De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

‘Onder de Rendieren.’
uit het Noorsch van Matti Aikio.

(Vervolg van No. 11).

‘Weten jullie wel, waarom zij Jolline heet? Haar vader, de predikant heeft zelf het raadsel voor mij opgelost. Omdat zij in een “jolle” (visschers sloep) ontvangen is, heeft de verkondiger van Het Woord mij medegedeeld.’

Deze kleine gemoedsbeweging deed een nieuwe onrust in hem ontstaan. Hij trippelde met kleine, vluggge pasjes naar den winkel, alsof hij een zak meel op den rug droeg en op 't punt was van te struikelen. De winkelbediende moest zijn beurs met kleingeld vullen. Zijn waardigheid vereischte, dat hij kleingeld had om uit te deelen. Hij liet soms de onmogelijkste dingen doen, alleen om maar te kunnen bevelen en zich een air van gewicht te geven. 's Avonds riep hij dan zijn ‘werkvolk’ hij elkaar om rekenschap af te leggen, wat hij altijd met groote plechtigheid aanhoorde.

Zijn passie voor werkvolk was zoo groot, dat niettegenstaande hij een goede twintig jaar geleden bemerkte dat er jongere krachten naast hem opschoten, die een andere manier van handeldrijven hadden en 't hem moeilijk genoeg maakten, hij toch op den gewonen weg door ging, zoodat de boel natuurlijk failliet ging. Zoodoende kwam de zaak in handen van den zoon.

Het was daarom niet te verwonderen dat hij het jongere geslacht als een soort menscheneters beschouwde, ‘die uit boosheid en afgunst’ ontstaan waren. In vroeger dagen toen hij letterlijk gesproken de vader van het district was, was er zulk een overstrooming niet van ‘die leelijke tronies, die altijd gezichten schenen te trekken omdat hun eigen boosheid hen in den neus kriebelde.’ ‘En toen waren er nog burgers in Finmarken, waar men de beste manieren had en waar men gerust eeregasten kon ontvangen, al was het de koning zelf. En wij, jonge heeren waren bij deftige families geweest in Bergen en Engeland en Holland en Rusland, waar we goede manieren hadden geleerd.’

* _* *

Nauwelijks had Jussa wat gegeten, of hij haastte zich naar het strand. Hij staarde in het grijsachtig groene water en zag allerlei wonderlijke dingen op den bodem. Het stroomde niet, dat water, en het stond ook niet stil, het wiegelde alleen maar heen en weer, het zuchtte langzaam en was toch zoo sterk dat het steenen naar het strand rolde. Hij zag hoe de rand van de zee tegen den hemel aanstiet. Het kalme water hier aan 't strand haalde zijn kracht en geweldige zwaarte uit de diepe zee-massa's, die om de aarde stroomden. Dat zacht op en neer gaan van de golfjes deed hem denken aan zwakke trekkingen in de klauwen van een reusachtig groot dier, dat lag te slapen.

Hij bekeek de booten eens. Die waren met ijzer beslagen. En dan waren er ankers en kettingen, en masten zoo dik als boomstammen. De menschen, die zulke dingen hanteeren konden, moesten grooter zijn.... Weer overviel hem een gevoel van weemoed en hij verlangde naar huis.

- Een jong meisje kwam in haar slee naar het strand, recht op hem af en remde met de beenen, zoodat Jussa de goedgevormde kuiten zag. En toen zij was opgestaan, was hij absoluut zeker dat het niemand anders kon zijn dan Elna, de dochter van den ouden Norum. Zij had een witten muts op en witte wanten aan, die tot over de ellebogen reikten, een mooie blauwen mantel en lage schoenen, die met bont gevoerd waren. Zij stond juist met haar rug naar de ondergaande zon, die gouden strepen op haar blonde haar wierp en den warmen, zachten dauwglans in haar bruine oogen verder weg deed schijnen.

Zij keek Jussa even aan.

‘Kom je van de bergen? Zeg?’ vroeg zij hem in 't Lapsch, terwijl zij vriendelijk glimlachte.

‘Ik zou wel graag zulke witte Lappenschoenen willen hebben, zooals jij daar aan hebt. Kan je me een paar bezorgen?’

Zeker, dat kon hij. - Wat zij kosten? - Niets, zouden ze kosten. Maar op 't zelfde oogenblik bloosde hij. Hij was opdringerig geweest: het was dom van hem, onvergeeflijk om haar gratis een paar Lappen-schoenen

[p. 188]

aan te bieden. Wat kon haar een geschenk van hem schelen? - En hij bloosde nog sterker.

