De Hollandsche Lelie. Jaargang 24

Uit Christelijke Kringen.
Roman door Anna de Savornin Lohman.

(Vervolg van No. 2).

... ‘Al gepakt en gezakt?’ - vroeg Govert-Jaap Stinia aan tafel en zag zijn dochter aan. -

Bijna altijd richtte hij aldus, wanneer het geen zaken-gesprek gold, zijn woorden tot Ellen en niet tot zijn vrouw. -

Het kind was daarbij zoo opgegroeid als iets dat van zelf sprak, dat het haar niet eens meer opviel. - Hare moeder at meestal zwijgend, deelde nu en dan 'n enkel bevel uit aan den knecht, of, wanneer ze in 'n opgeruimde stemming was, betrok zij de tot gezelschapjuffrouw gepromoveerde nurse in het discours, maar, ook harerzijds, deed ze nooit moeite met haar man een gesprek over onverschillige onderwerpen te beginnen. En zoo waren en Ellen en de miss er aan gewoon geraakt, jaar in jaar uit, dat zij beiden praatten of met den heer des huizes afzonderlijk, of met mevrouw Stinia, nooit met beiden tegelijk. -

Govert-Jaap Stinia was oud geworden sinds hij den Haag had verlaten, om zich op De Ekenhuize geheel en al te gaan wijden aan zijn landheerplichten en de opvoeding van zijn kind.

Een diepe groeve lag om zijn strengen harden mond en tusschen zijn vermoeiduitziende oogen. En zijn reeds dunnend haar was geheel grijs. Slechts een jaar of vijftien ouder dan zijn vrouw, kwam het leeftijd verschil nu heel sterk uit, niettegenstaande zij-ook niet jong meer uitzag, slecht-geconserveerd was. - Zijn hooge, rechte gestalte ging reeds sinds lang eenigzins gebogen, en zijn gezondheid liet óók te wenschen over in den laatsten tijd, ofschoon hij er niet over sprak, het zich tot een zijner vele christenplichten rekende nooit te klagen. -

Ellen knikte hem vroolijk toe:

‘Moeder heeft voor de koffers gezorgd, ik alleen voor mijn eigen valiesje. -- En dat is al gesloten, kant en klaar.’ - -

Er was iets verstrooids altijd over haar vader, waaraan zij gewend was; iets alsof hem altijd door inwendig iets hinderde. Wanneer hij met haar praatte kwam er wel altijd een zonnige uitdrukking in zijn droeve oogen, maar toch was het alsof zelfs zij hem nooit geheel en al vermocht uit te trekken uit zijn eigen-ik, tenminste wanneer er nog anderen

[p. 39]

tegenwoordig waren, en zij niet, alleen met hem, vertrouwelijk babbelde.

De beide andere tafelgenooten waren de Engelsche juffrouw, van 't bleeke, blonde, wat coquette miss-je, dat ze eens was, genuanceerd thans tot de typisch-preutsche stijve Engelsche oude-juffrouw, met magere hoekige vormen, en 'n bril, en vaal haar, en het beslist-gedistingueerde van haar ras in kleeding en manieren, en de zenuwzieke broer van Geerte Stinia, door zijn zwager bij den dood zijner schoonmoeder medegenomen uit Ermeloo-Veldwijk, waar hij tot hiertoe had vertoefd, om te probeeren of de buitenlucht, en het landleven, hem misschien goed zouden doen, neven het streng-christelijk toezicht van Govert-Jaap over zijn geestelijk heil. - Hij had zich aan zijn zwager gehecht met een aandoenlijke teederheid, dolblij dat hij uit het gestichtsleven was verlost, precies doende wat deze hem beval, soms heel verstandig met hem sprekend over zijn overleden moeder, die hij zich nog zeer goed herinnerde, maar bang eenigzins voor zijn zuster, in hare tegenwoordigheid altijd stil, en verlegen, en onhandig, dikwijls doende dingen daardoor, die haar ergerden, omgooien van een wijnglas, on-netjes eten, met zijn soep morsen, of zijn servet, dat hij als kind omgebonden kreeg, bevuilen.

