De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Brieven uit het hooge Noorden.
door Maria Petrovna.

XVIII. Bij de monniken op Solovetski.
(Vervolg en slot van No. 50.)

Een van de bekende merkwaardigheden van Solovetski is de galerij, die de woning van den Archimandriet met de kerk verbindt en waarvan de wanden geheel met muurschilderingen bedekt zijn. Het zijn meest illustraties van bekende bijbelteksten op zeer kinderlijke wijze voorgesteld: de man met den balk in 't oog, die den splinter in dat zijns naasten ziet, enz; verder de verschrikkingen van de hel met haar roode gestaarte duivelen en de zaligheid des hemels met lofzingende engelen; episoden uit het leven der heiligen, en zoo al meer. Van eenige kunstwaarde zijn m.i. deze schilderingen niet; zij zijn wel sterk sprekend en de stomme aandacht, waarmede ik vele eenvoudigen ze zag bewonderen, bewijst, dat zij doel treffen.

Uit de galerij komt men ook in het refectorium der monniken, een prachtig beschilderde eetzaal, waaraan die zalen grenzen, waar tweemaal daags de Trapeza (het liefdemaal) den pelgrims geboden wordt.

Wij begaven ons ook daarheen en bevonden, dat er twee zalen voor de vrouwen bestemd waren; in de eerste stonden lange, ongedekte tafels met banken; hier namen de allerbescheidensten plaats; in de aangrenzende zaal (bestemd, zooals ik bemerkte, voor vrouwen met zijden hoofddoek of hoeden!)

[p. 808]

waren de tafels met een tafellaken gedekt en daarop prijkten groote tinnen kommen met kwass (brooddrank), tinnen bekers en lepels, terwijl over de tinnen borden voor elke zijde van de tafel één lang, smal servet gespreid was. Toen allen zich geplaatst hadden, begon een der monniken een gebed, waarop allen zich van haar zitplaatsen verhieven, het gelaat keerend naar de beeltenis van Sarvatii en Zosima, om zoo het gebed aan te hooren; nadat men weer was gaan zitten, werd het gemeenschappelijk servet op de knieën genomen en kon de maaltijd beginnen. Een flinke, dikke snede zwart brood lag op elk bord: de overige spijzen werden in schotels voor vier personen door

Steenen Brug op de Mijkselma.

de monniken op tafel gezet, terwijl voor de verschillende gerechten borden en lepels niet verwisseld werden. Het was vastentijd en ik moet eerlijk bekennen, dat de gerechten mij niet smaakten: eerst een voorgerecht van zout-zure augurken, aardappelen en paddenstoelen, toen een soort vischsoep met een erg verdacht smaakje, daarna vermecelli in water en zout en eindelijk grutten met olie. Ik zag velen met smaak eten, maar mijn Hollandsche keel weigerde absoluut de spijzen door te slikken, wat haar waarschijnlijk niet tot eere strekt! Gedurende den geheelen maaltijd, die 20 minuten duurde, las een der monniken uit een oud boek voor, waar ik niets van verstond, te meer daar voor kerkelijke taal niet Russisch, maar Slavonisch gebruikt wordt. Na een kort dankgebed verlieten de vele honderden in goede orde de zaal - en ik was weer een ervaring rijker! Wij gingen dadelijk naar ons kamertje en genoten van onzen samovar met een smakelijk stuk brood - de trapeza zag ons niet terug!

's Middags deden wij een rijtoer naar het eiland Mijkselma, dat op kunstige wijze door de monniken met het hoofdeiland verbonden is: zij hebben daartoe gebruikt gemaakt van boven de zee uitstekende rotspunten, die zij met andere steenen tot een brug of dam hebben aangevuld, wat waarlijk een flink stuk werk mag heeten. Het eiland Mijkselma is geheel bestemd voor het boerenbedrijf: daar is een boerderij met flinke stallen voor koeien en paarden, een groote, uitstekend ingerichte kippenfokkerij, kortom alles wat daarbij behoort. Er worden circa 200 koeien gehouden, maar 's zomers loopen deze, voor zoover zij niet als melkkoeien dienst doen, geheel vrij op het eiland rond, waar zij voedsel en drinkwater in overvloed vinden, om in het na jaar, evenals de overtollige paarden, opgevangen en op stal gebracht te worden. In de melkerij stonden op groote stellages een groot aantal schotels met melk en wij vroegen een glas te mogen drinken, maar daar het vastentijd was, antwoordde de boermonnik ons ‘dat hij daartoe de zegen niet

[p. 809]

had’ m.a.w. dat wij niets konden krijgen. Die melk moest tot na het feest blijven staan om tot ‘kwark’ te worden, een grondstof, die bij de bereiding van allerlei spijzen gebruikt wordt. Onnoodig te zeggen, dat de boerderij ook weer een eigen kapel heeft.

