De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Hoofdartikel
Eenige beschouwingen over de Sociaal-Democratie.

Is het niet dwaas of onverstandig van den kant der Socialisten, dat zij den katholieken steeds maar weer de pracht verwijten en de heerlijkheid van hunnen ritus en den rijkdom hunner, toch zulke verheven waarheden in zich bergende, symbolen

Want ten eerste, waar zou blijven alle poëzie des maatschappelijken levens (in dit geval, niet van het individueele, dat kán wel, als het noodig is, mooi zijn in armoede) en wat zou het dor en leelijk worden, het onderling

[p. 242]

zijn der menschen. Maar ten tweede, gesteld, dat alle dingen van pracht en luxe ten gelde werden gemaakt, ach, dan zou toch bij alle verloren gaan van heerlijkheid en pracht geen enkele arme of behoeftige er belangrijk door winnen aan geluk! O maar de socialisten zullen aanvoeren hiertegen: ‘dat het niet alleen de stoffelijke waarde is, die daar nutteloos ligt opgestapeld (?) in kerken en paleizen (nutteloos?), Maar is die pracht in de kerken b.v. niet algemeen eigendom, waaraan zich het oog verlustigen kan, zoowel der armen als der rijken en... de mensch leeft toch niet van brood alléén. (Ik laat hier de katholieke redeneering ‘dat het huis Gods niet schitterend genoeg kan zijn van pracht en heerlijkheid, nu buiten beschouwing, die zou weer afzonderlijk en op anderen grondslag moeten besproken worden.) Maar dan, beweren zij verder, zooveel arbeidswaarde, zooveel productieve kracht, die beter had besteed kunnen worden aan het voortbrengen van die dingen, waarvan de arme of mindergegoeden nu verstoken blijven! Ook hierin echter zijn ze onjuist, want het is een uitgemaakte zaak, dat er reeds nù van alles, óf al veel meer geproduceerd wmrdt dan noodig is voor de geheele gemeenschap, òf dat er minstens op bijna alle gebied werkkrachten in overvloed (denk aan de vele, vele werkeloozen!) beschikbaar zijn. Nóg meer overproductie dan er nú al is, zou het gevolg zijn van het onttrekken aan den luxe- en kunstarbeid der daarmede bezige krachten! Dat de Socialisten voelen voor de ellende van het proletariaat, dát pleit voor hen! En zéker is het, dat de sociale nooden hoog gestegen zijn, maar zou een toekomst op socialistischen grondslag en waarin bijna geen plaats is voor artikelen van weelde etc. daarin verbetering brengen? Ik geloof er niets van en ik zou bijna durven wedden, dat veel van de meest actieve socialisten 't ook evenmin meer gelooven.

De zaak is, dat de ellende van een groot deel der niet-bezittenden, niet zoozeer voortvloeit uit de inrichting der hedendaagsche maatschappij (wel schijnbaar, maar niet werkelijk!) als van het niet-goed-zijn zoowel van die niet-bezittenden zelf als van de bezitters. En nu geloof ik toch, dat, al bestond er de volmaaktst denkbare maatschappelijke inrichting, die inrichting zou zijn van nul en geener waarde, al kwam er een maatschappij uit de lucht vallen die op de volmaaktst denkbare wijze was ingericht, die volmaakte inrichting geen dag stand zou houden indien de, die maatschappij-constitueerende-individuen niet eveneens volmaakt waren en van nature het goede willend, en schuwend het slechte zouden zijn.

‘Wat is goed en kwaad?’ zou men kunnen vragen! O maar die vragende ‘men’ weet dat drommelsch goed en ieder normaal mensch weet wat intrinsiek goed en slecht is, niet wat goed en slecht is volgens de een of andere kerkleer of volgens de verwijderde conclusiën uit eerste, zedelijke beginselen getrokken, volgens de door elk mensch wel degelijk intuïtief-begrepen natuurwetten, al kan hij ook in onwetendheid verkeeren met betrekking tot hetgeen goed en slecht is. Trouwens de Christelijke Godsdiensten hebben in hun voorschriften of geboden niet anders gedaan dan die natuurwetten preciseeren en toe te passen op meer particuliere gevallen (ik heb dat véél vroeger al eens duidelijk uiteengezet).

