De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Ghirlandajo.

Van Henri Hauvette, professeur à la Sorbonne, is te Parijs een werk verschenen over Ghirlandajo. Voor ieder die Florence heeft bezocht wekt deze naam heerlijke herinneringen op aan de genotvolle oogenblikken in de kerk der Domenicaner monniken, de Santa Maria Novella, waar we zijn verrukkelijke fresco's vinden.

Wie zou ooit hebben gedacht dat de ‘Voyages en Italie’ van Taine en de ‘Sensations d'Italie’ van Bourget als onvolledig en onvoldoende moeten worden beschouwd? Toch is dit het geval. Monsieur Hauvette leert ons verscheiden Italiën zien in Italië, en verscheiden Florences in Florence.

Naar aanleiding van deze Ghirlandajo's (er waren er vier: drie broers Domenico, David, Benedetto en een zwager Bastiano Mainardi) zegt Hauvette, dat Florence grooter, machtiger genieën heeft gekend, doch zij zijn de typen van den Florentyner pur sang. Ze behoorden tot de kleine burgerij en werkten bij hun vader, Thomas de guirlande-maker, Thomas Ghirlandajo, omdat hij vergulden slingers smeedde. Groote zoowel als kleine bestellingen werden stipt en nauwkeurig uitgevoerd door de ijverige kunstenaars.

De oudste en geniaalste van het viertal, Domenico Ghirlandajo, heeft met enkele woorden het Florence uit zijn tijd beschreven op een der triomfbogen die zijn muurschilderingen overwelven in de Santa Maria Novella: In het jaar 1490, toen de schoonste stad onder de steden, beroemd om haar rijkdom, haar overwinningen, haar kunst en haar beelden in stilte genoot van vrede en overvloed.

Wel een zeldzaam oogenblik! De sociale oorlogen uit den tijd van Dante hadden uitgewoed; de paus uit Rome en de koning van Frankrijk hadden nog geen dubbelen inval gedaan, en patriciërs en proletariërs hadden zich eindelijk onderworpen aan de Medicis, rijk geworden bankiers die nu staatslieden waren. Zoo genoot Florence veertig jaren lang een ongekenden bloei.

Wonderschoone gebouwen verrezen: Santa Maria dei Fiori, het Palazzo Vecchio, de Loge van de Lanzi, Santa Croce en Santa Maria Novella ‘qui jaillissaient des mains de Brunelleschi et d'Arnolfo comme les pistils d'une fleur éternelle vers la coupe des monts toscans,’ zooals Hauvette het uitdrukt.

De groote kooplieden in wol en zijde lieten paleizen voor zich bouwen; na zich te hebben

[p. 454]

verrijkt deden ze bestellingen aan artisten om hun woningen en de gevels met beelden enz, te versieren. Een verbroedering heerschte. Een Cosmo de Medicis en Donatello konden gemeenzaam met elkander omgaan zonder dat iemand zich hierover verbaasde. Zoo vlood het leven geleidelijk voort. De patriciër Rucellai verklaarde dat Florence het ‘waardigste lieflijkste vaderland was, niet alleen van de christenheid doch van de gansche wereld.’

En in dezen tijd ontstonden de verrukkelijke fresco's van de Santa Maria Novelle, de Trinita en de Sixtijnsche Kapel, waar Ghirlandajo de bijbelsche verhalen en legenden omschept tot tooneelen uit het Florentijnsche leven.

Hauvette legt er den nadruk op dat de groote meesters dikwijls niet vrij waren in hun keuze; ze moesten zich houden aan hun bestellingen. De groote Tornabuoni's en Sassetti's begrepen dikwijl niet welke plaats zij innamen in de geschiedenis. Toch heeft dit realisme ook zijn eigenaardigen kant, want met belangstelling zoeken we naar de bekende Florentijnsche gezichten onder die bijbelsche figuren.

Ghirlandajo was op en top Florentijner: door koortsen werd hij vroegtijdig ten grave gesleept, zoodat hem de smart werd gespaard om zijn geliefd Florence in verval te zien geraken. Ook beleefde hij niet de onthoofding van den jongen Lorenzo Tornabuoni die tien jaar lang ‘le prince des élégances florentines’ was geweest, en zag hij niet het fanatisme wederom oplaaien en de verbranding van Savonarola. Hij zag niet de huurlingen van Karel VIII bezit nemen van de vertrapte republiek. Dit werd den genialen decorateur van Florence bespaard. Zijn werk zou worden voortgezet door Michel Angelo, den beroemdste zijner leerlingen.

Lorenzo il Magnifico was reeds eenige jaren voor hem gestorven; ook de schoone Giovanna d'Albizzi, de lieflijkste onder de Florentijnsche jonkvrouwen. Zij was de dochter, kleindochter en achter-kleindochter van de voornaamste Patriciers uit Florence. Ze huwde met Lorenzo Tornabuoni op zestienjarigen leeftijd; twee jaar later stierf ze, en in dien tusschentijd schiep Ghirlandajo zijn meesterwerk. Verrukkelijk schoon is de blonde Florentijnsche met haar blauwe, onschuldige oogen. Fier staat ze in haar rood zijden tunica te midden van de ernstige, passende omgeving.

Onder het portret schreef Ghirlandajo:

Ars utinam mores animumque effingere posses Pulchrior in terris nulla tabella foret.

‘O, mijn kunst, indien ge ook haar zeden en haar ziel kondt schilderen, dan zou geen schilderij op aarde schooner zijn!’

ANNIE DE GRAAFF.