De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Gedachtenwisselingen.

I.

Voor den heer v. Gr.

(Zie Gedachtenwisseling in No. 24 - 15 Dec. 1909).

Wij Katholieken verstaan onder den term ‘pauselijke onfeilbaarheid’ volstrekt niet, dat de paus niet zou kunnen zondigen. Onder den term ‘pauselijke onfeilbaarheid’ verstaat de Katholieke Kerk slechts: dat de Paus niet dwalen kan, wanneer hij, in 't volle gebruik van zijn opperste leergezag (ex cathedra) een beslissing geeft in geloofs- of zedeleer, een beslissing, die voor alle geloovigen verplichtend is.

Ook is het een capitale vergissing, de bewering van Mr. v. Gr. dat het concilie ten tijde der genoemde pausen boven den paus stond. Nooit heeft het concilie boven den paus gestaan. Indien Mr. v. Gr. mijn antwoord aan Lynceus (gepubliceerd in afl. 31 der vorige jaargang) met aandacht gelezen had, dan zou hij ook gelezen hebben dat die verderfelijke theorie eerst in 't laatst der 14^de eeuw ingang vond. (Zie pag. 491 tweede kolom vorige jaargang). Altijd heeft de Kerk zich tegen die theorie verzet, steeds werd die theorie op het krachtigst bestreden; zóólang, totdat ze ten slotte ook door haar vroegeren verdediger als valsch erkend en verworpen werd. Indien Mr. v. Gr. mijn Pausenartikel goed heeft gelezen, hoe is 't dan mogelijk dat hij Innocentius VIII in een adem noemt met Alexander VI!

De qualificatie van ‘vijand onzer Kerk’ schijnt Mr. v. Gr. zich te hebben aangetrokken, erg, heel erg. Eerst krijgen we een ontboezeming als: ‘Regina, noemt mij een vijand der Kath. K. zulke vijanden zijn er altijd geweest.’ etc. Dan wil de heer v. Gr. ons nog bewijzen, dat hij met

[p. 473]

onze qualificatie althans in goed gezelschap is. Of dit gezelschap strekt tot eere van den heer v. Gr. mogen anderen opmaken uit het komende:

‘Als zijn eersten compagnon de misère noemt de heer v. Gr. Paus Clemens XIV. Volgens de heerschende macht in de Kath. Kerk - (natuurlijk der Jezuïten, de nachtmerrie van alles wat staat vijandig tegenover de Kerk, niet waar Mr. v. Gr.?) was hij een vijand van de katholieke Kerk, omdat hij de Jezuïtenorde ophief.

Mag ik U hier even op kleine vergissingen wijzen, doch vooraf opmerken dat U abusievelijk paus Clemens XIV naar uwe zijde trekt.

Clemens XIV staat onder ons Katholieken volstrekt niet bekend, als een vijand der Kerk; hij moge zich dan al door de Bourbonsche hoven van Frankrijk, Spanje, Napels en Parma te veel hebben laten intimideeren, toen ze van hem eischten de opheffing van genoemde orde. Gaarne hadden wij dezen Paus krachtiger zien optreden tegen de vijanden dier orde; maar daarom is hij geen vijand der Kerk. Die conclusie gaat te ver. Hoogstens blijkt uit het feit der opheffing, dat hij den Jezuïten niet gunstig gezind was. Ter verontschuldiging van dezen paus, voorzooverre het betreft de uitvaardiging zijner breve ‘Dominus ex Redemptor’ kan men zeer goed aanvoeren de uiterst moeilijke omstandigheden waarin ook deze Paus verkeerde. Reeds Clemens XIII, was door den franschen ambassadeur bedreigd met de belegering en uithongering van Rome. Clemens XIV moest voor het onbeschaamde aandringen van den Spaanschen gezant Monino zelfs vluchten naar Castel Gandolfo. En zoo U wilt weten hoe de Jezuïten zelf denken over de suppressie, dan mogen we volstaan met deze uitspraak van pater Cahour: ‘La suppression fut-elle légitime?’ ‘Oui, car le St. Siège avait le droit de supprimer ce qu'il avait lui-même établi.’

En nu de vergissingen.

