograaf. - En de tranen waren haar daarbij in de oogen gesprongen, terwijl zij hare moeder zwijgend innig omhelsde. -

Geerte kwam zichzelve toen in stilte huichelachtig voor. Maar zij kon 't kind toch de waarheid niet zeggen immers. En, meestal, vermeed ze het daarna, toen de portretten waren afgeleverd, dien strakken stoeren kop aan te zien, die haar zelfs nu nog inwendig wrevelig maakte in de herinnering. Maar soms ook triomfeerde ze, als Ellen heel lief met haar was, dan durfde zij de oogen naar hem opslaan:

't Was hem tòch niet gelukt. Hij had haar, Ellen, toch niet tot de zijne gemaakt. 't Was háár kind, wel degelijk háár kind, niet het zijne alleen. - - - - - - -

- Hé - wie belde daar nu weer - toch geen visite, hoopte ze. - Ze had wel nietthuis gegeven, maar papa, of mevrouw Horstenboer - zooals ze haar tweede moeder nog altijd in gedachten betitelde - of ook tante Holt, die drongen natuurlijk maar dóór, lieten zich niet afwijzen. En ze zat hier nu net zoo zaligjes met haar kopje thee en haar taartjes van Monchen. Die had 'n specialiteit in het haar smaken weten te treffen! Leuk ook dat boek, dat ze las, van Edna Lyall, bepaald wèl boeiend; 't feuilleton uit de courant, dat ze trouw volgde, was zoo gauw uit altijd, jammer genoeg. -

De knecht bracht 'n brief binnen. O, dus de post alleen maar was 't geweest.! - Onverschillig herkende ze de hand van Mary, haar schoonzuster. - Die kwam zeker weer bedelen voor 't een of andere goede doel. Dan kon ze haar, Geerte, altijd wel vinden, als't voor zoo wat was. Want Mary zat in alle liefdadige christelijke comité's, waarin eenige freule's en baronnessen of douairières óók zaten. Gold het burgerlijke medeleden, dan bedankte ze voor de eer. Maar, als 't te doen was om mee te doen aan voornamigheid, dan kon je op de christelijke liefde en hulpvaardigheid van mevrouw Sjoerd Eduma de Witt steeds rekenen. -

Hè neen. - 'n Invitatie voor 'n groot diner! Eigenlijk wel wat gauw, om nu al naar diners te gaan, nu Stinia pas in den vorigen winter gestorven was. Maar enfin... Ellen kon in elk geval wel aannemen... Voor Ellen was 't beter dat ze maar veel onder de menschen kwam...

Ze liet Edna Lyall nu toch uit eigen beweging rusten, om zich in de vraag te gaan verdiepen wat Ellen zou moeten aantrekken. Wit maar. Dat stond haar zoo goed, met haar frissche teint en haar mooi blond haar. En 't was ook 't eenvoudigst nu nog, nu ze zoo pas na den rouw uitging... Wie haar zou kunnen chaperonneeren? Want, voor haarzelve zou ze toch maar liever bedanken. - 't Kon háár toch niet veel schelen zoo'n groot diner. - En 't was méér correct, voor haar als weduwe, dat zou papa zeker óók vinden...

Weer 'n schel! - Maar nu was 't Ellen; dat hoorde ze dadelijk aan 't vlugge de trappen opvliegen. - Ze kende Ellen's levendig schelletje trouwens al.

Met een gezonden kleur van 't harde loopen en de frissche buitenlucht kwam ze binnen.

‘Dag moeder -. Hé, bent u al begonnen met de thee! Ik heb me nogal zoo gehaast.’

‘O, ik zet gauw nieuwe voor je - en, je ziet, taartjes zijn er nog in overvloed. - 't Is al over vieren, ik had heusch inééns trek’ - verontschuldigde Geerte haar nooit wachten kunnen waar het eten en drinken gold. -.

Ellen klopte haar lachend-beschermend op den schouder - ‘O stil maar - moedertje. - Ik weet er alles van, als U eenmaal aan Uw theeuurtje begint. - Neen, voor mij behoeft

[p. 280]

U geen nieuwe thee te zetten; - ik heb al gehad óók, - bij de Vermeulens’ - -

‘Ben je daar al wéér geweest?’ - - Geerte vroeg het met 'n beetje verbazing. Ze kon niet begrijpen wat haar kind nu eigenlijk vond aan dat zieke verwende jongetje. Zeker nog 'n nuttigheids-overblijfsel uit haar vroegere periode, van op De Ekenhuize heelemaal opgaan in Zondagschoolgedoe en zieken- en armen-bezoek. Enfin zij vond het best. Johnnie Vermeulen was immers geen armeluiskind, zooals op het Groningsche dorp, waarvan Ellen niets anders meebracht dan onfrissche luchtjes; wat je aan hèm deed kwam je door de ouders ruimschoots ten goede - - Die waren kennissen, om mee voor den dag te komen! - -

