De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Oudejaarsavond.
door Mevrouw Rückert - Broese.

Dreunende, drummende tonen der eeuwenoude torenklok deinden zwaar door de zwartnattige avondstilte.

Vochtige stadsboomen en grijsklamme trapgevels der huizen vingen de geluidsgolven op en deden ze lang nog nàtrillen....

Oud moedertje luisterde aandachtig en telde langzaam acht slagen.

Daarna ging ze voort met haar theeboeltje in orde te brengen en zette haar theeblaadje met frisch-wit trekpotje en zacht rose gebloemde kopjes op tafel.

Een helder blinkend rood-koperen keteltje op mahoniehouten theestoof plekte schitterend vroolijk op in de schemerachtige kamer, en 't theewater zong rustig z'n eeuwen-oude liedje.

De petroleumlamp met zacht-rooden kap werd nu ontstoken en hulde de kamer in een warm-rozig waas dat intiem aandeed. De donkermahoniehouten stoelen glommen extra mooi vanavond; de zwart-fluweelen zittingen hier en daar rossig van kleur door ouderdom, had ze zorgvuldig afgeborsteld; twee ervan stonden uitnoodigend bij het git-zwarte kacheltje, dat van onderen een vuurrood openingetje te zien gaf als bewijs hoe fel 't brandde.

Oud-zilveren trommeltjes waren voor den dag gehaald; oud-moedertje ademde er over en wreef ze krachtig op tot ze ten leste twee ovalen spiegeltjes geleken, die 't roodfluweelen tafelkleed rosig weerkaatsten.

Op mahoniehouten kastje stond een helder gepoetst nikkelen comfoortje, waarvan een violetkleurig vlammetje vroolijk op- en neer danste; een witte ketel met warmen wijn gevuld, verspreidde een heerlijk aroma door 't vertrek.

Een donkerrood gebloemd tapijt, door voetstappen hier en daar grijzend en in z'n teekening verflauwend, gaf aan het kamertje toch nog iets welwarends, of was 't wellicht 't heldere waas dat over 't geheel lag?

Oud moedertje sloot de rood-serge gordijnen zorgvuldig om 't kiltriestige daarbuiten te vergeten.

Een vergulde pendule onder glazen stolp

[p. 411]

op zwart-marmeren schoorsteen tiktakte sinds jaren.

Twee groote schilderijen hingen aan den wand die behangen was met grijzig-gebloemd papier, dat hier en daar witachtig verschotene plekjes vertoonde.

Zwart-glimmende lijstjes met portretten glommen helder op; flauw weerkaatste het licht erin.

Oud-moedertje had haar zwart-zijden japon aangedaan met sneeuwwitte kraagjes aan hals en mouwen; een zwart kanten mutsje bedekte 't zilver-grijze haar dat gescheiden was en in een vlecht om 't hoofd gelegd.

Nog eenmaal liet ze haar oog gaan op de toebereidselen voor van avond en zette zich in de groote leunstoel; zij nam haar breiwerk en 't getikkel der breinaalden verhoogde 't rustig-gezellige in de kamerstemming.

Ze was naar de kerk geweest vanavond om naar de oude-jaarspreek te luisteren, eerst had ze er tegen opgezien die glimmendglibberig natte straten door te moeten, maar nu was ze toch blij dat ze gegaan was.

Prachtig had dominee gepreekt van ‘donkere wolken met zilveren randen’.

Ze zat nu nog alléén, straks kwam haar jongen, haar zoon, die z'n patroon nog even helpen zou aan een bestelling waar haast bij was.

Ze hield even op met breien en legde 't werk in haar schoot, de naalden staken schuin uit naar buiten.

Ze verdiepte zich in haar verleden, wat al donkere wolken waren haar niet voorbij gegaan en hadden zich soms als een hevig onweer ontlast boven haar hoofd.... doch telkens had ze ook een zilveren rand kunnen ontdekken. Nu lag de bijbel naast haar waarin bij geliefkoosde spreuken en troostwoorden geelgeworden klimopblaadjes gelegd waren, geplukt bij 't graf van haren man....

Het leven had haar niet altijd vreugde gebracht, maar wat 't noodlot haar ook had ontnomen, haar jongen was haar gebleven.

Hij was àlles voor haar, hij geleek precies z'n vader, zoo zorgelijk en lief; hij was z'n vader opgevolgd als boekhouder in een groote meubelfabriek en al hadden ze 't niet rijk, met overleg konden ze netjes-burgerlijk leven. Ze had zich niet behoeven te bekrimpen en kon in ‘haar stand’ blijven; oud-moedertje was niet trotsch, maar netjes-burgerlijk groot gebracht, als ze 't was zou 't haar toch hard gevallen zijn minder te moeten wonen tusschen kijvende en ruwe menschen.