1^o. De Jezuïtenorde is niet opgeheven in 1774 maar in 1773. De breve ‘Dominus ex Redemptor’ schijnt tusschen 8 en 17 Juni 1773 door den Paus onderteekend te zijn; zeker is het, dat ze te Rome werd afgekondigd op 16 Aug. van dit laatste jaar (Albers Kerkgesch. II. p. 499, ook Herder, Brück etc).

2^o. Ook is paus Clemens niet enkele dagen, maar ruim een jaar na de uitvaardiging dier breve overleden, n.m. op 22 September 1774.

We weten natuurlijk niet of het in uwe bedoeling lag te insinueeren, dat de Paus door de heerschende macht in de Kerk (lees s.v.p. Jezuïten) zoo spoedig aan zijn einde kwam. Voor de overige lezers en lezeressen van dit periodiek, die misschien werkelijk dezen indruk mochten! hebben gekregen, door uw bericht over het snelle einde van den Paus, gelde het volgende.

De Jezuïten zijn inderdaad (hoe kòn 't ook anders!) door hun vijanden beticht den Paus vergiftigd te hebben; doch omdat 't een fabel is van hetzelfde geringe allooi als er reeds zoovele tegen de beroemde Societeit zijn uitgestrooid; een fabel reeds herhaaldelijk afdoende weerlegd, kunnen wij ons veilig ontslagen rekenen van den plicht om 't hier opnieuw te doen. Mocht iemand meer van deze fabel wenschen te vernemen, dan raadplege hij s.v.p. slechts: Duhr, Jezuïtenfabeln, Freiburg 1899. III deefl. S. 62 etc.

Volgt thans als 2^de compagnon de misère (misschien ook als slachtoffer der heerschende macht!?) Quesnel de beroemde (sic!!) schrijver van het bekende werk ‘les Reflexions morales’.

Zeker Mr. v. Gr., U heeft 't bij het rechte einde. 101 stellingen uit dit boek zijn veroordeeld. Tot zijn dood heeft deze man geageerd en geïntrigeerd tegen de Kath. kerk en Haar Paus, (een verschijnsel dat nog dagelijks voorkomt!) Hij was een der gevaarlijkste hoofden der Jansenisten; en noem nu zoo iemand maar een man die zijn leven opoffert voor de kerk! 't Is belachelijk!

Het afdrukken van Quesnel's 85^ste stelling met de bijvoeging dat deze stelling door Rome is veroordeeld, moet hier in 't zinsverband natuurlijk getuigen dat Quesnel slechts de waarheid voorstond en Rome hem dus ten onrechte veroordeelde. Bij den lezer die niet beter weet, wordt natuurlijk weer de indruk gevestigd dat Rome 't lezen der H. Schrift verbood. In den noot aan den voet der bladzijde, wil schrijver zeker de tegenwoordige taktiek der kerk aangeven; maar hij zegt hier weer veel te weinig. De kerk laat niet alleen toe dat de H. Evangeliën en Handelingen der Apostelen worden gelezen, Ze moedigt het ten sterkste aan, ze moedigt zelfs aan, gelijk ze het altijd heeft aangemoedigd om den Bijbel te lezen. Alleen ze eischt (en met het volste recht waarborgen, dat haren kinderen geen vervalschte bijbels in handen komen, en ze leert, dat de lezing van den onvervalschten Bijbel haar kinderen niet zal schaden, maar integendeel zal goeddoen. Aan ongeletterden en aan enkele andere ontraadt de kerk de lezing van sommige gedeelten uit den Bijbel. Is dit verkeerd gezien?

Och Mr. v. Gr. het is overbekend, dat men onzen kinderen geen scherpe messen in handen moet geven (hoe onmisbaar die voor hen die er mee kúnnen omgaan, ook zijn) en dat de spin (ik denk hier aan de vele spinnige en giftige uitvallen tegen onze Kerk) gift zuigt uit bloemen, waaruit de bij haar honing puurt.

Ook Friedrich, Döllinger, Reinkens en Schell zouden mannen zijn die hun leven voor de kerk hebben opgeofferd doch die - o wreedheid en tirannie van de heerschende macht in de kerk, - door den Paus zijn geëxcommuniceerd, omdat ze hun overtuiging niet wilden prijsgeven.

