De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Ter bespreking toegezonden.

De opvoeding van Lord Loveland, uit het Engelsch, door G.W. Elberts. (Uitgever Veen, Amsterdam). Dit boek heeft de goede eigenschappen van veel Engelsche romans, van namelijk te zijn geschreven in boeienden, vluggen verhaaltrant, zonder bejag op hooge kunst, maar in de bedoeling den lezer een paar onderhoudende uren te verschaffen. Dat het eerst verscheen in the Queen, een der meest gelezen Engelsche dames-tijdschriften, is een waarborg, dat men het gerust aan iedereen in handen kan geven. Het is de avontuurlijke geschiedenis van een Engelschen lord, die in Amerika zijn geldmiddelen door een rijk huwelijk wil verbeteren en... heel anders terecht komt.

Jongen en Ouden door, Jan van der Moer. (Uitgevers Scheltens en Giltay, Amsterdam).

[p. 311]

Dit verhaal uit het Zeeuwsche landleven doet in sommige bladzijden denken aan Stijn Streuvels, wanneer hij de Vlaamsche bevolking schildert. In het bijzonder de beginhoofdstukken, die waarin Klaartje helpt aan den oogst, herinneren aan het talent van den Vlaamschen kunstenaar, waar het geldt het boerenleven af te zien, en levendig en kleurrijk te schilderen. Jan van der Moer heeft alledaagsche eenvoudige menschen met hun lief en leed tot model genomen, menschen die wèl verkeerd doen, maar met dat al volstrekt niet zijn ontbloot van plichtsgevoel. Daarom is zijn diep-weemoedig verhaal er een van realisme in den goeden, èchten zin.

Hofstad, door Joh. W. Broedelet, 2 dln. (Uitgever Meindert Boogaerdt Jun., Zeist 1909). - Een schrijver, die, blijkens zijn opmerkingsgave en stijl, hier en daar, toont wèl eenig talent te bezitten, en het gebruikt om een plat, vuil samenraapsel van onverkwikkelijke gemeene dingen bij elkaar te flansen, zoo iemand is eigenlijk geen ernstige bespreking waard. Ik bepaal mij daarom tot de aankondiging van zijn boek, en tot het uitspreken van mijn droefheid, dat de literatuur tot zulk een laag peil zinkt, als het geval is in die bladzijden b.v., waarin de schilder Leefdaag wordt aan de kaak gesteld, of waarin wordt gecoquetteerd met zeden van verdacht allooi.

Liedjes, wijzen, en prentjes met pianobegeleiding, van J.H. Speenhoff. (Uitgever W.L. en J. Brusse, Amsterdam). Eerste, tweede, derde, vierde en vijfde bundel. Voor hen, die van dezen populairen liedjeszanger houden, en ik geloof dat er velen zijn zoo, zal deze uitgave waarschijnlijk een groote vreugde zijn. Mij persoonlijk is de toon dikwijls te plat om in mijn smaak te vallen, al kan ik menig raak gezegde of bitter-zoeten uitval hoogelijk waardeeren. Zoo b.v. komen in Tantes Testament de zeer juist-geziene regels voor:

Heel mijn leven was ik gierig,
Dikwijls at ik korstjes brood.
Zoo te leven is plezierig,
Want dan gaat men schatrijk dood.

Maar 't geheel is m.i. flauw, en dat is met de meeste van deze liedjes 't geval, die men in elk geval moet hóóren voordragen, om er 't ware van te hebben.

In Alles Vrouw, door F.W. Drijver. (Amersfoort, Valkhoff en Cie.). Uit dit boekje kunnen zij, die naar goeden raad willen luisteren, veel goeds leeren. Het is geschreven door iemand, die nog het ouderwetsche standpunt inneemt, dat de vrouw vrouw behoort te blijven, zonder nogtans daarbij uit het oog te verliezen de geheel veranderde toestanden, waarin wij heden ten dage leven.

