De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Gedichten in Proza naar Turgenjeff.

‘Hangt hem op!’

Het geschiedde in het jaar 1803, begon mijn oude vriend, kort vóór Austerlitz. Het regiment, waarin ik als officier lag, had in Mähren kwartieren betrokken.

Het was ons ten strengste verboden, het de bevolking lastig te maken of haar reden tot ongerustheid te geven; de menschen zagen ons buitendien toch reeds met leede oogen aan, hoewel wij hunne bondgenooten waren.

Ik had een bediende, een vroegere lijfeigene mijner moeder, Jegor geheeten. Hij was een eerlijke, bedaarde man; ik kende hem van jongs af aan en behandelde hem als mijn vriend.

Op een goeden dag nu hoorde ik in het huis, waarin ik woonde, luid getwist en gejammer: der hospita waren twee hoenders ontstolen en zij beschuldigde mijn bediende van dien diefstal. Hij betuìgde zijn onschuld en riep mij als getuige aan.... ‘Hij en stelen, hij, Jegor Awtamanow!’ Ik trachtte de vrouw van Jegor's eerijkheid te overtuigen, maar zij bleef doof voor alles.

Op eens weerklonk er luid paardengetrappel op straat: de opperbevelhebber in eigen persoon kwam met zijn staf voorbij.

Hij reed stapvoets, een dikke, massieve gestalte, met gebogen hoofd en droeg epauletten, die tot op zijn borst neerhingen.

Nauwelijks had de waardin hem gezien - of ze wierp zich voor zijn paard, viel op de knieën - en geheel buiten zich zelve, met

[p. 245]

fladderende haren, begon zij mijn bediende aan te klagen, waarbij zij met de hand op hem wees.

‘Mijnheer de Generaal!’ schreeuwde zij, ‘uwe Hoogheid! Oordeelt U! Helpt U mij! Deze soldaat heeft mij bestolen!’

Jegor stond op den drempel der deur, kaarsrecht, de muts in de hand, zelfs met de borst vooruit en de hakken tegen elkaar geslagen, als een schildwacht - en gaf geen enkel geluid! Het kan zijn, dat de aanblik van dezen, midden op straat stilstaanden generaal met gevolg, hem van zijn stuk bracht, dat hij in het voorgevoel van het over hem losbarstende onheil, tot steen verstarde - mijn arme Jegor stond daar en knipte met de oogen, in 't gelaat zoo vaal als leem!

De opperbevelhebber wierp een verstrooiden, onheilspellenden blik op hem en bromde toornig: ‘Wel?’... Jegor staat daar als een zuil en toont grijnzend zijn tanden! Een onpartijdige had werkelijk kunnen meenen, dat de kerel lachte.

Toen sprak de opperbevelhebber kort en bondig: ‘Hangt hem op!’ gaf zijn paard de sporen en reed verder - eerst weer stapvoets - daarna in draf. De geheele staf kletterde achter hem aan; slechts een enkele adjudant wendde zich in 't zadel om en wierp Jegor een vluchtigen blik toe.

Het bevel niet op te volgen was geheel buiten gesloten - Jegor werd dadelijk gevangen genomen en tot de executie meegenomen. Toen geraakte hij buiten zich zelve - en riep met verstikte stem slechts een paar maal: ‘Mijn God! Mijn God’ - daarna halfluid: ‘God daarboven weet het - ik deed het niet!’

Bitter weende hij, toen hij van mij afscheid nam. Ik was wanhopig. ‘Jegor! Jegor!’ riep ik, ‘waarom hebt ge dat den Generaal dan niet geantwoord?’

‘God hierboven weet het, ik deed het niet,’ herhaalde de arme man snikkend. Zelfs de waardin was ontzet. Zulk een vreeselijk einde had ze geheel niet voor mogelijk gehouden en nu begon ook zij te huilen. Allen en ieder bad ze om toegevendheid, verzekerende dat de hoenders gevonden waren, dat zij bereid was, alles op te helderen...

Natuurlijk was dat alles volkomen vruchteloos. In den oorlog, Mijnheer, heet het tucht! discipline! De waardin huilde steeds luider en luider. Toen de geestelijke hem reeds den biecht had afgenomen en het avondmaal gereikt had, wendde Jegor zich tot mij: ‘Zegt u haar, Uw Hoog Welgeboren, dat zij niet zoo'n verdriet moet hebben... Ik heb haar immers reeds vergeven.’

Toen mijn vriend deze laatste woorden van zijn bediende herhaalde, fluisterde hij zachtjes: ‘Jegoruschka, mijn duifje, jij brave ziel!’ - en daarbij liepen hem de tranen over de gerimpelde wangen.

Een Zeereis.

Ik voer op een kleine stoomboot van Hamburg naar Londen. Wij waren met ons tweeën passagiers: ik en een kleine aap, een van 't vrouwelijk geslacht - die een Hamburger koopman zijn Engelschen zakenvriend als een geschenk zond.

Het diertje was met een dunne ketting aan een bank op het dek vastgebonden, trok daaraan en maakte een piepend klagend geluid, als een vogel.

Elke keer, wanneer ik hem voorbijging, strekte hij zijn zwart koud handje naar mij uit en richtte zijn treurige, bijna menschelijke oogen op mij. - Ik nam zijn hand - en toen hield het op te piepen en aan de ketting te trekken.

