De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

‘Om de eere Gods.’
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 21).

Geerte bleef roerloos zitten, toen ze allemaal weg waren. - - Ze wou aldoor nog dat moment vasthouden, waarin Fredi over haar japon streek, en zijn hoofd zoo heel dicht bij haar was, zoo dicht, dat ze het had zoo gemakkelijk kunnen tusschen haar handen nemen en zoenen - zoenen. -

- Neen, nu niet denken, ze had immers heel correct gedaan. Hij had naast haar op de canapé gezeten daarna, en ze had niet eens die invitatie voor morgen, door Gerty, aangenomen. Ze had die paar oogenblikken, waarin Sjoerd, Lizzy, en Nout Reesema, er bij waren gekomen op het eind, zelfs niet eens meer zich met hem bemoeid. -

[p. 356]

Dat reeds het enkele gevoel van hem zoo naast zich op de canape te weten, haar daarbij een rustige vreugde was geweest, in de zekerheid dat nu alles weer was tusschen hen als van ouds, daarvan gaf ze zich geen rekenschap. - - Het was goed zoo, heel goed, - - dat die kinderachtige boudeerderij over en weer nu had opgehouden. - - Meer verlangde ze immers niet. - - Ze waren zulke goeie oue vrienden...

Hare oogen keken strak voor zich uit... Aan al 't andere dacht ze niet, noch aan 't mislukte doel van het dinertje, dat toch immers door haar was bedacht om Sjoerd heimelijk in de intimiteit van de serre tot een décisie te brengen, noch aan het bijna te-gedurfd wordende van Gerty's daardoor niet meer gedistingueerden, al te luidruchtig-doenden toon... Ze dacht aan niets... keek heel stil voor zich uit... héél gelukkig. - -

Dáár had hij gezeten. - - Uit dat kopje had hij gedronken. - - En ze hoorde weer z'n overmoedig kwajongens-achtig-lachen, waarbij hij al zijn mooie witte tanden zoo duidelijk bloot liet, onder den blonden snor...

Hij moest nu voortaan heel dikwijls komen - net als vroeger met haar zijn. - - Nu zij een gehuwde vrouw was kon ze hem immers heel anders ontmoeten dan vroeger als jong-meisje - veel onbevangener-gezelliger. - -

- - Zij hoorde de voordeur gaan - - Govert-Jaap's stem in den gang: - - ‘Mevrouw nog op? - Wacht, leg m'n portefeuille dan maar vast in mijn kamer.’ - En hij ging binnen, 'n bezorgd-verteederde uitdrukking in zijn stem, terwijl hij zei - - ‘Zoo laat nog hier - kindje? - - Ik dacht dat je al lang naar bed waart. - - Heb je nog een kopje thee soms?’ - -

Toen herinnerde ze zich...

Terwijl ze werktuigelijk de theepot van het theetafeltje onder den cosy wegnam, herinnerde ze zich. - -

‘God. - O God ja. - Dat telegram, hoe moest dat nu?’ -

Ze kon 't nu niet langer verzwijgen - al was de laatste trein lang weg. - - Ze wou immers zeggen dat het van-avond was aangekomen - daar straks eerst. - -

En ze hortte: - -

‘Govert-Jaap - zeg - - je moet niet schrikken - - er is een telegram - van tante...’

Tegelijkertijd gaf ze hem zijn thee aan. Hij stond nog, zette het kopje haastig weer neer, volgde haar, de paar schreden, die zij doen moest om naar haar bureautje te gaan, het telegram uit het laadje daarvan te nemen. - -

- - ‘Tante schijnt heel ziek - het spijt mij zoo voor je’ - - stotterde zij. - -

Hij las. - -

‘Ik kan niet voor morgen-middag er zijn’ - - zei hij toen toonloos. - -

Toen, zonder eenigen achterdocht, werktuigelijk: -

‘Wanneer kwam het?’ - -

Ze was niet op die vraag voorbereid. - -

Ze aarzelde even. - -

‘Ik weet niet - van avond. - - - Je waart in elk geval al weg’ - hervatte zij zich dadelijk. -

Maar hij nam het telegram weer op, zijn eigen gedachtenloop vervolgend. - -

‘Als je het mij misschien dadelijk in de Kamer hadt laten bezorgen - - laat 's kijken - wánneer is het hier in den Haag aangenomen?’ - - Toen deed hij een uitroep. - - ‘Elf uur acht, - - maar dat kan niet, - dat is van ochtend - - hoe kàn dat?’ - -