Dan knorde zij ongeduldig:

‘Leer dan toch eindelijk eens manieren. Hoe dikwijls heb ik je niet al gezegd, dat je toch beter moet oppassen.’ -

En hij antwoordde niet, keek schuw, als een geslagen hond, naar zijn zwager, of naar de miss, die altijd preutsch-welopgevoed op haar bord keek, als ging het haar niet aan, toch wèl in stilte met hem medelijden had, mevrouw bij zulke uitvallen onuitstaanbaar vond, hem zooveel zij kon onder vier oogen goed behandelde. - -

In de groote, nooit geheel warm-wordende eetzaal was alles gebleven als in den tijd van tante Stinia, dezelfde ouderwetsche, nu versleten meubelen, aan weerszijden van den schouw twee groote diepe leunstoelen, meer gemakkelijk dan elegant, aan den wand de strenge calvinistische gezichten van de vroegere Stinia's. -

Geerte haatte dit vertrek, waarin zij voor het eerst den voet had gezet als jonge, coquette, veel-van-het-leven-verwachtende vrouw, toen zij haar man had vergezeld in het Paaschreces op een kort uitstapje naar tante. - Zij had hem toen nog volkomen in haar macht, in zijn verliefdheid op haar. Met tante had zij bij die gelegenheid dadelijk op oorlogsvoet gestaan. - Daarop was het onverwacht overlijden der oude dame gevolgd, had zij hier een onvergetelijken zomer geheerscht als meesteresse, die al hare kennissen te logeeren vroeg, die het nu sinds lang niet meer gebruikte tennisveld had laten aanleggen, die haar flirtation met Fredi ten Have hier was begonnen opnieuw. - En dan was er nog de herinnering aan dien korten tijd, die acht roes-dagen, hier alleen met Govert-Jaap doorgebracht, toen hij pas minister was geworden, toen hij, als belooning voor zijn aannemen van de door haar begeerde positie, geëischt had die korte eenzaamheid hier met hem, van hernieuwde intimiteit, waaruit geboren was hun kind. - -

Tegen haar zin half had zij toegegeven, vervuld met het beeld van dien anderen, van Fredi ten Have, en toch waren hare hartstochten in die heete lente opgewekt door hem, die rechten had op haar, was ze willig geweest ten slotte in zijn armen.

Misschien had ze dáárom toch, ondanks alles, het kind, hun kind, wèl lief.

Maar toen, na die korte jaren van roesgeluk in leugen en bedrog in den Haag, met Fredi ten Have, toen, na de ontdekking, was gevolgd die vreeselijke intocht hier op dit gehate Huis voor-goed. -

O God, nooit zou ze 't vergeten, die lange, zwijgende spoorreis, waarin alleen Ellen's gebabbel tegen de nurse de stilte afbrak, en haar achterlijke broer nu en dan in huilen uitbarstte om zijn pas-begraven moeder. En eindelijk 't aankomen 's avonds aan 't eenzame koude station, vanwaar ze met het rijtuig gehaald moesten worden, en de onderdanig-verbaasde blikken van de meid-huishoudster, door wie ze waren ontvangen, en het dorpsche, in der haast gehuurde, ongeschoolde dienst-personeel, en dien somberen avondmaaltijd hier in deze zelfde zaal, wat koud-vleesch en brood en thee. Govert-Jaap had vooruit geschreven, dat hij niet anders wenschte, - de nurse er niet meer bij, omdat zij dadelijk naar boven was gegaan voor 't naar bed brengen van Ellen; haar broer, met de gulzigheid van geestelijk-achterlijke menschen, heel begeerig schrokkend alles naar binnen. - En in haar, terwijl ze met bevende handen de thee inschonk, met moeite 'n stukje brood met rookvleesch naar binnen werkte, één groote verbittering tegen den man tegen haar over, die haar hier had gebracht, omdat hij daarmede God wilde verzoenen voor haar zonde, en voor de zijne ook van te veel eerzucht; wiens heele stroeve gelaat uitdrukte de ijzeren wilskracht waarmee hij zich voortaan aan die levensboete zou wijden. - -

Vergeefs had ze in den begin gewild wat te moderniseeren, de oude herinneringen weg te vagen door hier nieuwe meubels te willen brengen, te laten verbouwen door het aanbrengen van een gezellige serre. -

IJzig-koel had hij haar geantwoord dat hij alles zoo wou houden als in den tijd van

[p. 40]

zijn oom, door wien hij was opgevoed. In den toon-zelfs van zijn weigering voelde zij, hoe hare aanraking-zelfs, van deze door vromerechtschapen menschen gebruikte dingen, hem bijkans toescheen een ontheiliging. -

Zoo was haar eerste hoop op toenadering, op een dragelijker leven, door hem-zelf, onbewust, in haar verkoeld, gedood. - Al hare goede voornemens zich aan hem een berouw-hebbende echtgenoote te toonen, die zij had opgevat aan het ziekbed harer moeder, waren gestorven door zijn eigengerechtige braafheid van niet-willen-vergeten, niet kunnen-medelijden-hebben. -

O, had ze zoo dikwijls gedacht; Als hij maar niet zoo akelig ‘goed’ ware geweest! Zoo bovenmenschelijk volmaakt! Wie weet, of dan nog niet alles goed ware geworden! -