De vraag Mr. v. Gr., wat de door U genoemde mannen vóór hun afval als professoren voor de kerk hebben gepraesteerd, kan hier gerust buiten bespreking blijven. De mannen, voor wie U het medelijden opwekt, hielden op katholiek te zijn sinds den dag waarop ze weigerden aan te nemen wat de geheele kath. kerk aannam. Waar zou het heen moeten met de kerk, indien ze de dwaling, dus ook het gevaar van misleiding voor anderen, niet meer mocht signaleeren, wáár ze die dwaling en dat gevaar ook opmerkt? indien ze dengene die hardnekkig aan zijn dwaling volhoudt niet meer mocht afsnijden van haar gemeenschap? Heeft Mr. v. Gr. wel eens bedacht dat ook de kath. kerk in haar geheel een overtuiging kan hebben en heeft in geloofszaken en dat het dus wel veeleischend is te vorderen, dat de kerk die overtuiging verdonkeremane om der wille van eenige hard-

[p. 474]

nekkige dwaalleeraars, die daarenboven nog zoo gevaarlijk waren voor hare andere kinderen? Kon de kerk in haar gemeenschap dulden dwaalleeraars, al gaven die dwaalleeraars dan ook hoog op van hun eigen overtuiging? Neen Mr. v. Gr. de kerk is op het punt van geloofszaken intransigent. Ze moet dit zijn, want was ze dit niet, dan zou het haar vergaan als zoovele afwijkingen, die in een minimum van tijd uiteenvielen in ontelbare secten; secten, die in hun overtuiging soms lijnrecht tegenover elkander staan, maar die allen toch beweren de waarheid te hebben.

Dat U verder Escobar berucht noemt op gezag van Blaire Pascal verwondert ons niet. Wel staan we verwonderd over Uw eenzijdigheid, want blijkbaar heeft U alleen de beschuldigers, maar nooit den beschuldigde of zijn verdedigers gehoord.

Pascal kon het natuurlijk niet vinden met de Jezuïten, omdat hij heulde met de Jansenisten. Sinds 1656 ontwierp hij in zijn ‘Lettres à un Provincial’, die eerst later ‘Les Provinciales’ werden genoemd, een geheel verkeerd beeld van de moraal-theologie der Jezuïten. Hij gebruikte ('t is bewezen Mr. v. Gr.!) valsche citaten, valsche vertalingen, verkorte, daarom verminkte plaatsen uit hun werken, excerpten, die hem door de Jansenisten, de bitterste vijanden der Jezuïten, waren verschaft. Op zijn vergissingen gewezen - we spreken nog van vergissingen, want misschien! was hij nog ter goeder trouw - ging hij toch op dezelfde wijze door met zijn aanvallen, dus lasterde nu wetens en willens. Ziedaar uw Pascal, de bron waaruit U geput heeft. Escobar zelf was een man van voorbeeldigen levenswandel.

Hebben we dus te veel gezegd, toen we U een vijand der kerk noemden? Of is het niet wonderlijk, dat U juist vol eerbied zijt voor mannen die door eigen optreden vijandig tegenover de kerk staan; en dat U van zulke troebele bronnen gebruik maakt?

Ten slotte nog een vriendelijk verzoek, waaraan U zeker gemakkelijk kunt voldoen. Zeer gaarne ontvingen we van U een lijst met namen van katholieke godgeleerden, die van Escobar's en vooral van St. Alphonsus de Liguorio's geschriften gezegd hebben, wat U durfde laten afdrukken in Uw ingezonden stuk. U zult 't ons echter ten goede houden, dat wij godgeleerden naar het model van Pascal, Quesnel, Döllinger, Friedrich, Reinkens of Schell niet admitteeren als getuigen. Wat de werken van St. Alphonsus betreft, de eerste katholieke theoloog die zegt wat U laat drukken moet nog geboren worden.

En verder hoe of U de katholieke kerk zoudt willen zien, is Uw zaak. Buiten U zullen er nog wel legio anderen zijn, die haar wéér anders willen zien. Ook Uw bewering dat we geen hervorming zouden gehad hebben, indien er maar geen zucht naar wereldlijke en politieke macht, geen rozenkransen, aflaten etc. etc. waren geweest, getuigt van zóó weinig vertrouwbaarheid met de kerkgeschiedenis, dat we U durven aanraden het tijdvak der hervorming eerst eens goed te bestudeeren, alvorens weer voor den dag te komen met dergelijke groote woorden en afgesleten, zoo door en door verouderde beweringen.

