De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Gedichten in Proza naar Turgenjeff.

Het Oudje.

Ik liep op een uitgestrekt veld, alleen.

Plotseling kwam het mij voor, alsof zachtjes, voorzichtige schreden achter mijn rug hoorbaar waren.... Iemand volgde mij.

Ik keek om - en bemerkte een klein gebogen oudje, geheel in grauwe lompen gehuld. Daaruit kwam slechts te voorschijn het gezicht van de oude vrouw, een geel, rimpelig, tandeloos gezicht.

Ik ging op haar af... Zij bleef staan.

‘Wie zijt gij? Wat wilt gij? Zijt gij een bedelares? Verwacht gij een aalmoes van mij?’

Zij gaf geen antwoord. Ik boog mij naar haar over en bemerkte, dat hare beide oogen met een halfdoorzichtig, witachtig overtrek of vliesje bedekt waren, zooals bij een zeker soort vogels: de oogen worden daardoor voor al te scherp licht beschut.

Bij de oude vrouw bleef het vliesje echter onbewegelijk en liet de pupillen niet te voorschijn komen.... waaruit ik opmaakte, dat ze blind was.

‘Wilt ge een aalmoes?’ herhaalde ik mijn vraag. ‘Waarom volgt ge mij?’ - Doch het oudje bleef stom als te voren, alleen kromde zij zich een weinig.

Ik wendde mij af en zette mijn weg voort.

Maar, weer hoor ik achter mij dezelfde zachte, afgemeten, bijna sluipende schreden.

Weer deze vrouw! dacht ik bij me zelf; - waarom vervolgt ze me toch? Doch tegelijk kwam ik op de gedachte: ze zal waarschijnlijk in haar blindheid den weg gemist hebben en volgt nu den klank van mijne schreden, om samen met mij de woningen der menschen te bereiken. Ja, ja, dat zal het zijn.

Toch, nu en dan maakte een zeldzaam gevoel van onrust zich van mijne gedachten meester: het kwam mij nu voor, alsof deze vrouw mij niet alleen volgde, maar dat zij me zelfs de richting aangaf, mij nu eens naar rechts, dan weer naar links stootte en dat ik haar willenloos gehoorzamen moest.

Toch ga ik verder -... op eens, recht voor mij op den weg, iets zwarts, iets wijds en opens... als een groeve... ‘Een graf!’ schoot het mij door mijn brein. Daarin wil ze mij dus stooten! Haastig wendde ik mij om. Weer voor mij het oudje... maar nu kijkt ze! Ze kijkt naar mij met groote boosaardige onheilspellende oogen... met de oogen van een roofvogel... Ik zie haar scherp in 't gezicht, in de oogen... weer datzelfde vliesje, dezelfde levenlooze doffe trekken... ‘Ach!’ denk ik... ‘dit oudje is mijn noodlot. Dat noodlot, waaraan niemand ontkomen kan!’

‘Geen ontkomen! Geen ontkomen? - Wat een krankzinnigheid... Men moet het beproeven.’ En ik wend mij zijwaarts, naar een andere richting.

Vlug vlieg ik voorwaarts... Maar de zachte schreden weerklinken zooals vroeger achter mij, dichtbij, heel dichtbij... En voor mij weer het donkere graf.

[p. 284]

Opnieuw wend ik mij naar een andere zijde... en wederom datzelfde sluipende geluid achter mijn rug en voor mij dezelfde dreigende plek.

En waarheen ik mij ook wend, als een opgejaagde haas... altijd hetzelfde, altijd hetzelfde!

‘Halt!’ denk ik. ‘Nu wil ik haar beetnemen! Ik wil mij niet van de plaats roeren!’ - en oogenblikkelijk ga ik op den grond zitten. De oude vrouw staat achter mij slechts twee schreden verwijderd. Ik hoor haar niet, maar ik voel het, zij is er. En plotseling zie ik, de donkere plek daar in de verte komt, kruipt recht op mij af. O God! Ik kijk achterom... Het oudje heeft haren starren blik op mij gevestigd - en een grijns verwringt haar tandeloozen mond...

- Geen ontkomen.

De Aalmoes.

In de nabijheid van een groote stad, op het breede voetpad, liep een oude, zieke man.

Aarzelend waren zijn schreden; onzeker, slepend en strompelend gingen zijne uitgeteerde voeten slechts met moeite en moede vooruit, alsof zij een vreemden wil gehoorzaamden. Zijn kleeren hingen in lompen om zijn lichaam, zijn bloote hoofd viel op de borst neder.., de krachten begaven hem.

Hij zette zich op een steen neder aan den weg, boog zich voorover, steunde op zijn elleboogen, bedekte zijn gezicht met beide handen en tusschen zijne gekromde vingers vloeiden de tranen en druppelden in het droge, grauwe zand.

Hij dacht aan vervlogen tijden...

Hij herinnerde zich, hoe hij ook eens gezond en rijk was geweest - en hoe hij toen zijne gezondheid verloor - en zijn geld met anderen er doorbracht, met goede en slechte vrienden... En nu, nu had hij niet eens een stukje brood - allen hadden hem verlaten, de vrienden nog eerder dan de vijanden.

... Zou hij zich nu werkelijk zoo moeten. vernederen, om een aalmoes te bedelen? En bitterheid vervulde zijn hart en schaamte.

Zijn tranen echter vloeiden en vloeiden en druppelden in het grauwe zand.

Opeens hoorde hij, hoe hem iemand hij zijn naam riep: hij richtte zijn moede hoofd op - en zag voor zich een onbekende staan.

Deze had een ernstig, eerbiedwaardig, maar niet streng gelaat; zijn oogen waren niet stralend, maar helder; de blik doordringend, maar niet valsch.