Maar hij leefde als een protestantsche heilige. Hij besteedde al den tijd, dien hij overhìeld van de administratie van het Landgoed en de vele winstgevende boerderijen eraan verbonden, aan armen- en huisbezoek. Hij bad met de meest afgedwaalde zondaren. Hij zocht de veroordeelden op in de gevangenis. Hij hield lange huis-gods-dienst-oefeningen met de bedienden, 's morgens en 's avonds, waarbij zij-ook moest tegenwoordig zijn, waarbij hij haar verbaasde soms door de kracht van zijn welsprekendheid, waar het gold aan te dringen op zelfverloochening en de aardsche vreugden verzaken, zooals Christus heeft geboden. -

Zij voelde, hoe hij dat alles méénde, hoe hij in die zichzelf kastijdende levenswijze vond de boete voor zijn vroeger eerzucht-leven van willen meedoen aan christelijke politiek-knoeierij, en zij eerbiedigde hem. Maar zij wilde geen toenadering meer beproeven, omdat zij voelde hoe diep hij haar verachtte, zóó diep, dat hij zelfs hun kind niet gaarne lang bij haar alleen vertrouwde.

Neen, welke ook zijn vele deugden van Christen waren, hij miste het alles-begrijpenen alles-vergeven kunnen van den Christuszelf. Hij wist niets van het goddelijke gebod van Barmhartigheid. Onbewust en onberedeneerd voelde zij dat; en het vervreemde haar van hem onherroepelijk. -

‘Vader’, vroeg Ellen, ‘Nietwaar, tante Anna is immers óók van onze richting?’

Want Ellen, ondanks hare jeugd, had zich al de stadhuiswoorden van de partij waartoe haar vader behoorde aangewend. Zij stelde daar, haar-zelve-onbewust, een kinderachtige eer in, dat zij zoo oudemenschachtig-wijs zulke termen gebruikte. -

Even zag Geerte op, nieuwsgierig wat haar man, die immers wèl wist wat de vroomheid van tante Holt waard was in den grond, zou antwoorden, hij, die altijd eerlijkheid en waarheid vooropstelde. -

‘Tante Anna gaat in den Haag geheel en al door voor orthodox. - Maar zij denkt in véél opzichten anders dan ik’ - zeide hij ontwijkend. - ‘Juist daarom zou ik je niet graag lang bij haar laten. Ik denk niet dat mijn vergadering van de Vrije mij langer dan 'n paar dagen in Amsterdam ophoudt. - En dan gaan we dadelijk weer terug.’ -

‘Weet je dat tante erover geschreven heeft, Ellen wat langer bij zich te mogen houden, als je het goed vindt,’ - liet Geerte zich ontvallen. - Zij had den brief dienzelfden ochtend gekregen, zich eerst voorgenomen er maar niets van te zeggen voordat tante Holt-zelve erover begon. Die kon zoo handig met de menschen omspringen. Maar nu ontviel het haar vóór ze 't zelf wist. -

't Heele gelaat van Govert-Jaap overfronsde zich plotseling. - ‘Nooit’ - zei hij beslist. ‘Hoe krijgt zij het in haar hoofd.’ Toen, zijn kind aanziende, vroeg hij met een verteedering in zijn stem:

‘Zou je 't-zelve willen Ellen, vader alleen laten?’ -

... Zij schudde dadelijk beslist het hoofd... ‘Neen... Ik hoor bij u’ - zei zij lief. - -‘En ik houd van het Goed - en van mijn werk hier.’ -

Het prikkelde Geerte tot tegenstand. - - ‘Zij kan toch niet haar heele leven hier op de Ekenhuize verburgeren,’ - viel zij bits uit. ‘Er is niemand met wie zij omgaat. Zelfs meisjes-kennissen heeft zij niet, door die duitsche kostschool, waar toevallig geen enkele Hollandsche was...’

‘O moeder, wat heb ik nu aan nieuwe kennissen! - Ik heb toch Trüdchen en Mariechen, aan wie ik zoo dikwijls schrijf. Trüdchen Helmholtz is mijn intieme - dat weet U wel. - Vader heeft beloofd, dat zij dezen zomer hier mag komen logeeren. - En dan is miss er.’ -

Het kind wierp daarbij een aandoenlijk teederen blik op de oude-stijve-juffrouw, die sinds zoovele jaren was de verzorgster harer kinderongesteldheden en van gansch haar jeugd, en die harerzijds deze teederheid met een stille, onuitgesproken, maar diepe genegenheid beantwoordde. - -

‘En mij-ook heb je’ - - zei de achterlijke ineens, met een vollen mond. - - Hij was altijd heel lief voor zijn mooi-opgroeiend nichtje, als een hond, die haar naliep, en bewaakte. - ‘Niet weggaan hoor - hier blijven.’ - smeekte hij met 'n angst in zijn stem. -