Neen, dat mocht niet, ze wilde er liefst voor betalen, zeide zij - en deed, alsof zij zijn verlegenheid niet bemerkte.

‘Vertel me eens of je Biettar Oula kent?’ vroeg zij.

Zeker, die kende Jussa. Hij kon niet nalaten haar eens een onderzoekenden blik toe te werpen. En nu was 't haar beurt om te blozen.... ‘Ik vraag 't alleen maar omdat ik vind dat je op hem lijkt.’

Jussa voelde zich gestreeld en onwillekeurig kwam er iets gewichtigs over hem. Hij had veel te vertellen van Biettar Oula en zij kreeg moed om voor haar belangstelling in Biettar Oula uit te komen. ‘Geloof je dat hij tooveren kan? - Dat geloof ik niet. Maar hij lijkt op 't land hier. Hij is zoo grenzenloos. Dat zegt mijn leerares ook, de telegrafiste. Je begrijpt misschien niet wat ik bedoel. Ik bedoel dat 't is alsof hij geen grenzen heeft, alsof hij overal is en hij éen wordt met de lucht rondom hem, vooral als hij je zoo stil staat aan te kijken. Mijn leerares zegt, dat zij lust zou krijgen met hem weg te vluchten.... Het moet heerlijk zijn daarginds - achter de vlakte.... En achter de bergstreek, waar jij woont is er weer een eindelooze vlakte, niet waar? Zoo is 't immers? Ik heb zoo'n onweerstaanbare lust om er eens heen te gaan, hoewel ik eigenlijk toch een beetje bang ben.... Ik geloof, dat Biettar Oula een bosch betoovert als hij er alleen maar doorgaat.’

En toen zeide zij in een zich zelf vergetende verrukking:

‘Hij is toch zoo vreeselijk interessant, die Biettar Oula!’ De blik van de bruine oogen werd plotseling zóo sterk, dat die op Jussa werkte als een drukkend gewicht - terwijl die hem tevens heel dicht naar haar toebracht. Maar niet meer dan een seconde mocht hij haar verheven nabijheid op die wijze even naderen - want plotseling hulde zij zich weer in haar deftige-damesachtigen dagelijkschen sluier, die haar als een tooverkleeding van hem verwijderde. Zij geneerde er zich blijkbaar over dat zij zichzelf zoo verraden had.

‘Je moogt naar de keuken gaan, dan zal de meid je koffie en brood geven,’ zeide zij, terwijl zij hem alleen liet.

Zij had haar vaders glimlach; maar de ziel van een jong meisje had dien geheiligd en het gelaat van een jongmeisje verklaarde dien.

Jussa keek naar de zee en voelde er Elna's blik in. Hij knipte met zijn oogen en voelde zich gedrukt door een wonderlijk verlangen.... Toen slaakte hij eindelijk een zucht van verlichting. Wat was dat? Hij werd bijna bang.

Aan het strand aan den uitersten kant van den fjordoever geleken de aarden tenten van de Zee-Lappen zwarte, rookende punten tusschen de vuile paadjes over de sneeuwhoopen. Een paar Zee-Lappen roeiden langs het ijs en legden dicht bij den steiger aan. Zulke vuile en armoedige menschen had Jussa nog nooit gezien. De wollen kleeren zagen geelbruin van de levertraan, en de halsdoeken waren stijf van glimmende smerigheid.

- Jussa ging de keuken in. Hij bleef even bij de deur staan en ging toen op een houten kruk zitten. Thuis was hij in de keuken geweest bij den predikant zoowel als bij den veldwachter en den winkelier. Hij wist dus wel hoe hij zich gedragen moest. Maar alles was hier zoo indrukwekkend groot en mooi. De rechtbank had acht deurtjes. De rechtbank in de keuken van den predikant thuis had er maar vier.

De meid vergastte hem op koffie en boterhammen. Elna had haar dat verzocht, zeide zij.

Terwijl hij zat te eten hoorde hij den ouden man vreeselijk niezen in de eetkamer en daarna vergenoegd ‘hummen’ en steunen. En toen de oude man de deur opende, boog Jussa voorover om eens naar binnen te kijken en zag juist evenveel als hij van de eetkamer van den predikant thuis gezien had.

‘Je eet als een echt heertje,’ zeide de oude man met zijn goedaardigsten glimlach. Dat geloof ik, dacht Jussa in zich zelf, 't is ook de eerste keer niet dat ik in de keuken van deftige menschen eet.