Geert schrikte, had dááraan niet gedacht, in haar in haar jonge leven nog niet véél met telegrammen te doen gehad hebben. - Met een besef, dat alleen brutaalheid van zich goed houden haar nu redden kon, wou ze comedie spelen:

‘Hemel ja - hoe kan dat - - om elf uur van ochtend aangekomen; - en nu zoo laat pas bezorgd!?...’ - -

Maar haar man luisterde niet. - ‘Maar dat is schandelijk, dat kan de oorzaak zijn, dat ik nu niet meer bijtijds kom morgen. - Ik zal dadelijk mijn beklag bij de post indienen - onmiddelijk. - - Zóó iets is me nog nooit overkomen.’ - -

Geert werd zoo wit als een doek. Ineens begreep ze, dat haar man het hierbij niet zou laten zitten, zou onderzoeken naar de reden van zulk een plichtverzuim. - En dan zou alles uitkomen - alles. - -

Enfin, tot morgen had ze nog tijd om te bedenken - van avond kon hij toch niet informeeren... -

Maar Govert-Jaap schelde. - -

‘Leendert’ - zei hij tot den binnenkomenden knecht - ‘hoe laat precies is van avond dit telegram aangekomen?’ - -

‘'n Telegram - van avond?’ - - De knecht keek vragend naar Geerte. - ‘Er is van ochtend een gekomen.’ -

Zij gaf een lichten kreet van ontsteltenis - die haar verried. - -

Tot op dat oogenblik toe had Govert-Jaap nog steeds niets vermoed, was zelfs de mogelijkheid van een bedrog harerzijds niet in hem opgekomen. - Maar nu begreep hij. - Hij had nog de tegenwoordigheid van geest te zeggen tot Leendert:

‘Het is goed; je kunt wel naar bed gaan.’ - -

Toen, toen de deur zich achter den knecht sloot, zag hij zijn vrouw aan, en vroeg:

[p. 357]

‘Geerte, waarom heb je mij belogen?’ -

Zij barstte in tranen uit. In den toestand, waarin zij was, door haar naderende bevalling, en haar overprikkelde nerveusiteit van dat samenzijn met Fredi, nerveusiteit, die ze nog door liqueur en cigaret had gevoed, verloor zij nu geheel hare tot hiertoe bewaarde zelfbeheersching. -

Zij snikte hartstochtelijk: ‘Vergeef het me - vergeef het me’ - zonder op te helderen. -

Maar Govert-Jaap was van het friesche bloed, dat, onder een beschavings-opvoeding van vele eeuwen, bruischt en kookt nog, als van stoeren, heftigen, ongebreidelden volksaard. - - Hij was nu niet meer het gesoigneerde Kamerlid, dat zijn beetje provinciale onhandigheid wist te vernissen met een politoer van stijf aandoende correctheid in taal en manieren. - Hij werd nu weer wat zijn geslacht oorspronkelijk was geweest, 'n ruw-uitvallende, van alle stadskunsten warsche manskerel, die zijn vrouw bij de polsen greep zoo woest, dat ze het haast uitschreeuwde van pijn, terwijl hij van haar antwoord vorderde:

‘Waarom loog je - waarom loog je - - waarom?’ -

‘Ik weet niet - - ik weet niet’ - - schreide ze. - ‘Ik heb het telegram vergeten.’ - -

‘Dat lieg je. - - Je weet dat je liegt.’ -

Hij sloeg in zijn drift met den vuist op de tafel. - Zijn kopje, dat dicht bij den rand stond, viel rinkelend naar beneden, de thee vloeide langzaam, als een besmettende vieze vlek, over den sleep van Lizzy's japon. -

Zij lette er niet op; - zij zat als verlamd. -

Maar hem bracht in zijn drift dat rinkelend neervallen van die scherven een plotselinge bedaring. - - Ineens vulden zich zijn oogen met tranen, zag hij vóór zich de arme stervende ginds, die dezen heelen langen dag op hem had gewacht vergeefs, en nog wachten moest den nacht opnieuw - en wéér een halven dag wachten, morgen nog eens,... - - en niet weten zou of ze hem wel ooit nog zou terugzien op aarde... -

Misschien was ze wel reeds buiten kennis, reeds dood. - En haar laatste afscheidswoorden had hij niet gehoord, haar doodsbed was geweest zonder hem; - die alles aan haar had te danken. - -

Hij veegde een traan weg - maar hij voelde tegelijk, dat die niet alléén vloeide om wat hij daarginds verloor, maar om iets véél ergers óók nog, om een levende óók, die hem ontviel. - -

‘Govert-Jaap’ - begon Geerte, in wie die vochtige oogen de hoop deden herleven op vergiffenis, nu hij blijkbaar wat zachter werd gestemd: - -

‘Het telegram kwam van ochtend; - het was 'n heel druk oogenblik; - - ik heb 't later vergeten. - En van avond durfde ik dat je niet vertellen; - daarom jokte ik.’ - -!