En hiermede nemen we voor goed afscheid van al de soort menschen genre Mr. v. Gr. om de eenvoudige rede, dat ze praten zonder weten en dat ze zijn vijanden der kerk wàt ze ook voor fraaiigheden mogen beweren. Maar wij kennen onze vijanden, omdat we ons op de hoogte houden van al hun geschriften.

H. v. ROGGEN - BLOMHERT.

Nijmegen, December 1909.

II. Voorteekens.

Een eerwaardige grijze dame, intellectueel hoog ontwikkeld, waarmee ik dikwijls de kwintessens bespreek van actueele vraagstukken, maar die niet gelooft aan voorteekens, in zoover dat zij daar geen beteekenis aan hecht, is onlangs van een voorteeken hevig geschrokken. Ze zat achter de koffietafel; deftig-statig-ernstig, in allen waardigen eenvoud boontjes af te halen. Toen werd er gebeld. De besteller bracht een ‘dringend’ telegram. Voor haar, oude dame, een ongewoon iets. Geagiteerd scheurde ze de envelop open! En daar stond het duidelijk te lezen:

‘Vanmiddag om 6 uur, eet U pannekoeken. - H. van Holk.’

Het eerste oogenblik was ze perplex. Ze staarde voor zich uit, links en rechts, toen zette ze haar bak neer en draaide de kamer uit naar de keuken, naar haar dochter Cato; die haar reeds halverwege tegemoet kwam om het belangrijk telegrafisch nieuws te lezen. Moeder scheen nog steeds sprakeloos. Cato tilde het telegram uit Moeders hand. Ze las het; en beiden keken elkaar vragend-star in de oogen. Toen plotseling van weerszijden een uitbundig vroolijk gelach.

‘Wat is dàt nu?’ zei Cato.

‘Mijnheer is zeker niet wijs geworden,’ sprak het oudje.

‘En hoe weet hij dat?’ vraagden beiden tegelijk!

Over en weer gevraag en bepraat; de oude dienstbode er over in verhoor genomen, maar ze werden niets wijzer hoe ik dàt zou vernomen hebben; want niemand van hun had er een woord met anderen over gesproken en volgens de dienstbode ‘had het ook niet in de Courant gestaan’, dat ze s'middags pannekoeken zouden eten! Zelfs zeiden ze, pas een uur geleden bij het idee gekomen te zijn. En daar ik in geen dagen er in huis was geweest, dus niets kòn weten was en bleef dit hun een ondoorgrondelijk raadsel. Het geheim en het gesprek van den dag!

Den volgenden morgen ben ik er even aangeloopen: ‘Wel Mevrouw, hoe hebben ze gesmaakt?’ was mijn vraag.

‘Fijn’, zei Mevrouw; ‘we hebben er een paar voor U bewaard’, ‘maar’, vroeg ze verder ‘hoe wist U dát? En wat dwaas om zoo iets te telegrafeeren.’

‘Wel’ zei ik, ‘dat wist ik heel eenvoudig; omdat ik de dienstbode uit en in huis zag gaan met het stroopkannetje!’ - ‘En, omdat U altijd beweert, dat je niets van te voren kunt weten,

[p. 475]

wou ik U nu eens een bewijs geven, dat die let op de voorteekens heel veel van te voren met bijna volkomen zekerheid kan voorspellen. Zoo niet alleen met pannekoek-eten, maar ook op maatschappelijk gebied, dus dat er aan voorteekens wel degelijk beteekenis is te hechten, want hoe of alles is of hoe het alles gaat, het werpt schaduwen voor zich uit; en van te voren is daardoor dikwijls te bepalen of te besturen ons volgend levenslot. Wèl te verstaan: in geen enkel opzicht houdt dit verband met het zien van kleine aanwijzingen bij een misdaad of inbraak. Ik herinner mij, tegenwoordig geweest te zijn bij een kolossale-inbraaksverwarring. De brandkast was opengezaagd; de boeken lagen verspreid door 't kantoor, de meubelen stonden onderste boven en een volle kist sigaren lag voor den patroonstafel; sigaar voor sigaar doorgeknakt in den vorm van een V.

Nimmer is de justitie met haar heirleger van rechercheurs op het spoor gekomen van dat misdrijf. Toch was er voor een detectieve één eenvoudig verradensteeken geweest, indien deze gelet had op kleinigheden. Want beneden in de voorhal lag een, gedeeltelijk opgerookte sigaar weggegooid, ook in den V vorm. Alzoo zou veilig zijn aantenemen dàt, degeen die deze afwijkende gewoonte heeft, een sigaar te knakken alvorens die weg te gooien, aan die inbraak niet vreemd was.