Er heerschte volkomen windstilte. Rondom ons breidde de zee zich als een onbewegelijk, loodgrijs, glad tafellaken uit. Slechts weinig daarvan was zichtbaar; een nevel lag er over, zóó dicht, dat hij de uiterste toppen van den mast verborg en den blik door den weeken sluier dof en moede maakte. De zon hing als een lichtroode schijf in dezen mist; tegen den avond echter vlamde zij op en gloeide in een geheimzinnig, zeldzaam rood.

Lange, rechte plooien, gelijk plooien van zware zijden stoffen, gleden de een na de andere van den voorsteven van 't schip af, krulden zich en werden steeds breeder en breeder, gladden zich eindelijk uit, wipten omhoog en verdwenen. Geslagen schuim kwam onder de gelijkmatig stampende schuifraderen te voorschijn, melkwit en zacht sissend ging het in smalle strepen over en verdween eveneens, door den nevel opgenomen.

Onafgebroken en even klagend als het gesteun van den aap, luidde het kleine klokje aan 't stuur. Af en toe duikte een zeehond op om dadelijk daarop weer onder de lichbewogen watervlakte te verdwijnen.

De kapitein, een zwijgende man, met een door de zon verbrand, knorrig gezicht, rookte zijn korte pijp en spuwde verdrietig

[p. 246]

in de onbewegelijke zee. Op al mijn vragen antwoordde hij slechts met een kort gebrom; mij bleef daarom niets anders over, dan mij weer tot mijn eenigen reisgenoot te wenden - den aap.

Ik nam naast hem plaats; hij hield op met steunen - en strekte opnieuw zijn hand naar mij uit.

Vochtig en slaperig makend omhulde ons beiden de voortdurende nevel; en in gelijk gedachtenloos gepeins verzonken, zaten wij naast elkaar als twee familieleden.

Nu glimlach ik er wel om - toen echter voelde ik het anders.

Wij allen zijn kinderen van één moeder - en het deed mij goed, dat het arme diertje zoo vertrouwelijk en rustig tegen mij aanleunde als tegen iemand, die aan hem verwant was.

Mascha.

Toen ik nog voor vele jaren in Petersburg woonde, knoopte ik, elken keer dat ik een droschke moest nemen, met een koetsier een gesprek aan.

Vooral onderhield ik mij gaarne met de nachtkoetsiers, arme boeren uit den omtrek, die met een geelgeverfde slede en een mager karrepaard in de hoofdstad komen, in de hoop daar hun brood te verdienen en de huur voor hun huisje te kunnen oversparen,

Eens nam ik weer zoo'n koetsier... Een jongen van ongeveer twintig jaar, groot, sterk en gespierd, met blauwe oogen en frissche roode wangen. Zijn haar kwam in blonde lokken onder de diep tot op de wenkbrauwen afgetrokken, gestopte pet, te voorschijn. En hoe had hij wel die verscheurde, kleine kiel over zijn reuzenschouders kunnen krijgen!

Intusschen, het aardige, baardelooze gezicht van mijn koetsier scheen terneergeslagen en bedroefd.

Ik knoopte een gesprek met hem aan. Ook uit zijn stem klonk droefheid.

‘Wel, vriendje?’ vroeg ik hem. ‘Waarom ben je zoo treurig? Drukt je 't een of ander verdriet?’

De jongen aarzelde met zijn antwoord.

‘Ja, mijnheer, ja’, brak hij eindelijk los. ‘Een verdriet dat niet grooter had kunnen zijn. Mijn vrouw is gestorven.’

‘Je hebt haar dus erg liefgehad... je vrouw?’

De jongen wendde zich niet naar mij om, hij boog slechts een weinig het hoofd.

‘Ja, of ik haar heb liefgehad, mijnheer. Acht maanden is het geleden, maar ik kan het niet vergeten. Het knaagt aan mijn hart... altijddoor! Waarom heeft ze ook moeten sterven? Ze was toch nog zoo jong en zoo gezond! Op één dag heeft de cholera haar doodgemarteld.’

‘Ze was zeker een brave vrouw voor je?’

‘Ach mijnheer!’ zuchtte de arme jongen, ‘wat hadden wij een goed leven samen. Ze is zonder mij gestorven. Pas hoorde ik hier dat men haar reeds begraven had, - of ik vloog oogenblikkelijk naar ons dorp, naar huis. Ik kwam aan - toen was 't reeds na middernacht. Ik treed mijn huisje binnen, blijf midden in de kamer stilstaan en roep heel zachtjes: ‘Mascha! mijn Mascha! Maar alleen het krekeltje piept.

Daar begin ik te huilen, ik werp mij op den grond - wat heb ik toen met mijn handen op den vloer geslagen! - “Gij onverzadelijk graf!” schreeuw ik.... “gij hebt haar verslonden.... verslind dan ook mij.... Ach, Mascha!” Mascha!’ voegde hij met plotseling geheel verstikte stem erbij. En zonder zijn grove teugels los te laten, wischte hij zich met zijn vuisthandschoenen de tranen uit de oogen, schudde ze af, trok de schouders op - en sprak geen woord meer

Toen ik uit de slede steeg, gaf ik hem een kleinigheid meer dan vrachtprijs. Hij boog diep, terwijl hij met beide handen naar de muts greep - en reed toen langzaam verder, over de gladde sneeuwvlakte van de lange straat, die bijna onzichtbaar was door den nevel van een vriezenden Januaridag.

Vertaling door LOUIS.