‘Jolline, je hebt zeker wel lust om van avond naar de bijbellezing te gaan? Je bent den heelen dag zoo druk bezig, dat je er wel eens uit moogt.’

Dit voorstel verbaasde Jolline volstrekt niet. Na den orkaan van dien middag was zij voorbereid op een extra attentie.

De oude man nam Jussa mee de kamer in. Maar dit was te veel voor hem. Hoe hij zich daar gedragen moest ging zijn verstand te boven. Hij bleef in de eetkamer staan en hield niet op den ouden man te smeeken hem toch niet verder mee te nemen. ‘Kom hier, ga mee hier binnen,’ zeide de Wolf en duwde hem door de zware portières naar binnen.

[p. 189]

Het licht van de groote, prachtige hanglamp scheen uit een soort sprookjes-lichtbron te komen; de vlam was niet te zien. En de kleuren van tafels en stoelen en van al de rest gleden in elkaar over - zonder dat Jussa uit kon maken welke kleuren het waren, het was geen rood en ook geen geel, noch blauw. Maar hier en daar glinsterde er goud, zilver en koper, 't Was of er geen muren waren, Jussa vermoedde alleen maar dat ze bestonden. En in een andere kamer zag hij een heerlijkheid, die nog meer ineen scheen te smelten.

De jongens van den predikant, die bij Elna op visite waren, holden om de stoelen heen en waren wild aan 't stoeien. De kleine, dikke engeltjes in hun tricotpakjes maakten een leven en babbelden en vochten, zonder den minsten eerbied te toonen voor het heiligdom waarin ze waren. Ze werden zelfs niet bang als de Wolf hun tot stilte aanmaande. En 't was zoo grappig om kinderen Noorsch te hooren praten!

Jussa bemerkte dat hij voor een tafel zat. Hij streek eens over 't tafelkleed - 't was of hij over den rug van een veulen streek. Terwijl de oude man voor een grooten glazen kast lag en naar ‘het kleine doosje’ zocht, dat hij Jussa wilde laten zien, had Elna verscheidene platen en portretten te voorschijn gehaald en veel andere wonderlijke dingen, waar Jussa met zijn gedachten heelemaal niet bij kon. Zij was zoo dicht bij hem; hij voelde haar adem. En hij zag haar mooi gevormd figuur - Jussa kon zijn oogen niet gelooven! Hij had wel meer meisjes gezien, zelfs wel mooie, blonde, groote vrouwen, maar hun lichaam verd ween altijd zoo in de wonderlijke kleeren, dat zijn gedachten het niet volgen kon, al die rokken en opvullingen brachten hem geheel van 't spoor. Een meisje was voor hem nauwelijks iets vrouwelijk-menschelijks. Maar opeens zag hij al zijn vage droomen werkelijkheid worden toen hij naar Elna keek. Die had maar een dunne blouse aan, haar rok viel zoo mooi over haar heupen en haar bloote, blanke hals die leefde - dat zag hij wel!

Het was de vrouw omringd door een aureool van verheerlijking, die hier voor hem opgestegen was. Licht, slank en blank - in kleeren, die als liefkoozende gedachten om haar heen vielen. Het lint om haar vlecht alleen scheen hem een blad van een mooie bloem! Maar het mooist van alles was haar glimlach en die innemende, onbewuste vriendelijkheid, die uit het ovale gezichtje met de zuivere lijnen straalde....

* _* *

Het koeltje van den dag werd 's avonds gevolgd door een brullenden storm, die het water uit de IJszee opzweepte en het tegen de lage rotsen op het eiland aanklotste.

- Het groote vertrek met de lage zoldering en de kleine ruitjes was propvol.

Allen hadden hun plaats ingenomen en hun stilzwijgen was somber. Het kwam voort uit een prikkelende angst voor het griezelige genot dat hun wachtte, want het was broeder Karjalainen van Finland, die spreken zou.

Karjalainen stond op, mager, donker en lang. Als een openbaring steeg hij op uit den glans van het matte licht, dat de lamp in de met damp gevulde lucht van de kamer wierp. De vreeselijk sterke blik van de zwarte oogen gleed zacht over de verzamelde menigte heen en maakte op allen den indruk van een drukkende kalmte voor een storm. Hij vouwde de handen en sloot de oogen, terwijl de borst hevíg op en neer ging: ‘Isä meidän, joka olet taivaissa! (Onze Vader, die in de hemelen zijt!)

