De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Boekbeschouwing.

Hofstad door Johan W. Broedelet (2 dln.) Uitgever Meindert Boogaerdt, Juni, Zeist 1909.

Hofstad. Men kan reeds raden wèlke stad hier wordt bedoeld! De schrijver intusschen zal het u nog gemakkelijker maken. Indien hij ‘Keutelland’ allergeestigst zet voor Nederland, of ‘Vijverlaan’ voor Vijverberg, of ‘de lunchroom van Nicols’ voor die van ‘Lensvelt-Nicola’, of het genootschap ‘Purpurae Amori’ voor het alom bekende schildersgenootschap in Den Haag met bijna gelijkluidenden naam, dan zijn dat nog maar nietigheden, die niemand hem zal euvel duiden. Maar die naamsveranderingen zijn slechts bijzaak, de zeeschilder ‘Leefdaag,’ de groote schrijver ‘Louis Poepjes’, der dames lieveling, de auteur ‘George Kapel,’ de Keutellandsche groote dichteres ‘Thérèse Pielewiet,’ zij allen zijn geteekend op de meest persoonlijke wijze.

Men heeft er Willem Paap een verwijt van gemaakt, dat hij, in Vincent Haman, een zekeren auteur en een zekeren kring heeft aan de kaak gesteld. Maar in èlk geval was dat toch ernstig bedoeld werk, hoe men over de zaak als zoodanig oordeelen wil! Wat echter te zeggen van uitvallen over den schilder ‘Leefdaag’, als die waarvan het geheele boek van Broedelet wemelt, wat van een toon, als dien waarmede de steeds ‘rouwviolen’ op het graf van haar verloren liefde dichtende ‘Thérèse Pielewiet’ voor den mal wordt gehouden, wat van goedkoope geestigheden, als waarin de fatterigheid en verwijfdheid van ‘Louis Poepjes’, of de steeds naar ‘reinheid’,

[p. 727]

bij alle jonge dames naar ‘reine zielsliefde’ zoekende ‘George Kapel’ zijn bespottelijk gemaakt?

Opdat niemand mij van overdrijving beschuldige, zij het mij vergund uit dit allernieuwste ‘kunstgewrocht’ eenige aanhalingen te doen, die bewijzen, dat ik niets te véél zeg.

‘Leefdaag’ dan, om met hèm te beginnen, wordt ons voorgesteld als:

De groote zeeschilder Leefdaag op z'n vermaard atelier...

Joa, joa, joa, bromde ie, met z'n Noord-Keutellandsche accent...

Hij dacht over z'n jongens. Zoo noemde-ie de jeugdige leden van 't schilderkundig genootschap Purpurae Amori, waarvan hij voorzitter was... Hij had er graag wat voor over, dat wisten de jongens wel hè. Waarom zoud-ie ook niet? Met 'n fortuin ter wereld gekomen... joa, joa, de handel was toch maar een mooi ding, had ie zich 'n tweede vergaard met z'n kapitale zeeschilderingen. Z'n collectie van voornamelijk moderne kunst vertegenwoordigde al 'n heel vermogen.

En nà deze aan duidelijkheid, wie bedoeld wordt niets te wenschen overlatende inleiding, vernemen we van een gecostumeerd bal, dat het bovenbedoeld genootschap zal geven, en waarvan de schilder ‘Leefdaag’ wèl de kosten wil dragen, mits hij er de hoofdfiguur in voorstelt, bal waarop wij hem later dan ook inderdaad een hoofdrol zien spelen, en waarvan het einde, tevens de slothoofdstukken van het boek vormend, zóó plat en laag bij den grond, en de meest intieme bijzonderheden van particulier leven ontblootend is, dat het mij niet lust die hier te herhalen, Wie naar onkieschheid zoekt, kan in dit boek zijn hart ophalen, en moet het zich dan maar zelf aanschaffen. Ik wil alléén den aanvang van het Purpurae Amori-feest, als zijnde het méést onschuldige nog in de teekening Leefdaag, hier weergeven:

Pulureux, de vlugge beeldhouwer, die om 'n bustetje meer of minder niet gaf, toeterde, dat zelfs Leefdaag 't wel 'n beetje erg vond. Die jongens, ze moesten 't nou niet te mal maken. 't Had ervan of ze 'm voor den gek hielden! Dat was toch niet mooi! Hij, die zooveel voor de jongens deed, de ziel van Purpurae Amori. Neen, neen Pulureux most niet zoo toetere!