Maar hij geloofde haar niet. Hij zag dat zij uitvluchten zocht. Dat was juist het vreeselijke, dat hij zich bewust werd haar nu voortaan nooit meer te zullen kùnnen gelooven, - nu ze hem had verjokt op zulk een oogenblik, in het aangezicht van den dood. - -

Wáárom ze 't gedaan had, omdat ze zóó frivool was van dat dinertje niet te willen uitstellen, dat vermoedde hij niet eens. Op dat oogenblik verdiepte hij zich daar ook niet in. De leugenachtigheid, de wreede meedoogenlooze leugenachtigheid, waar het zóò iets ernstigs gold, was op zichzelf een te groote dèsillusie in haar karakter, dan dat hij in de verwarring van zijne zich met de zieke bezighoudende overdenkingen aan iets anders nog dacht dan aan het onrecht deze aangedaan. -

Eerst in den nacht, terwijl hij wakker lag, zich aldoor afvragend of hij morgen nog wel intijds zou zijn, biddend met droge lippen, dat God hem die bede mocht verhooren, die bede, dat niet zij, daarginds, de onschuldige, zou behoeven te lijden onder Geertes zonde, flitste het door zijn denkensmoede hersenen:

‘Waarom - waarom - had ze gelogen - tot welk doel?’ - -

Hij wilde het weten nu - zóó beslist weten, dat ze juist dóór dat aandringen nog minder daardoor durfde bekennen de wáárheid, in een heel zeker vooruit voelen, hoe hij haar zou verachten als ze het bekende, dat een dinertje haar belangrijker was geweest dan het recht eener stervende.

En zoo werd haar antwoord een nieuwe leugen: - -

‘Ik hoopte dat er misschien weer betere berichten zouden komen in den loop van den dag. - Je hebt zooveel aan je hoofd met de Kamer. - Ik heb het verzwegen om bestwil. - - Maar je gelooft me toch niet.’ - -

Neen, hij geloofde haar niet meer. - - Hij zag heel duidelijk hoe ze erin omloog. - - En, in een laatste hoop, dat die iets bij haar kon uitrichten, verwees hij haar naar hare moeder:

‘Die zal met je spreken - terwijl ik weg ben. - Die zal je misschien doen inzien, hoe grootelijks je hebt gezondigd. - Ik zal haar schrijven nog vóór ik morgen ochtend vertrek.’ - - -

Zou ze nu naar Gerty gaan - of niet gaan? - - Als er een telegram van Govert-Jaap ware gekomen van de Ekenhuize, dat alles was afgeloopen, dan had ze 't niet ge-

[p. 358]

durfd. Dan had ze immers ook moeten sluiten hier, dadelijk. - - Maar nu... Hij kon er wel al zijn, - op het Goed. - - Tante leefde dus zeker nog - was misschien al wat beter. - - En, in elk geval, er was geen telegram. - - Ze deed dus nu niets verkeerds. - - Hé, ze kon 't nog zelve niet begrijpen, dat ze 't allemaal achter den rug had, al die narigheid van gisteren avond! Ze voelde zich, nu Govert-Jaap goddank vertrokken was, eindelijk weer heelemaal de oude.

- Geert had de joviale luchte natuur van haar vader. Je moet de dingen nemen zooals zij nu’ eenmaal zijn. Niet te véél tobben! ‘Wat nu eenmaal is gebeurd, is gebeurd.

Goeie hemel, wat kon die Govert-Jaap boos worden! Ze had gedacht dat haar pols zou breken in z'n greep. Ja, ze was bang voor 'm geweest gisteren op dat oogenblik. Zoo'n ruwerd! Maar nu was 't ook al weer welletjes. Nu had ze geen lust meer er nog langer over te treuren, dat ze hem had verdriet gedaan. En dat hij 't ook zóó tragisch geliefde op te nemen! Bah, zóó onvergefelijk was 't nu ook weer niet, wat ze gedaan had! - - Van ochtend had ze wezenlijk gedacht, dat ze niet gaan zou, met die beschreide oogen, en die erge hoofdpijn, die ze toen had. - -