Haar Wim was zoo zuinig, och wat had hij zich veel ontzegd om over te sparen voor z'n aanstaand huishoudentje.

Ze had zoo innig met hem te doen gehad, hij was dit jaar in kennis gekomen met een meisje uit den gegoeden burgerstand, een teer-blond wezentje.

Oud-moedertje had zoo vaak in stilte de opmerking gemaakt, dat ze niet bij hem paste, ze zag scherp door haar levensbril en vond haar te oppervlakkig en werelds voor Wim met z'n diep-teer gemoedsleven.

Dat meisje vatte hem niet; lachte om z'n ernstig mooi voelen en ze noemde hem een ‘tobber.’

Oud-moedertje had veelmalen gebeden dat 't kind zich zou veranderen, innig wenschte ze dat ze mee zou gaan voelen het zieleleven van Wim en ‘anders’ bad ze ernstig-vroom ‘o God anders laat hun wegen zich scheiden.’ Ze had moederlijk het lijden van hem gevoeld, ze wilde echter nog niet spreken voor hij haar een blik zou laten slaan in z'n binnenste, ze wist 't al zei hij niets, ze kende z'n strijd.

Nu 3 maanden geleden was het dat hij smeekend tot haar kwam, z'n hoofd in haar schoot legde en ze hem liet uitschreien z'n smart... hij had afstand van ‘haar’ gedaan. Zacht legde ze haar rimpelig, oude hand op z'n hoofd en keek hem lang en innig in de trouw-blauwe oogen.

Een traan biggelde langs haar wangen, en 't trillen der mondhoeken verried een diepmeegevoeld leed.

Ze stamelde met beverig-oude stem ‘Jongen, ik ben nog bij je.’

Toen had hij haar gekust, haar hand gevat en gefluisterd ‘Moeder’. Ze hoorde dien klank nog.

's Nachts als alles stil was in huis, de dingen der kamer roerloos-zwijgend stonden, had ze veel malen ingespannen geluisterd of haar jongen wel rustig sliep en hoorde ze dan in 't kamertje naast haar z'n diepen, geregelden adem dan was ze gerust en kon ze ook haar dikwijls moe hoofd neerleggen, maar 't was ook vaak gebeurd dat ze gedempt snikken hoorde en ze geen oogenblik aarzelde op te staan en tot hem te gaan.

Ze zat dan lang, lang bij hem, hij vertellend van z'n vreeselijken strijd en twijfel.

Of hij wel goed had gezien, dat ze niet bij elkaar pasten, een paar malen was 't dat hij zich weer voornam naar ‘haar’ toe te gaan, haar te smeeken hem toch te begrijpen.

God - hij hield ondanks alles zoo ziels-

[p. 412]

zielsveel nog van haar en beslist sprak hij dan: moeder ik gà - ik wèet ze zal me lèeren begrijpen,'t ligt misschien ook aan mij en dan eindelijk legde hij 't hoofd verhit en vermoeid door kwellende gedachten neer en viel in een zwaren slaap.

Oud-moedertje hield haar koele hand op z'n warm voorhoofd en wachtte, wachtte tot ze zeker wist dat hij sliep....

Dan ging ze heel, heel voorzichtig weer naar haar kamer, nu bemerkend pas hoe huiverig-koud ze was en bang om eenig gedruisch te maken legde ze zich geruischlooszacht neer; moe, doodmoe was ze dan en 't werd haar soms te machtig, de angst bekroop haar dat Wim toch nog ongelukkig zou worden en ze staarde met groot-open oogen in 't duister....

Wat leek alles toch anders 's nachts, dat stil geheimzinnige om je heen, en 't was in haar éven donker als daarbuiten....

Ze sliep dan meestal laat in en werd wakker met loodzwaar gevoel in 't hoofd...

Maar toch - als de dag daar weer was met z'n grootsch, waàr licht, die de dingen voorstelt zooals ze zijn, dan was 't of dat donker angstige van den nacht was verdwenen en in haar werd 't lichter, lichter....

Ze zag alles weer anders en zoo ook was 't met Wim.

Hij kwam na zoo'n droef-nacht beneden, krachtloos; 't gelaat vaal-bleek en blauwe kringen onder de oogen en tòch - zij gevoelde dat hij anders zàg; - dat met den dag de werkelijkheid was gekomen; hij sprak niet over z'n denkbeelden van den nacht, hij wist 't was over hem gekomen door 't duistere daarbuiten en in de kamer; hij nam zich voor aan dingen te doen die hij op den dag niet tot uitvoer zou kùnnen of durven brengen en 't was of hij zich zelf nu wat schaamde.