Indien echter, zooals nu, de zelfzucht, de genotzucht en de heerschzucht de eenige motieven van het meerendeel der menschelijke handelingen zouden blijven!.. ‘O maar dat zou dan ánders moeten zijn natuurlijk!’ Natuurlijk, maar als dat nù óók ànders was, zou er al een respectabel eind op te schieten zijn met deze maatschappij! Of zou het mogelijk zijn, zooals sommige beweren, dat in een socialistischen staat b.v. bovengenoemde ondeugden als bij tooverslag zouden verdwijnen? Maar indien dit laatste ook het geval zou zijn, zou kunnen zijn, wees er dan zeker van dat nóch de nú lijdenden nòch de nù bezittenden en 't-ervan-nemenden voor verreweg 't grootste gedeelte van zoo'n maatschappij gediend zouden zijn! Neen, óók niet de nu lijdenden! Zij zouden voor het grootste gedeelte terugverlangen naar hun vroegere ellende, liever dan te leven in een orde van zaken, waar niet geofferd zou kunnen of mogen worden aan zelf- aan genoten aan heerschzucht!

Er is slechts één alternatief! óf een maatschappij op godsdienstigen grondslag d.i. de menschheid van aard trachten te verbeteren: te doen goed zijn in de krachtige, mooie beteekenis van het woord of wèl het recht van den Sterkste in de Anarchie! Want dáár gaan we heen indien het S. consequent wordt doorgevoerd. Het recht van den lichamelijk of geestelijk sterkste! Maar op den duur zou de lichamelijk-krachtigste het wellicht winnen, en dan?

[p. 243]

Godsdienst of het recht van den sterkste, zelfopoffering uit hoogere Liefde of nietsontziende zelfzucht, ziedaar het éénig-mogelijke alternatief (ik heb dit vroeger al eens breeder uiteengezet.)

O de Socialisten kunnen mooi praten en ter elfder ure, nu er duizendmaal allergrondigst òp 't ontbreken ervan gewezen is, (en bewezen is) in hún bot materialistisch systeem een geestelijk element trachten te brengen, hun praten echter blijft een debiteeren van drogredenen en het geestelijk element, waarmee ze nú komen aandragen lijkt evenveel op wat het zijn moet als een kapperskop op een mensch!

Zie eerst verbetering te brengen in den stoffelijken toestand!!! en dán volgt de verbetering op zedelijk en geestelijk gebied vanzelf!!! Dat beweren ze ja! en heel nederig zouden wij het ook aannemen als de wereldgeschiedenis maar niet bestond en we haar lastig getuigenis maar konden overstemmen! Maar zedelijke vooruitgang volgt verbetering van stoffelijke conditiën niet altijd op den voet! Integendeel! en daarom getuigt het van heel weinig ontwikkeling en van heel weinig doorzicht en menschenkennis om het contraire van hetgeen wij hier zeiden nog steeds te durven verkondigen. Neen, nóg eens, zedelijke verbetering volgt niet steeds op welstand. Het tegendeel is waar! Op den lageren trap van moreel bewustzijn en bij de geringe mate van innerlijk leven die nú het deel zijn van de mindere klasse, zal een geplaatst-worden-in-stoffelijk-gunstiger-conditie, zal een ruimer finantieel zich kunnen bewegen, zelfs al ging het samen met een intellectueel wat opgelapt worden (- want er is geen denken aan toch! dat zoogenaamde ontwikkeling, dat is vermeerdering van den kennisvoorraad per se in zich sluit verhooging van zedelijk gehalte?!) niets anders ten gevolge hebben, dan een toenemen van allerlei zinnelijke behoeften van lager orde en een voortdurend er-naar-trachten daaraan te voldoen. Economische verbetering die niet wordt voorafgegaan door, of hand aan hand gaat met zedelijke verbetering zal den levensernst, de eerste voorwaarde voor een mooi zieleleven, hoe langer hoe meer naar den achtergrond dringen; zal (gesteld eens dat de utopie van een algemeene welvaart kón verwezenlijkt worden) zoo zachtjes aan gaan geboren worden een algemeenheid van krachteloos sybaritisme zoo dat in minder dan geen tijd alles wat zweemt naar een gezond maatschappelijk organisme zal gesloopt zijn, òf verzwakt zoodanig, dat het geschikt geworden is om verdrongen te worden en gemaakt tot slaaf doorden misschien intellectueel minder geraffineerde, maar moreel zooveel sterkere!

Slechts door den Godsdienst en door niets, niets anders ter wereld zal den lijdenden heil gebracht worden; door den Godsdienst, die geschraagd wordt door de onwankelbare zuilen van 't Geloof, de Hoop en de Liefde en door niets, niets anders ter wereld!

Het Socialisme en de Liefde!

Maar lees dan eens wàt er zooal geschreven, en luister eens naar hetgeen er gepredikt wordt door de predikers van dien godsdienst en zeg dán eens of van de inleiding af tot en met de peroratie dier sermoenen iets ànders gehoord wordt dan Haat, Haat en nóg eens Haat.

Het Socialisme en de Liefde!

Lees eens wàt er geschreven wordt!

Luister eens naar hetgeen er gepredikt wordt door de priesters van dien godsdienst en zeg dàn of ge ooit geroerd zult zijn geworden door een noot van teederheid voor den lijdende, door een accent van echt, innig medegevoel.