De woorden klonken als het klotsen van de zee in de verte. Hij stootte de lettergrepen langzaam uit, steunend zuchtend, terwijl hij met een overdreven innigheid, ootmoedig en nederig zijn gevouwen handen naar den hemel ophief. En toen hij kwam aan de woorden ‘Ja anna meille meidän velkomne anteeksi!’ (En vergeef ons onze schulden!) barstten alle vrouwen in tranen uit. De deiningen van de machtige ziel in het reuzen lichaam van den broeder deelden zich mee aan zijn eerbiedig luisterende toehoorders en rolden tegelijkertijd koud en warm over hun zenuwen.

Karjalainen ging zitten. Hij begon een psalm te zinnen, gelijk gestemde zielen vielen in en het lied steeg omhoog.

Vreeselijk waren de woorden, die uit de borst van Karjalainen opstegen toen hij begon te spreken. Als een schipbreukeling, díe op de overgebleven wrakstukken wanhopend zijn ziel in onsamenhangende woorden aan God uitstort. Armoedige Zee-Lappen in vuile kleeren en met een naïeve, verschrikte uitdrukking op hun breede knolvormige gezichten, bewogen 't bovenlijf heen en weer en staarden hulpeloos in 't rond.

Fanatisch opengesperde oogen uit de don-

[p. 190]

kere bosschen van Finland en het gejammer der vrouwen deden de tot nu toe kalme, blonde, Noorsche visschers hun zelfbeheersching verliezen. Boven dit koor van zuchten en weenen, dat weldra steeg tot een éenstemmige noodkreet, zweefde de welluidende ernstige stem van Karjalainen, terwijl de storm van de IJszee af en toe hevig brulde, tegen de hoeken van het huis aanbeukte en gierend over de uitgestrekte verlaten vlakte vlood. Karjalainen hield op. Hij stond daar als een god, die zag hoe de menschen zich als slangen in het stof kronkelden.

Sommige waren afschuwelijk in hun misplaatste, valsche extase, onder anderen een vrouw uit Jussa's woonplaats. Zij was de eerste, die in een vreeselijk gebrul uitbarstte en haar breede gezicht met den grooten mond op de afschuwelijkste wijze vertrok.

Toen verhief Karjalainen zijn stern weer. Zijn gezicht klaarde op. Met een stem, die van aandoening trilde en zacht zalvend klonk las bij uit den dikken bijbel voor: ‘Want het Lam, dat in het midden des toorns is, zal hen weiden, en zal hem een leidsman zijn tot levende fonteinen der wateren; en God zal alle tranen van hunne oogen afwisschen.’ - Hij glimlachte, hij lachte, de toehoorders glimlachten, lachten, proestten het weldra uit. Enkelen sprongen op, dansten als waanzinnigen in het rond en wierpen zich verrukt in elkaars armen. Stoelen en banken werden omver geworpen, mannen en vrouwen omhelsden elkaar.

Een dikke, jonge vrouw sprong als een trekpop op en neer. Haar broek zakte af. Haar man trok haar aan haar rok. ‘Trek je broek op. - zeg!’ Maar 't kon haar allemaal niets schelen. Karjalainen en een paar Noorsche visschers keken elkaar glimlachend aan: ‘Ook David danste naakt voor de ark des Heeren.’

En toen de dansende menigte eindelijk zoo goed als uitgeput op de zitplaatsen neerzeeg, stond de leidsman op en zeide: ‘Laat ons nu onze zonden opbiechten!’

De dikke, jonge vrouw ontwaakte plotseling en terwijl zij haastig haar broek optrok, biechtte zij de eenige zonde op, die zij ooit begaan had - - een reizende broeder - - en als je dan zoover weg komt en bovendien een geloovig broeder bent, dan is 't niet altijd zoo gemakkelijk - -, en met een gretigen glimlach nam zij de absolutie aan. De brullende vrouw uit Jussa's woonplaats wilde niet voor haar onderdoen en kwam met een walgelijk verhaal voor den dag.

En nadat de bedrukte harten verlichting gevonden hadden, zoodat zij op 't oogenblik vrij van zonden waren begon de stemming weer te stijgen. De mannen stopten hun pijp, spraken over paarden en over onzen Lieven Heer als over een van hun goede vrienden. De vrouwen schaarden zich om Karjalainen, en de eene overtrof de andere in verhalen over de wonderbaarlijke weldaden van den heiligen geest, terwijl Karjalainen zich te goed deed aan spek en zalm en 't eene kop koffie na 't andere naar binnen slikte.

* _* *

(Wordt vervolgd.)