Zorgvuldig zette ze dan z'n ontbijt klaar, bedrijvig z'n glas melk inschenkend en moedigde hem dan aan met een ‘kom vent, drink eens uit, 't is zoo goed voor je’.

Hij keek dan, even, uit z'n gedroom wakker geschud, flauw-glimlachend naar bezorgd moedertje op en volgde haar raad omdat zij 't vroeg; alles ging hem machinaal af en was 't ontbijt afgeloopen dan ging hij naar z'n fabriek, wetend dat er weer een dag, eentoniggrauw vóór hem lag; voor hem niets nieuws opleverend.

Oud-moedertje was altijd maar blij als hij weer aan z'n werk kon gaan, z'n gedachten concentreerden zich toch op iets anders en de tijd zou alles wel slijten.

En de tijd verzachtte ook het leed in zooverre dat hij geen hevige aanvechtingen meer kreeg van zelfverwijt en tenslotte meer het koele verstand liet spreken; hij zag nu in dat ‘zij’ niet ‘de’ vrouw voor hem was.

Oud-moedertje bemerkte wel de verandering die met haar jongen had plaats gegrepen, maar ze uitte zich niet; ze was in stilte dankbaar dat, al was hij nog niet geheel de oude Wim, hij toch levenslustiger was, dat droef-strakke was uit z'n gelaat verdwenen.

Alleèn - ze zag als een berg tegen den avond van heden op; oudejaarsavond riep voor zoo menigeen herinneringen voor den geest die o zoo droef konden aandoen.

Hoe vurig verlangde ze dat deze avond tot het verleden behoorde; hoe zou Wim zijn?

Ze keek even hoe laat 't was; nu reeds bij negenen, hij moest toch zóó komen, zou hij met opzet zoo lang aan 't werk blijven om droeve gedachten te weren.

Onrustig nam ze 't dekseltje van 't trekpotje om te zien of de thee nog goed was; telkens dreigde ze te koken en oud moedertje draaide het lichtje wat lager.

Ze nam haar breiwerk weer en zuchtend telde ze de steken; twee, driemaal vergiste ze zich en raakte den tel kwijt - ik wou dat hij er nu maar was - dreunde 't door haar hersenen.

Goddank, ze hoorde den sleutel in de deur, ze legde haar werk neer, zette zich vóór op den stoel en schoof 't theeblaadje wat dichter bij. Waar bleef hij nu? Haar blik bleef lang gevestigd op de deur en bezorgd-tragend zat ze in afwachtende houding.

Met beide handen hield ze werktuigelijk de oortjes van 't theeblad vast en toen hij binnenkwam keek ze hem onderzoekendvriendelijk boven haar bril uit, aan.

‘Wel, komaan jongen, eindelijk klaar?’ vroolijkte haar stem door de kamer. ‘Eerst een lekker kopje thee en doe die natte schoenen uit vent en dan gaan we eens gezellig samen zitten, hé.’

Ze zag 't al. Zijn blik was weer verstrooid droef en z'n antwoorden waren weer zoo afdoenerig.

‘'k Ben naar de kerk geweest,’ redeneerde ze druk door, ‘och Wim, genoten heb ik van de preek’, en ze vertelde hem wat ze gehoord had. Hij roerde gedachteloos met 't lepeltje in z'n thee, schepte kleine hoeveel-

[p. 413]

heidjes op om ze daarna weer te doen vallen en met een gevoel dat hem alles tòch koud liet, glimlachte hij flauwtjes.

Oud-moedertje keek hem uitvorschend aan; of haar woorden indruk bij hem maakten? Eén oogenblik verflauwde haar geestdrift, ze zag Wim zóó gelaten koud voor zich. God, dan had ze nog liever dat hij z'n smart uitschreide, zoo leed hij dubbel.

Met vernieuwden moed trachtte zij hem af te leiden, tersluiks wierp ze een blik op de klok, 10 uur, nog 2 uur en 't ergste was voorbij; o dat oude jaar met z'n herinneringen.

‘Zeg Wim, krijgt gij 't dominospel, terwijl ik de bisschop klaar zet’, vroolijkte ze.

Haar stem klonk haarzelf opgeschroefd druk tegen.

Langzaam stond hij op en opende gedachteloos een kast; ‘waar staan ze moeder?’

‘Op de oude plaats - neen - daarboven achter die doos en ze moest twee, driemaal wijzen voor hij 't spel gevonden had.