De verschijning van den schilderkundigen voorzitter als Neptunus verwekte furor.

'n Wild gejuich ging op, met 't gebrul der jongste jongeren vermengd. En dat kabaal diende ook wel, om 'n niet altijd onderdrukt gelach te overstemmen. In 'n hoek barstte zelfs 'n hilariteit los. De populaire figuur van Leefdaag ook, getransformeerd in den God der wateren; hoe hadden ze 't in hun hoofd gehaald? 't Was om te stuipen.

Roerloos in z'n schelp zat de meester der geschilderde zeeën. 't Kwam 'm voor of ie 'n triomftocht maakte, welke de kroon zette op heel 'n leven. Gehuldigd als Neptunus-zelf, hij, die met z'n kwast dien God naar den troon dong. 't Was om 't verstand bij te verliezen. - -

Maar laat ons overgaan tot ‘Louis Poepjes’, omtrent wien de allergeestigste heer Broedelet, om vooral géén twijfel te doen overblijven wie wordt bedoeld, meedeelt, dat een kapper zijn trap naar hèm noemde: ‘De lijn der Geleidelijkheid,’ terwijl hij zelf, Louis Poepjes, arbeidt aan een roman, waarin de heldin ‘Eline Verhaeghen’ heet. Genoemde auteur ‘Poepjes’ dan is in onderstaande woorden, óók alweer verreweg de meest-onschuldige omtrent hem uit het boek, aldus uitgebeeld:

Louis Poepjes, Keutelland's meest gevierde romancier, wandelde in gecadanceerde heupbeweging door de winkelstraten. Het hoofd met den glimmende kreukelloozen cylinder hield-ie ietwat gebogen, naar rechts als in peinzing. Z'n kleeding was gansch correct zonder één schreeuwend kleurtje op 'n lijn van onvolkomenheid. Z'n witte bloem in 't knoopsgat acheveerde 't geheel.... Hij was uitgegaan 'n hoofdstuk te overdenken van z'n nieuwen roman Eline Verhaegen.... Het koste 'm moeite deez maal. En dat irriteerde 'm, o, affreuslijk! Anders schoten de zinnen bij 'm op als lijnen van licht, serpentinende woorden-reeksen, die van zelf hun weg vonden in de koele, geärbeide ruimten waarheen hij ze slingerde met licht gebaar. Anders vuurpijlden z'n woorden, vonken schietend, in sierlijke lijnen tot de sterren, die ze kusten met zoete lippen-gelonk’.... etc. etc.

Op dezelfde manier is ook den meest-stomp-zinnigen lezer geen twijfel meer overgelaten omtrent den persoon van ‘George Kapel’, door hem den lezer voor te stellen als de schrijver van ‘Het Menschje’, en, van nog meerdere boekjes, die regenen zullen: ‘'t Bloempje’ ‘'t Zieltje’. ‘Het heel kleine jongetje’. ‘Het meisje dat een fijn vinkje werd,’ en zoo voorts en zoo voorts’, (zie bl. 19, deel II).

En, alsof dat alles nog niet duidelijk genoeg ware, wordt dezelfde ‘George Kapel’ verder bespot op onderstaande wijze:

Naar China! Ja morgen, als 't kon. 't Land van de schoonheid, de eeuwen oude, bezongen in de ‘Sjiking’, de ‘Jocan dsjinpe-tsjong, de

[p. 728]

‘Hao kieo tsjoean’, en meer van die fraaiigheid, waarin hij gestudeerd had tot gekwordens toe. Dáár zou z'n ziel lafenis vinden..... Als 'n keizer zou-ie-er misschien gevierd worden, als 't gelukte 'n Chineesche overzetting te leveren van ‘'t Menschje’, en ‘'t Meisje dat een fijn vinkje werd’.