Maar nu, nadat ze na de lunch was in slaap geraakt, boven op haar bed, zag ze er weer heelemaal presentabel uit. En ze had veel meer lust naar Gerty te wippen, dan hier thuis aldoor te blijven zitten suffen over die scène van gister-avond. - Neen, om Fredi te ontmoeten ging ze heelemaal niet. Natuurlijk, dat hij er allicht zijn zou, dat was gezellig; 't is altijd veel leuker als er 'n aardige man bij is, dan dames-alléén onder elkaar. Maar ze zou toch wel gegaan zijn, ook al had Gerty niet van Fredi gesproken. - Misschien kwam hij ook wel niet eens. - Hij beloofde wel meer wat hij niet deed. - - En dan kon 't haar óók niets schelen - - niets natuurlijk.... - -

Daar werd gescheld. - Als 't nu maar niet mama was. - - Gauw Leendert toeroepen, dat ze uit was, ‘ook als 't mevrouw Eduma soms is.’ - -

‘Jawel, mevrouw.’ - -

Het was hare moeder. - En Leendert zei, dat mevrouw Eduma gezegd had, hoe ze dan van avond nog wel even terugkwam, want dat ze hare dochter moest spreken. - -

O natuurlijk, mama kwam zeker zeuren naar aanleiding van Govert-Jaaps briefje. Dus had hij 't dan toch weggezonden. Wat verbeeldde hij zich wel! Haar de les laten lezen door mama! Nu, maar nu ging ze eerst recht naar Gerty, dan had ze ten minste éérst nog 'n paar gezellige uurtjes vóór ze werd gekapitteld. -

Ze wipte gauw heen om haar hoed en mantel te halen, telefoneerde even om 'n Victoria. - -

‘We dachten al dat je niet meer kwaamt’ - zei Gerty, die met Fredi zat te kijken in 'n photo-album. ‘Ik liet ten Have net tot troost je laatste portretten zien.’ - -

‘Er is geen een bij de heele collectie, dat haalt bij de werkelijkheid,’ zei Fredi galant, maar Geert was overtuigd dat hij het banale complimentje zei zonder oprechtheid, want ze had van daag haar beau jour niet. - -

‘Waarom zeg je dat? - Het is flauw zulke laffe complimentjes te zeggen, die je toch niet meent,’ viel zij uit, 'n beetje prikkelbaar. -

‘Zeg, jullie gaan toch niet kibbelen’ - riep Gerty, opstaande om naar de serre te gaan, waar haar theetafeltje stond. ‘In dat geval durf ik jullie niet alleen laten, dan moet ik blijven om vrede te stichten.’ -

‘Ga maar gerust; - - ik ben niet in staat tot zóó iets als kibbelen met mevrouw Stinia’ - zei Fredi, met 'n sentimenteelen blik. En, zachter, toen Gerty weg was:

‘Men zegt wel eens méér dingen, die men niet méént, om de waarheid te verbergen, die men niet zeggen wil. - - Vergeef het me, als ik je daardoor heb gekwetst.’ -

Zijn toon was teeder-ernstig, zooals hij spreken kon een enkele maal, wanneer hij héél gevoelig wou zijn. Zij zag hem verbaasd aan:

‘Ik begrijp je niet.’ -

‘Ik ben bang, dat ik je beleedig, als ik het nader uitleg. - - Ik wou alleen maar zeggen, dat het wáár is; - je portretten veel fleuriger dan je uitzien op dit oogenblik. Maar, omdat mij dat zoo erg veel verdriet doet, dat je er niet goed uitziet, niet opgewekt, daarom zèg ik maar liever 'n banaliteit. - Nu weet je het.’ - -

Zij begon gemaakt te giechelen, om haar nerveusheid te verbergen. -

‘Zeg, alsjeblieft Fredi, wordt nu niet sentimenteel. - Dat staat je niet.’ -

Maar hij schudde het hoofd, heel ernstig doende: -

‘Zie je wel, ik wist wel, dat je 't zóó zoudt opnemen. - Ik mag tegenwoordig niets meer zeggen dan banaliteiten, - anders ben je beleedigd. - Dat is dus nu 't einde van onze lange, goede vriendschap.’ -

‘Dat is niet waar. - Dat weet je wel.’ - -

‘Dat weet ik niet.’ - -

Hij stond heel dicht voor haar - zóó dicht, dat ze den blik van zijn heldere lichte oogen niet kon ontwijken. - - Ze zag hem aan, en ze voelde, dat ze weer onder zijn bekoring was. - -

‘Dat weet je wel’ - - herhaalde ze nog eens. - -

[p. 359]

‘Bewijs me dat dan.’

‘Hoe?’