‘Johnnie vind het zóó prettig als ik bij hem kom - en de Zuster ook - Marie heet ze - want we noemen elkaar bij den naam nu - dat heb ik haar van middag gevraagd - Ik doe allerlei spelletjes met hem, met Johnnie. U weet wel, die ik extra voor hem leer uit dat aardige Engelsche tijdschrift, waarop ik mij heb geabonneerd.’ -

‘Ja, ja’ - Geerte stond veel mèér stil bij 't eerste wat Ellen had gezegd dan bij het láátste. Namelijk dat die pleegzuster bij den naam noemen vond ze 'n veel te intieme verhouding voor háár dochter. Dat waren nu weer van die Stinia-nederigheden - zooals ze ze in stilte noemde - die er nu hier in den Haag uit moesten.

‘Is Miesje Vervoorde er nu heelemaal bij je achter, als vriendin, dat je ineens zoo van die pleegzuster van de Vermeulens je intieme maakt?’ - informeerde ze, met een zijdelingschen taktiek haar aanval beginnend. - -

Ellen lachte erom. - ‘He moeder, omdat ik haar nu gevraagd heb me bij den naam te noemen is ze toch maar niet dadelijk 'n “vriendin” van me. Ze wou trouwens niet eens, want ze zei dat het geen pas gaf voor haar. Ze is anders heusch van 'n door en door nette familie, maar ze is zoo vreeselijk bescheiden. - - Ze wil 't bepaald niet tegen mij zeggen: Ellen, maar ik noem haar toch Marie. - Het is zóó stijf, nu ik zoo dikwijls bij Johnnie kom.’

‘Heel verstandig van dat meisje, dat ze haar positie in het oog houdt’ - vond Geerte, weer gerust gesteld. - ‘Mevrouw Vermeulen is, geloof ik, ook héèl over haar tevreden’ - -

‘O ja, mevrouw is heel lief tegen haar... En, vóór ik het vergeet, de oue meneer en mevrouw Vermeulen zijn er even geweest, terwijl ik bij Johnnie was, en toen hebben ze gezegd, dat het hun zoo'n plezier zou doen, als ik ook eens bij hen 'n visite kwam maken; - omdat ik zoo'n vriendinnetje ben van hun kleinzoontje. - Zoo drukte de oue mevrouw het uit. O moeder, zoo'n lieve deftige oue dame, met grijs haar, en zulke mooie trekken! - Ik vind dat haar zoon, meneer Vermeulen bedoel ik, op haar lijkt’. -

Geerte voelde in die invitatie instinctmatig het háár-zelve op 'n afstand willen houden van de oue Vermeulens, die, in hun deftigheid van ouderwetsche orthodoxie, haar den misstap uit haar verleden niet wilden kwijtschelden, zich nogtans verplicht rekenden aan hare dochter hunne dankbaarheid te toonen voor wat zij goeds en liefs deed aan hun kleinkind. -

Het was een van die speldeprikken, die haar nu en dan werden toegebracht, waartegen ze haar huid moest verharden, speldeprikken van menschen, die zich niet wilden laten vinden tot het, terwille van haars vaders Excellentie-grootheid, vergeten van haar ‘zonde’; sommigen uit beginsel, zooals de Vermeulens, sommigen uit hoogmoed en eigengerechtigheid, zooals b.v. Mary, hare schoonzuster. Enfin, zij zette zich over zulke dingen gemakkelijk-oppervlakkig heen. In hoofdzaak was de veldslag immers gewonnen, het verloren terrein heroverd. -

.... De knecht bracht toast binnen, want Ellen gebruikte die altijd bij haar tee; zij genoot van haar kopje na de wandeling. Toen, het neerzettend, herinnerde zij zich haar moeders vraag:

‘O, en U vroeg naar Miesje Vervoorde. Neen, heusch, ik laat haar niet loopen, maar zij mij. Zij gaat zóó op in de Christianscience! Verbeeldt U, die Engelsche, die haar heeft genezen, die komt er nu misschien heelemaal in huis. Meneer Vervoorde wil 't niet hebben. Hij vindt het onzin, - zegt hij - maar Miesje zal haar zin wel weten door te zetten. Zij wordt anders stellig wéér ziek.’ -

(Wordt vervolgd).