Even schudde ze haar hoofd - zette toen, zacht voor zich heen zuchtend, de bisschop en glaasjes op tafel; een schaal oliebollen donkerden bruin op tegen 't roode van 't tafelkleed.

Wim keerde 't doosje met domineesteenen om en éven rinkelde 't geluid der steenen hel door de kamer.

‘Nu, jongen, nu eens zien, wie de gelukkige is vanavond.’

Wim zette langzaam de steenen keurigaaneengesloten en dof klonk 't ‘U moeder.’

Doende alsof ze al haar aandacht bij het spel had keek ze even nauwkeurig wat ze zetten zou en een steen neerleggend, riep ze vroolijk ‘Daar en nu jij.’

't Scheen of Wim werkelijk wat ‘bij’ was, maar toch ook voor slechts even, kort daarop moest ze hem een paar malen aanmoedigen.

‘Nu jij Wim’, 't was of hij weer even opschrok en zette gedachteloos verkeerde steenen bij. Neen, ze zag 't wel, 't verdriet stond hem voor den geest alsof alles gisteren gebeurd was.

Een zachte slag van de pendule deed hen beiden opzien; hun oogen ontmoetten elkaar ze wisten immers ieder voor zich wat er in hen omging.

Een zucht ontsnapte Wim - half 12 was 't.

Hij kon z'n gedachten niet meer bij dat onnoozele spel houden. God, hoe zat hij hier nog zóo kalm terwijl 't binnen in hem bruiste en kookte, alles in opstand was: voor z'n moeder alleen hield hij zich goed maar hij zou 't willen uitschreeuwen, o God, die pijn, dien hij gevoelde alsof er met elke minuut die verstreek en hem bracht tot 't nieuwe, iets van hem afgescheurd werd; 't oude nam alles van hem mee, wat gaf hij om 't nieuwe met z'n geheimzinnigheden en raadselen.

Morgen al die menschen elkaar gelukwenschend met lief-vriendelijke gezichten, als of er geen ellende meer bestond, - hoe haatte hij die gewoonte, alleen uit conventie; gedachteloos sprak een ieder van ‘geluk’ alsof dat zoo maar was weggelegd, ook voor hèm.

Hij zou morgen al die menschen niet kunnen ontmoeten, die niets van hem begrepen, hem een droomer noemden, en waarom, omdat hij niet begrepen werd, hij leed en dat was al. -

‘Kom Wim, wat doe jij vent?’ - O God ja, denken moest hij aan dat spel.... en met alle inspanning van z'n krachten trachtte hij goed bij te zetten. Er haperde iets in de stemming, nu ook aan Oud-moedertje.

Haar spraakzaamheid werd minder en telkens klonken er onsamenhangende gezegdetjes door de kamer om de stilte die loodzwaar op hen drukte te verbreken.

Ze gevoelde zóó dat ‘het oogenblik’ gauw dààr was, 't moedertje werd onrustiger, stond op om hem nog eens in te schenken.

Roerloos-zwijgend bleef ze staan, toen een dof-zware slag ‘'t Nieuwe’ aankondigde, zacht-trillend stierf de naklank weg in de nachtelijke stilte.

Een lang ingehouden snik klonk door de kamer; de groote smart overmeesterde Wim.

‘Jongen’ - - huilde beverig haar stem; één oogenblik stond ze machteloos tegenover dat groote verdriet.... haar oude, knokelige hand rustte op zijn hoofd.

Toen, alsof een hoogere macht haar kracht gaf om te troosten, sloeg ze de gordijn op en staarde naar buiten.

In 't diep-duistere van 't zwerk zilverde de maan zacht-glanzend op en vlug voerde met teer-witten rand 't zwart-fluweelige van donkere wolken.

Ademloos stond ze een oogenblik voor die grootsche pracht van natuurverschijnsel.

Heilige stilte heerschte binnen en alsof luide woorden 't plechtige waas in de kamerstemming vaneen zouden scheuren, nam ze Wim bij de hand en fluisterde innig.... ‘Gods werk - donkere wolken met zilveren randen’....

Beiden stonden sprakeloos-turend naar 't onbegrijpelijk-grootsche der schepping.

Toen - als zag Wim een lichtende dageraad aan zijn duisteren horizont, drukte hij zacht de rimpelig-oude hand van Oud-moedertje en sprak: ‘Moeder, 't Licht van 't “Nieuwe” omstraalt 't duister van 't Oude’.

In Oud-moedertjes oog blonk een traan van hoop en geluk....

Dien nacht bad ze lang en innig om ‘geluk’ voor haar jongen in 't Nieuwe....