Voor denkende menschen (Serie 1) uitgever Hollandia drukkerij, Baarn. - Van deze serie, met een zóó veelbelovenden titel, liggen voor mij: Godsdienst in het huisgezin, door mevr. A. Bakker - Germs, Hel en Hemel, door C.G. Chavannes, en Gij zijt verantwoordelijk, door Dr. G.J. Heering. Dit laatste boekje (de prijs van elk nommer is 10 cts.) lezende, heb ik mij verbaasd en geërgerd over een oppervlakkigheid van redeneeren, die zich nog wel durft aanmelden onder een zoo weidschen titel: Voor denkende menschen. Er had liever moeten staan: voor niet-denkende menschen. O niet, alsof ik de vermaningen als zoodanig van Dr. Heering afkeur. Alles wat hij zegt is heel waar en mooi, maar... 't is juist daarom zulke akelige, afgezaagde wáárheid, die iedereen hem zal toegeven zoo te zijn, dat het toch wel wat erg is die te drukken als heel wat bijzonders. Is het misschien een herdruk van een preekje? De inhoud van Hel en Hemel laat zich samenvatten in de phrase, waarmee dat boekje eindigt: ‘Wie met God leeft, sterft met God, dit is de Hemel.’ - Godsdienst in het huisgezin, vind ik, juist ook omdat het door een vrouw, die zelve in dezen een voorbeeld kan geven, geschreven is, nog 't beste van de drie geschriftjes.

Van Kleine Luyden (zes schetsen uit het leven, door J.A. Wormser (uitgever J.M. Bredée, Rotterdam). Wellicht kom ik nog uitvoeriger op dit geschrift terug, niet omdat het ook maar eenige kunstwaarde heeft, maar omdat het zoo weinig beantwoordt aan wat de titel belooft: dat wij zullen lezen van Kleine Luyden. Niet de eigengerechtige, hardvochtige Calvinisten, welke ons volk er zoovele telt, en die de laatste Verkiezingen bevochten, worden hier geteekend, maar een troepje onnoozele halzen en zeurkousen, die maar steeds schermen met het woord ‘dierbaar’, en in ontwikkeling verre achterstaan bij elk gewoon mensch. Een compliment voor de richting, waartoe J.A. Wormser toch immers zelf behoort, is deze hinderlijke uitstalling van wat achter de schermen bij de Kleine Luyden te zien is dan ook geenzins.

Luchtkasteelen, (blijspel in drie bedrijven) door Fabiës (W.H. Kirberger) uitgever J.H. Steghers H. Jzn. - De inhoud van dit blijspel, dat de auteur, blijkens een naschrift, aanbood aan het Ned. Tooneel, en terug ontving omdat

[p. 312]

het door hem behandelde onderwerp te ernstig was voor een tooneelspel, geldt een soort nieuwe-menschen-kolonie, waarvan Dr. Ferdinand van Engelen en zijn vrouw de leiders zijn. Als tooneelstuk doet het werk slap en niet heel vlot van in elkaar zetting aan. Blijkbaar is de schrijver niet in staat geweest te verwezenlijken zijn voornemen, om de onmogelijkheid van zulk een nieuwe menschenkolonie te belichamen in zijn personen op een rake en tegelijk grappige wijze, hetgeen voor een erin slaand blijspel tot de vereischten behoort; en - lang niet gemakkelijk is.

Magnetisme, (Elise van Calcar) uitgave vanwege den spiritistischen Broederbond ‘Harmonia’. Ofschoon dit boekje is toegezonden ‘ter recensie’, acht ik het daartoe niet geschikt in een Blad als dit. Men moet aan magnetisme gelooven, of niet gelooven. Die het niet doen halen voor wat hier gezegd wordt de schouders op; die het wèl doen verblijden zich over den inhoud. Datzelfde geldt óók voor de door de schrijfster meegedeelde feiten van behandeling door magnetisme; men gelooft ze, of gelooft ze niet, al naar gelang men voor- of tegenstander is.

Mevrouw C.J. van Holthe tot Echten - van Harpen Kuyper heeft dit een en ander bijeenverzameld uit de nagelaten werken van Elise van Calcar, en doet er wèl aan, dat zij óók tegen de nadeelen van onbevoegd magnetiseeren eerlijk waarschuwt. Vriend en vijand zal dat in èlk geval moeten waardeeren - als hij zelf eerlijk is.