Zeg me of hun ten-berde komen, telkens en telkens met ‘de nooden des volks’ iets anders is dan het ‘een voor de hand-liggend wapen aangrijpen om in haat de hersens in te slaan der meer door Fortuna bevoorrechten!

Lees en luister! En zeg me dán of het Socialisme u voorkomt te zijn een

Godsdienst van Liefde om der wille van de ellendigen of Een Secte van Haat tegen den (dikwijls zoo schijnbaar!) gelukkige!

Het Socialisme is een secte van haat.

Slechts van den Godsdienst zal uitgaan heil voor de lijdenden onder de menschen en slechts van dien Godsdienst, die geschraagd wordt door de onwankelbare zuilen van Het Geloof, de Hoop en de Liefde!

Als ze zóó was de Liefde zooals de socialisten die prediken, dan zou ik in staat zijn te vervloeken niet alleen de Liefde, maar ook het Leven. Het Leven, dat zonder de liefde inderdaad zou zijn om te vertrappen, zóó afgrijselijk zou het dan wezen van dorre, gore leelijkheid! Maar het Leven is mooi, het Leven is glorieus mooi als een glorieuse lentezon in zijn frissche blijheid en hooge kracht en warme heerlijkheid; het Leven is heerlijk mooi als het bezield wordt door den

[p. 244]

goddelijken adem der waarachtige, hoogere bovennatuurlijke Liefde, der Liefde die is een geheel onzelfzuchtige versmeltensdrang; de Liefde die is een op de eeuwigheid heenwijzend trachten naar veredeling, volmaking van zichzelven en van anderen en een smachten naar het mooiste en hoogste en diepste en rijkste en warmste wat er leven kan in den mensch en dat uit te doen stralen.

‘O Heer hoe zoet is uw Geest, dat Gij om te getuigen van de Liefde die Gij uw kinderen in verwarmende gelukkigmaking toedraagt, het heerlijkste brood uit den hemel nederzendt; het brood dat verzadigt de nederigen en hongerig laat hen die leven in weelde!’

Het is noodig dat men met het Katholicisme niet vereenzelvige de levenswijze van helaas niet weinigen zijner belijders. Want er zijn er die het Katholicisme in zijn innerlijk, ongerept wezen geenszins ten volle beleven, en het dus niet doen zijn tot den bovenbedoelden, heilbrengenden godsdienst.

De Liefde heeft echter met het Socialisme als leer in het geheel niets te maken. Terwijl het Katholicisme, ook al wijken dan verschillende belijders practisch ervan af, in zijn wezen de Liefde predikt en dus ook practisch wel een millioen maal meer Liefde en warmte uitstraalt dan het Socialisme. Ook van het geloovig protestantisme gaat véél meer uit.

Stoffelijke welvaart! Alsof dáárin alléén gelegen waren de voorwaarden noodig om waarachtig gelukkig te zijn!

Zouden de rijke villa-bewoners b.v. een grein gelukkiger zijn dan de eerste de beste polderjongen? O, ik weet het wel er wordt gebrek geleden, en waar gebrek heerscht is moeilijk geluk bestaanbaar. En niemand is dan ook meer overtuigd van de noodzakelijkheid dat er ingrijpende veranderingen moeten komen dan ik. Maar men is van R. Katholieke en van geloovig protestantsche zijde ijverig en dapper in de weer en Keulen en Aken zijn niet op één dag gebouwd! Zal het socialisme sneller en beter zijn doel bereiken, en vooral doet het socialisme meer voor de verdrukten, de economisch zwakken dan katholicisme en geloovig protestantisme? Dáárom...

Maar eerst verandering van hart en geest, eerst zorg dragen voor de welvaart d.i. verbetering, veredeling van ziel en gemoed opdat ze de stoffelijke welvaart, waarvoor we ijverig doende zijn kunnen dragen en geen verderf aanbrenge gelijk in 't oude Rome der Caesars. 't Is zoo eenvoudig!

Als het mogelijk was eenigerlei gelijkheid te brengen in iets ter wereld (maar dat is niet mogelijk) dan zou het toch voor de hand liggen om alle menschen te doen zijn (wat ook in het socialistisch systeem een noodzakelijk vereischte is, al glippen ze hier immer overheen) gelijkelijk goed! Want als dát was, zou er immers geen sterveling meer gevonden worden, die gedoogen zou, dat zijn, broeder ellende leed!

Maar gelijkheid kan onder de menschen niet bestaan! Wel echter getracht worden de bittere gevolgen der ongelijkheid zooveel mogelijk te verzachten of te neutraliseeren.

H. VAN ROGGEN - BLOMHERT.