‘Gij hebt Uw geld weggegeven,’ liet een zachte stem zich hooren... ‘Hebt ge geen berouw weldadig geweest te zijn?’

‘Neen, ik heb geen berouw,’ antwoordde de grijsaard met een zucht, ‘ofschoon ik nu weliswaar van honger sterf.’

‘Wanneer er nu op de wereld geen bedelaars geweest waren, die de hand naar U uitstrekten,’ ging de onbekende voort, ‘wanneer niemand de weldaden noodig gehad had, hadt gij dan wel weldadig kunnen zijn?’

De grijsaard gaf geen antwoord - en verviel in gepeins.

‘Zoo wees dan ook gij niet te trotsch, arme bedelaar,’ hief de onbekende weer aan: ‘sta op, strek Uw hand uit, geef ook gij nu aan andere goede menschen gelegenheid, door de daad te bewijzen, dat zij goed zijn.’

De grijsaard stond op en keek rond.... doch de onbekende was reeds verdwenen; - in de verte echter verscheen op den weg een wandelaar.

De grijsaard ging op hem af - en strekte zijn hand uit. - Deze wandelaar echter wendde zich met knorrig gezicht af en gaf hem niets.

Na hem kwam nog een tweede - en die gaf den grijsaard een kleinigheid. En de grijsaard kocht zich brood voor den gekregen stuiver - en zoet smaakte hem de afgebedelde beet - en geen schaamte kwelde meer zijn hart - integendeel, een gevoel van stille vreugde was over hem gekomen.

Laatste Weerzien.

Wij waren eens vrienden - hechte, trouwe vrienden.... Maar er kwam een noodlottig oogenblik - en wij vervreemdden van elkaar, werden vijanden.

Vele jaren vergingen.... Toen kwam ik op een zekeren dag op de doorreis in de stad, waarin hij woonde en vernam, dat hij hopeloos ziek lag en mij wenschte weer te zien.

Ik ging naar hem toe, trad zijn kamer binnen.... onze blikken ontmoetten elkander.

Nauwelijks herkende ik hem weer. God! Hoe had het lijden hem misvormd! Geel, uitgedroogd, met geheel kaal hoofd en dunnen, vergrijsden baard, zat hij in een voor hem vervaardigd hemd.... Hij kon den druk van het lichtste kleedingstuk zelfs niet meer verdragen. Haastig strekte hij zijne uitgeteerde, magere, als afgeknaagde hand naar mij uit en bracht met moeite eenige onver-

[p. 285]

staanbare woorden uit - of het een groet, of het een verwijt was - wie vermag het te zeggen? Zijn ingezonken borst maakte eene krampachtige beweging - en over de kleine pupillen van zijne ontstoken oogen gleden twee jammerlijke, smartelijke tranen.

Het hart bloedde mij.... Ik zette mij naast hem neder op een stoel - en reikte hem, terwijl ik onwillekeurig den blik voor deze verschrikkelijke verwoesting moest neerslaan, ook mijne hand.

Alleen had ik het gevoel, alsof het niet zijne hand was, die de mijne omsloten hield.

Het was mij, alsof tusschen ons eene groote, stille vrouw zat. Een lange sluier omhulde haar van het hoofd tot aan de voeten. Hare diepliggende, matte oogen blikken in 't vage, stom zijn hare bleeke, strenge lippen.

Deze vrouw sloot onze handen ineen.... Zij verzoende ons voor altijd. Ja.... De dood had ons verzoend....

Het Insect

Ik droomde eens, dat wij met ons twintigen in eene groote kamer zaten en dat alle vensters geopend waren.

Er waren vrouwen, kinderen en grijsaards....

Wij onderhielden ons over heel alledaagsche dingen - en spraken luid door elkaar.

Plotseling vloog een groot insect, ongeveer twee duim lang, dat sterk zoemde, in de kamer.... vloog naar binnen in een cirkel en bleef aan den muur zitten.

Het leek wel een vlieg of een wesp. Het lijf was van een vuilbruine kleur, eveneens de vlakke, harde vleugels; de uitgespannen voeten harig en de kop hoekig en groot, als bij een vlinder; en die kop en die voetjes - waren schitterend rood, als bloed.

Dit vreemde insect draaide voortdurend met den kop, naar onderen en naar boven, naar rechts en links, bewoog de voetjes... daarna vloog het plotseling van den muur af, vloog zoemend door de kamer, bleef opnieuw stilstaan en maakte weer zijn leelijke, afkeerwekkende bewegingen, zonder zich van de plaats te roeren.

Bij ons allen verwekte het afschuw, schrik, ja zelfs vrees...

Niemand van ons had tot dusver iets dergelijks gezien, allen schreeuwden: ‘Jaagt toch dat ongedierte weg!’ allen zwaaiden met hun zakdoeken... maar niemand waagde er dicht bij te komen... en zoo dikwijls het insect opvloog, week iedereen onwillekeurig terug. Slechts een uit den kring, een nog jonge, bleeke man, keek naar ons overigen met onverholen verbazing. Hij haalde de schouders op, glimlachte en kon volstrekt niet begrijpen, wat er met ons gebeurde en waarom wij zoo opgewonden waren. Hij zelf kon in 't geheel geen insect zien, hoorde niet het geheimzinnige suizen van zijne vleugels. Plotseling wendde het insect zich recht naar hem toe, vloog op hem af, preste zich aan zijn hoofd en stak hem vlak boven de oogen in het voorhoofd... De jonge man stiet een zwakke kreet uit... en viel dood neer.

De verschrikkelijke vlieg vloog onmiddelijk daarop weg...

Toen eerst raadden wij, wat voor een gast hij geweest was.

Vertaling door LOUIS.