Maar zooals ik zeg, zijn deze en dergelijke kleinigheden wel oorzaken om daaruit gevolgtrekkingen te maken, maar staan ze toch naast en hebben niets te doen, met geestelijk-helder-ziende of stoffelijke teekenen, die de door mij bedoelde te voren onbekende levensgebeurtenissen vooruitgaan.

Inderdaad is er veel van te voren door de voorteekens te voorspellen. Het vereischt slechts doorzicht de Bioscopeplaat, scherp-helder bekijken, een nauwkeurige ontleding en gevolgbepaling.

Want vele dingen worden een dwaas droombeeld, zinsbegoocheling of het gevolg genoemd van een verzuim of oorzaak, terwijl zij veëleer mij gebleken zijn te moeten heeten schaduwen of voorloopers van belangrijke treffende gebeurtenissen. ‘Let op de voorteekens’ zeiden onze voorouders, ‘gebruik uw 6^e zintuig.’ Tracht de voorteekens, nauwgezet te analyseeren en daarvan de gevolgen, als 't ware de romp te bepalen, de aard der komeet die achter de staart schuilt.

Ik zal U zeggen, zooals wellicht de meeste lezers zullen uitdrukken ‘hoe ik zoo gek gekomen ben.’

Men mag het gerust zoo noemen, want iemand die iets nieuws verkondigt, voor gek uit te kramen is algemeen gebruik.

Hoe ik dan zoo gek gekomen ben?

Hierdoor. Herhaaldelijk zijn in mijn leven gebeurtenissen-gebeurd, die ik achterna moest zeggen dat mij te voren waren duidelijk gemaakt, door geestelijk zien, of verwarrende gebeurtenissen, zooals bijv. de botsing, het op elkaar loopen der koninklijke rijtuigen bij den doop, door voorteekens. Ten slotte ging ik op die voorteekens letten. Hoe langer hoe meer, schonk ik daaraan scherpe aandacht.

En toen, op een Pinkstermorgen gebeurde het, dat ik te 's Gravenhage in het gebouw van Kunsten en Wetenschappen onder gehoor kwam van eene lezing van Mevrouw van Holte tot Echten over spiritualisme.

Nimmer te voren had ik mij met iets wat daarop geleek bezig gehouden, noch met spiritisme noch met somnabulisme, magnetisme of wat ook. Ik had er zelfs nog nooit iets over gelezen. Het interesseerde mij niet.

Echter in het door die Mevrouw gesprokene trof mij haar overtuiging. Ook zij had het over openbaringen en teekens.

Het gevolg is geweest dat door de lieftalligheid van die Mevrouw mij de bibliotheek der Haagsche spiritualistische vereeniging en andere bibliotheeken werd opengesteld. Met de grootste nauwgezetheid heb ik alles wat betrekking had op openbaringen, verschijningen en teekens nageplozen en woord voor woord, ik mag wel zeggen: ingezogen en in mijn geest verwerkt. Vervolgens heb ik met de grootste specialiteiten op dat gebied, of familie van dat gebied, scherpe-heldere-langdurige betoogen gehad. En daarna ben ik weder teruggekeerd tot mijn oude liefhebberij die teekenen trachten te ontraadselen, er de gevolgen van te bepalen. En, gelijk het meer gaat als men eenmaal iets aanvangt ontsluit zich dan ons beperkt inzicht, we worden rijper en ten slotte zitten we midden in 't licht.

Waar mij nu uit hoogst intelligente kringen warme belangstelling wordt getoond en vriendelijken drang wordt aangedaan in deze richting voorttegaan, dacht ik te beginnen met schriftelijke mededeelingen van dergelijke gebeurtenissen te vragen aan de lezeressen en lezers van de Hollandsche Lelie, franco te adresseeren aan de Redactie van de Holl. Lelie, Keizersgracht 485, te Amsterdam. Met de meeste bescheidenheid zal van die mededeelingen gebruik worden gemaakt, met het doel daarover zoo nu en dan eens iets te vertellen of verdere gedachtenwisseling te voeren in de Lelie, over voorteekens.

H. VAN HOLK.