‘Dat weet je wel. - Door weer met me te zijn als van ouds.’ - -

De vragen en antwoorden waren kort, ingehouden, haastig, halfluid, gevoerd, - - als bestond er reeds iets als 'n geheim tusschen hen. - Gerty kwam weer terug uit de serre, bracht zelf 't blaadje met drie kopjes thee mee. - ‘Ziezoo Fredi,’ zei ze, ‘haal jij nu even de rest, de koekjes.?’ - -

- - En zij begon druk te redeneeren over gisterenavond, te insinueeren hoe dwaas die Lizzy van der Hooph zich weer met Sjoerd had aangesteld, te vragen aan Fredi, of die ook niet geloofde, dat zij, Lizzy, in een heel ander soort huis op hare plaats zou zijn dan in haar moeders salon; als ze maar van 'n anderen stand ware geweest, dan zou je eens hebben zien.... - - Maar Fredi, en Geerte ook, bleven stil bij haar geredeneer. - - In Geerte was 'n gróót geluksgevoel, dat haar de keel dichtkneep. - En Fredi voelde instinctmatig, dat hij zijn verovering niet beter kon bevestigen dan door nu in zijn sentimenteele rol te blijven, en niet met Gerty op te slaan. Hij wàs ook werkelijk verliefd weer op z'n oue vlam. Geert beviel hem meer dan ooit na de lange onverschilligheid, die ze hem had getoond. Er zat temperament in zoo'n hem boudeeren willen - vond hij, in zijn verwendheid van door de dames tevéél bewierookt man. - En, nu ze eenmaal veilig en wel getrouwd was, bleef 'n flirtation immers ook zònder gevaar voor hem. 't Was nu 'n veel veiliger spelletje voor hem zelf dan vroeger. Hij had er nu eerst recht de wezenlijke aardigheid in. - -

Toen Geerte thuis kwam, zat mevrouw Eduma de Witt al op haar dochter te wachten. - ‘Ik ben thuis wezen zeggen, dat ik hier zou blijven eten,’ - vertelde ze. - - ‘Hoe kon je nu uitgaan - vandaag?’ -

‘Waarom van daag niet?’ - Geerte pantserde zich met onverschilligheid. - Ze was boos, door hare moeder in hare prettige gedachten over Fredi te worden gestoord. Alsof 't niet al vervelend genoeg ware geweest van avond te worden gekapitteld. - Het had toch waarachtig wel tot na den eten kunnen wachten. -

‘Maar - kind - terwijl tante Stinia zóó naar is - misschien al dood. - En nadat je zoo'n scene hebt gehad met je man!’ -

‘Govert-Jaap moest zich schamen U er in te halen’ - riep Geert nijdig. ‘Hij heeft mij in elk geval zóó ongemanierd behandeld, dat ik hem meer heb te vergeven dan hij mij. 't Is ook wat, 'n vergeten telegram - uit bestwil.’ -

‘O Geerte - - hoe kon je 't vergeten - Die arme, lieve, goeie mevrouw Stinia! - Ik begrijp het niet - - hoe kon je 't toch doen?’

‘Gut ma, ik zeg U immers voor de zooveelste maal, dat ik 't in de drukte heb neergelegd, en gedacht dat er misschien later wel 'n beter telegram zou komen. - En dan was immers al die angst om niet geweest. Ik weet toch hoeveel Govert-Jaap van zijn tante houdt. - En hij heeft zooveel onaangenaam gedoe in de Kamer - vraagt U maar aan Papa - omdat hij alles zoo tragisch opneemt. Daarom wou ik hem juist dit sparen. - En toen heb ik 't later vergeten - dat is waar. - Is dat nu zoo'n doodzonde?’ -

Zij had nu zoo dikwijls dit ten slotte zeer handig in elkaar gezette noodleugen-verhaal opgedischt, dat zij het van lieverlede zelve bijna begon te gelooven.

En hare moeder, in wier eenvoudig, rechtdoor-zee gemoed zelfs geen vermoeden ook maar van de waarheid opkwam, omdat zij zich zoo iets lichtzinnigs als een dinertje boven een ziektegeval stellen niet kon indenken eenvoudig, vond dientengevolge deze uitlegging heel aannemelijk, zei aan Govert-Jaap, toen ze hem terugzag:

‘Je oordeelt te hard, geloof me, zóó erg heeft ze het niet bedoeld. - Ze is onnadenkend, niet slecht.’ - -

Govert-Jaap zuchtte. - - Hij zweeg. - Hij wist voor zich zelf, dat er sinds dien leugen, waarvan hij de oorzaak niet begreep, een klove dempte tusschen hem en Geerte. - -

(Wordt vervolgd.)