De derde groote rijtoer, dien wij maakten, ging naar Gologoff (Golgotha), een op een flinken heuvel gelegen kerk op het eiland Anserski. Wij bewonderden weer de heerlijk begroeide eilanden, die mij telkens aan Thüringen deden denken, terwijl de overtocht van het eiland Solvetski naar Anserski in groote roei-zeilbooten, door de monnikenschippers handig gevoerd, nog een bizondere bekoring had. Halfweg den rijtoer, die van

Waterval in het Klooster te Solovetski.

's morgens 12½ uur, tot 's avonds 10½ uur duurde, werden wij aan een halte, waar van paarden gewisseld werd, door de monniken onthaald op thee en roggebrood, waarvoor alleen een kleine gave in de offerbus verwacht werd.

Op den vierden of laatsten dag van ons verblijf deden wij 's morgens nog eens een wandeling op het eiland en bekeken o.a. een nu verlaten kluizenaarswoning, een klein huisje niet veel grooter dan een geitestal, van binnen met ikoons en omlijste platen versierd. Een Russische dame uit het gezelschap toonde mij, niet zonder zeker ontzag een plaat, die volgens zeggen meer dan 800 jaar oud was; groot was mijn verbazing, toen ik een oud Hollandsche prent herkende, voorstellend Christus den ondergang van Jeruzalem voorspellend, wat in een gedicht er onder werd toegelicht! Waarschijnlijk in Peter des Grooten tijd hierheen gebracht, kon zij den genoemden leeftijd niet hebben en het speet mij de illusie daarvan te moeten verstoren.

's Middags om 3 uur was het vertrek bepaald van de ‘Michael Archangelsk’, de pelgrimsboot, waarmede ook wij de terugreis zouden aanvaarden.

Het gebruik brengt mede, dat men bij zijn vertrek uit het logement niet voor zijn logis betaalt, maar een vrije gave in de offerbus werpt; de prior echter had wel bemerkt, dat wij niet tot zijn kerk behoorden en vond het daarom zeker geraden zoo kwansuis een praatje bij ons te komen maken en toen maar meteen ronduit te vragen, hoeveel wij van plan waren in de bus te werpen, waarna hij verklaarde, dat het genoemde, wel is waar bescheiden bedrag, met een Rubel verhoogd moest worden? Wij hadden den goeden monnik met zijn Johanniskop, die ons telkens onzen samovar met een zegenbede gebracht had, ook een Rubel gegeven, wat volgens den prior ook alweer niet mocht. Maar later heb ik gehoord, dat men het daarmede zoo streng niet behoeft te nemen en dikwijls veel gedaan kan krijgen met fooien en met - vodka, beide zaken, waar-

[p. 810]

boven men de monniken wel ver verheven zou achten! Men vertelde mij zelfs, dat vodka en tabak clandestien het klooster worden binnengesmokkeld met andere levensmiddelen verpakt - ik kan voor de waarheid hiervan natuurlijk niet instaan. Ook in andere opzichten vond ik de monniken niet zoo uitsluitend van geestelijke aspiraties vervuld: in een gesprek met een hunner toonde deze naar mijn idee wel wat veel wereldsche belangstelling in de vragen, die hij ons deed, waarbij hij een der jonge meisjes maar niet uit het oog verloor; maar men mag ook hier niet het ad unum omnes toepassen!....

Toen wij na veel moeite met honderden pelgrims aan boord gekomen waren, verscheen nog een hooge geestelijke, die een korte toespraak hield en daarna nog eenige partikuliere zegeningen uitdeelde, waartoe velen zich om hem verdrongen. De stoomfluit liet zich driemaal hooren en - langzaam gleden wij zeewaarts. Een plechtigen indruk maakte het al die pelgrims, het gelaat naar het klooster gekeerd, steeds het teeken des kruises makend, al buigend afscheid te zien nemen van de heilige plaats, zoolang, totdat zij geheel uit het gezicht verdwenen was!

De overtocht naar Archangel (± 17 uur) was heerlijk: de nacht was geheel licht en de zee spiegelglad. De vele reizigers konden onder dek niet allen plaats vinden en lagen in schilderachtige groepen gekampeerd boven op dek, waar zij overnachtten. Ook voor ons was in de 1e Klasse geen plaats en wij bleven boven in de dekhut zitten, genietend van den elkaar snel volgenden zonsondergang- en opgang, terwijl het mij niet weinig interesseerde de pelgrims in hun doen en laten gade te slaan.

's Morgens half negen hadden wij Solombal bereikt en was onze pelgrimstocht naar Solovetski dus volbracht!