Zij knikte hem vriendelijk-vertrouwelijk toe. - ‘Natuurlijk - jou-ook-oompje - heb ik’ - vleide zij lief. - Zij noemde hem oompje met dien verkortingsnaam, omdat hij er op gesteld was toch zijn recht op het

[p. 41]

familie-schap te laten gelden, en omdat het deftige oom haar, van dien misdeelde van geest, klonk als een bespotting. -

‘Neen, nietwaar, Govert-Jaap, zij mag niet weggaan. Zij is hier de zon’ - zei hij nog eens, zoo als dikwijls méér begrijpend van het gesprek dan de anderen vermoedden. -

‘Zij komt met mij terug. Wees dáár maar gerust op’ - zei Govert-Jaap, met een zekerheid van meenen te weten, die hem op dat oogenblik deed vergeten het bijbelwoord: De mensch wikt en God beschikt. -

Geerte, driftig, lei haar vork en mes neer op haar bord, vóòr zij schelde voor 't afnemen: ‘'N mooie toekomst,’ - bitste zij - ‘dat Duitsche burgerkind, dat hier komt leven op onze beurs van den zomer - en Miss, en “Oompje”.’ - Zij herhaalde het woord met een smalende intonatie. - ‘En dan kan je later een van je boerenkinkels op de Zondagschool trouwen, of misschien komt er wel 'n kweekeling van de christelijke school voor je, dan heb je ten minste iemand van je eigen leeftijd. - 'N heel goed huwelijk voor 'n freule Stinia.’ -

Niemand antwoordde. De Engelsche juffrouw, zooals altijd wanneer er zoo iets gebeurde, deed impassibel, of zij ineens weer niets anders verstond dan Engelsch, geen Hollandsch gesprek begreep. De achterlijke broer was bang geworden van z'n zusters boos gezicht - gluurde angstig naar zijn zwager. Op Govert-Jaaps gelaat werd de uitdrukking van stroeven weerzin tegen zijn vrouw nog geaccentueerder. Maar hij rekende het tot zijn christelijke plichten nooit in het bijzijn van hun kind met haar te redetwisten. -

Ellen, bedroefd, omdat zij zag dat haar vader verdriet had, nog te jong om te begrijpen het troostelooze van haar jongemeisjes-toekomst hier op De Ekenhuize, geestdriftig vervuld met hare Zondagschool-lessen en aanneming-catechisatie, wist niet wááraan den boozen uitval van hare moeder toe te schrijven, begreep niet, hoe liefde voor haarzelve dien ingaf, gaf er zich alleen rekenschap van, met een groot medelijden met haren miskenden vader, dat mama weder, voor de zooveelste maal, degene was die schuld had blijkbaar door haar onredelijke uitvallen, - niet hij. - En, in de stilte van haar niet begrijpend kindergemoed, veroordeelde zij hard en gestreng, deze, de moeder, die het toch, zonder dat zij wist, goed juist met haar meende.

Het dessert werd zwijgend gebruikt. Govert-Jaap en Geerte roerden het nauwlijks aan, inwendig beide te zeer opgewonden om eetlust te hebben. Ellen at met den gezonden honger van haar leeftijd; de achterlijke zenuwlijder greep gulzig toe, omdat het zijn lievelingskostje was. Miss, als altijd gedistingueerd, nam precies zooveel en zoo weinig als zij wel-opgevoed achtte. -

Dadelijk daarna sloot Govert-Jaap Stinia zich op in zijn kamer, om, zooals hij elken avond placht, een paar uren in den Bijbel te studeeren. Ellen mocht hem dan zijn thee, die hij nooit beneden gebruikte, boven brengen.

Miss vroeg aan Mevrouw, of zij haar zou helpen met de laatste hand aan het pakken te leggen.

Ellen devoueerde zich geduldig aan Oompje, door met hem te gaan halmar-spelen. Zij liet het hem zooveel mogelijk winnen. Het was hun vaste avond-bezigheid, en zij beschouwde die als een der haar door God opgelegde plichten: ‘Zoo wat gij doet aan den minste mijner broederen, dat hebt gij aan mij gedaan.’

- Zonder zichzelve te begrijpen was het een pogen van haar om zich de hemelsche zaligheid te verdienen, een dagelijks-gebracht om God te behagen offer, dat op haar credietboekje bij Hem kwam tegenover het onvermijdelijk deficit harer ‘zonden’. -

Het was een berekenings-braafheid dus, maar eene, die zij zelve, te goeder trouw, hield voor een barmhartigheid om Christus wille.

(Wordt vervolgd.)