De Internationale Scheurkalender 1910 met schild van mej. Sipkema (uitgave Thieme en Cie, Zutphen). Op dezen goeden vriend in mijn huiskamer vestig ik gaarne weder de aandacht. Ik zou eigenlijk kunnen volstaan met te herhalen wat ik er eens van schreef:

Van dezen kalender zij allereerst gezegd, dat ik het vriendelijke, heldere schild graag zie in de donkerte onzer winterdagen, en ten tweede dat hij mij een werkelijke-aangename verschijning is in de huiskamer, omdat ik, onder de verschillende gedachten en spreuken, die hij geeft in verschillende talen, meer dan een uitknipte om te bewaren in naaidoos of schrijfportefeuille; van die levenswaarheden, die je helaas te dikwijls vergeet, en waaraan het wel goed is op die manier herinnerd te worden.

Maar ik wil er nog bijvoegen, hoe ik ook in dit afgeloopen jaar weder menig mooi en opmerkelijk woord terzijde legde, dat ik op dezen scheurkalender tegenkwam. Zoo onder anderen trof mij deze gedachte als wáár, en te veel vergeten helaas in onze dagen:

Das stille, häusliche Glück ist darum das Edelste, weil wir es ununterbrochen geniessen können; geräuschvolles Vergnügen ist nur ein fremder Gast, der uns mit Höflichkeit überschüttet, aber kein bleibender Hausfreund.

Jean Paul.

7 Jan. '09.

Het ‘vriendelijk heldere schild’ bleef hetzelfde ook voor dit a.s. jaar.

E.M. Querido, Amsterdam, geeft uit een maand-kalender, handig en net van uiterlijk; tegen het oranje-bruin roode schild komt het wit van de cijfer-vakjes heel duidelijk uit. Het schild werd ontworpen en gelithografeerd door J. Jongert J. Hzoon, Leeraar aan de Industrieschool, Amsterdam.

Torze. Tragedie van Hartstocht, door Anton van Wartevelde (uitgever D. Buijs, Rotterdam 1909). Wat de schrijver zich eigenlijk voorstelt met deze mislukte, en ook niet nieuwe poging om te laten zien de menschen in hun natuurstaat, wanneer 't dunne beschavings-vernisje van hen is afgerukt door den nood, verantwoorde hij zelven aan het publiek, dat zich aan zijn boek waagt. - Gelijk gezegd, de idee: een hoopje menschen uit allerlei standen, door een plotselingen samenloop van omstandigheden op een onbewoond stuk land overgebracht, is alles behalve nieuw, en de uitwerking van beestachtige tooneelen, waarin de schrijver zich daarbij vermeit, kan ik gansch niet mooi vinden, óók niet uit kunstoogpunt. Het eerste hoofdstuk doet alleronbeholpendst aan van vinding met dien ‘diefstal’.

Jongelui-lectuur.

Riek, door Claudine Bienfait, met teekeningen van Rie Cramer. (Uitgever van de Garde, Zalt-Bommel). Men kan reeds aan den eenvoudigen titelnaam zien, dat we hier met eenvoudige, onbedorven kinderen te doen hebben, en niet met de Haagsche nufjes, die alleen maar meer Corry, Mary, Minnie, etc. heeten, en met stijve pasjes en fijn-gehandschoend rondwandelen, als groote menschen. Ik hoop, dat de schrijfster vele lezeresjes zal vinden; ik zou haast zeggen, ik betwijfel het, als ik aanzie hoe de tegenwoordige ‘jonge dames’ zijn, maar ik herhaal: ik hóóp het. Het deed mij ook genoegen, dat zij haar Riek dierenliefde inboezemt, en dat zij haar als lievelingsboek den ergenaam van Redclyffe geeft, en niet het een of ander neuswijs modern opvoedkundig verhaal. Voor St.-Nicolaas-

[p. 313]

geschenk eigent zich het boek bijzonder om de mooie uitgave, zwaar papier, en waarop héél wat te lezen staat, ofschoon de druk groot en duidelijk is.

Een deeltje Kunst voor Jong-Holland, door B. van Hasselt. (Uitgave van de Erven J.J. Tijl te Zwolle, 1909). Dit is een poging om kinderen schilderijen te leeren zien. Behandeld worden: Jan Steen, Dürer, Frans Hals, Hobbema, enz., in verband met een hunner meesterstukken. De stijl en uitlegging is helder en eenvoudig. Voor ouders, die met hunne kinderen medeleven en zich den tijd gunnen met hen dus ook mede te studeeren, schijnt mij dit een goede handleiding om de belangstelling van jongen of meisje op te wekken of te verlevendigen. De uitgave, met mooie afbeeldingen is, op zwaar papier, toch volstrekt niet duur, f 1.50.