De rest vind ik weder van een soort, dat ik haar niet wil overschrijven; ik ben blij dat ik er háást doorheen ben met mijn aanhalingen, die ik alléén doe, om te laten zien hoe hetgeen, ik zeg wáárheid is, namelijk dat het hier geldt persoonlijkheden, waaruit ik immers nog eerst het alleronschuldigste overnam. Van ‘Thérèse Pielewiet’, Keutellands dichteres, heet het;

Die inspiratie had ze wel noodig. Als je 26 jaren achtereen 24 sonetten 's maands legde, wist je op 't laatst niet meer, waar je weer stof voor'n nieuw productje vandaan haalde. Ze had wel verschillende loopjes, kende honderden maniertjes, ongemerkt met wat andere woordjes 't zelfde te zeggen, wist telkens 't ‘rouw’ ‘violen’, ‘blanke zwanen’ en ‘witte statuen’ zóó te schikken, dat 't weer 'n nieuw tafereeltje leek, maar toch, alles raakte ééns op, en, was háár smart tot den laatsten druppel uitgewrongen, wat moest ze dan beginnen... Die sonnetten betaalden wat aardig. Ja, eigenlijk moest ze den hemel danken dat ie 'r zoo gemeen in den steek liet. Anders was ze wellicht nooit de groote dichteres geworden, de door gansch Keutelland vermaarde Thérèse Pielewiet.

En, om de kroon op deze persoonlijkheden te zetten, is van haar zoogenaamd en ‘neef’ Pielewiet, gemaakt ‘de bekende medewerker van de ‘Kleine Courant’, met wien zij samenwoont, die verrukt is van zijn tantes verzen, heel hoog tegen haar opziet, terwijl zij hèm als een klein jongetje behandelt; alles weer zoo héél hatelijk duidelijk van toon, wien natuurlijk Broedelet met dien ‘neef’ bedoelt:

Voor 't ontbijt had ie dan al 'n artikeltje op, was 'n halve roman dóór, en zat de schets voor 'n tweede kolom onwrikbaar vast in zijn hoofd. En, eenmaal uit, was ie in één voortdurenden galop, draafde, trapte, reed wakkerst op z'n zaakjes af, schreef op 't bureau van z'n courant z'n critiekjes, verslagjes, beschouwinkjes, en wat z'n vulpen verder ontlastte.

Tot troost van de betrokkenen, - als zij dien noodig hebben ten minste, want het is te hopen, dat zij zich zulk geschrijf niet zullen aantrekken, - zij hier gezegd, dat Hofstad niet alleen hunne figuren uit de litteraire en schilderswereld maar ook het highlife, de Fransche opera met hare leden, en nog véél méér menschen uit allerlei levenskringen tracht belachelijk te maken.

Het lust mij niet verder dáárop in te gaan; hier en daar geeft de auteur blijk van volledige onbekendheid met wat hij pòògt te beschrijven, zooals b.v. waar het geldt den toon onder elkaar van dames en heeren uit high-life.

Ziedaar de niet te keeren degeneratie, waartoe een literatuur als de onze van lieverlede verworden is, dank zij de van Deyssels en Querido's en zoovelen hunner navolgers. Het publiek, éérst ontsteld van den ‘durf’ dezer heeren van in 't gemeene rond te wroeten, is nu reeds lang overzadigd van zulk soort romans als de van Deyssel-pennevruchten, etc.; als zijnde het een tot stikkens toe opgedrongen hem overbekenden kost, door alle mogelijke ‘jongeren’ en ‘jongsten’ opgedischt.

Daarom moet den aldus bedorven smaak steeds met nog sterker kruiden geprikkeld worden! Kroeg- en bordeel-praat koopt het publiek allang niet meer, daarover zijn alle uitgevers het eens; misschien gaat déze allernieuwste manier van ‘kunstwerken’ scheppen er dus nog in. Het is intusschen te hopen van niet.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.