Met volle Zeilen, (avonturen van een zeekapitein) door W.W. Jacobs (naar het Engelsch) (uitgevers Schellens en Giltay, Amsterdam.) Een jongensboek, dat hen, die van reizen en de wereld zien droomen, zeker zal boeien.

Vooruit-Gestuurd is de laatste pennevrucht van Nannie van Wehl (Amsterdam, L.J. Veen). Ik heb deze vruchtbare jeugd-schrijfster voor eenigen tijd uitvoerig besproken, in gunstigen zin. Nu gaat zij van lieverlede te véél schrijven op dit speciale gebied, en wordt daardoor m.i. wat afgezaagd en eentonig. Ditmaal geldt de titel: Vooruit-Gestuurd, de lotgevallen van een uit Indië vooruitgestuurd meisje, dat St. Nicolaas in Holland meeviert, etc.

Ons Thuis. - Herfstdraden en Winterprovisie zijn de twee voor mij liggende boekjes van deze Serie. (Uitgever L.J. Veen, Amsterdam). Ons Thuis is voor heel jonge kinderen natuurlijk; de namen der redactie, o.a. Leopold, mevrouw Maathuis-Ilcken, en anderen, (de platen zijn van Wenckebach, Isings Jr. e.a.), geven de zekerheid, dat hier de rechte toon voor kinderen van dien leeftijd wordt getroffen. De omslag, met het aardige kleine meisje, doet bijzonder goed van tinten; kleurig maar niet hard.

Brochures, boekjes, etc. welke niet voor uitvoerige bespreking in aanmerking komen.

Lotus-serie. 11^de reeks no. I (Hollandia-drukkerij, Baarn).

8^ste Jaarverslag van de Vereeniging tot verbetering van het Lot der Blinden in Ned. O. Indië (Batavia, Landsdrukkerij 1909).

De Boekzaal no. 9 (3de Jaargang, uitgevers van Ploegsma en Co., Zwolle).

De Mensch in den IJstijd in Europa door dr. L. Reinhardt. 1^ste aflevering. (Bewerking door dr. H. van Cappelle) uitgever W.J. Thieme en Cie, Zutphen.

Top Naeff, De Dochter (2de druk.) Herdrukken bespreken wij slechts bij uitzondering. (Uitgever Van Holkema en Warendorff, Amsterdam.

Wereldgeschiedenis afl. 19 (onder leiding van prof. dr. H. Kern). Uitgevers-Maatschappij Vivat, Amsterdam.

Welk nut heeft het Spiritisme, door H.N. de de Fremery (uitgave van de Spiritistische Vereeniging Broederbond Harmonia. Prijs 10 cents).

Het godsdienstig gehalte in onze nieuwe letterkunde, door J.J. Meijer. (No. 3 van ‘Geschriften van onzen tijd’ per nommer 40 ct.) (Uitgever Hollandia-Drukkerij, Baarn,)

Weekblad voor den Handeldrijvenden en Industriëelen Middenstand. (Uitgevers-Maatschappij Vivat, Amsterdam).

Nijhoff's Index op de Ned. periodieken van Algemeenen Inbond (prijs per jaar f 1. -) Uitgever-Martinus Nijhoff, den Haag.

De meest voorkomende en nieuwe ontworpen dansen, door B. Leefson, Dansonderwijzer te Amsterdam. (Baarn, J.F van de Ven).

Arnhemsche Inrichting voor Ooglijders, verslag over de jaren 1907 en 1908.

De Kunstschatten der Schutterij, door A.J. Servaas van Rooijen, met 25 afbeeldingen, prijs 25 ct. (Uitgever C.L.G. Veldt, Amsterdam).

Het huis Oud en Nieuw, afl. Sept. en Oct. Uitgever Ed. Cuypers, Architect, Amsterdam.

De Nieuwe Gids afl. Sept. en Oct. Uitgever El. drukkerij Luctor et Emergo, den Haag.

Verslag van de Alcoholcursussen over 1908-9. (Nederlandsche Onderwijzers Propagandaclub voor Drankbestrijding).

Zuid-Afrika en de Vereenvoudigde Spelling. (Uitgever La Riviera en Voorhoeve, Zwolle.)

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.