De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

‘Om de eere Gods.’
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 10).

De Ekenhuize was een groot goed, in den achterhoek van de noordelijke provincie, nog niet aan den trein gelegen, je moest er met het rijtuig heen, afgehaald van het naaste station...

Het lag statig en koud, met groote ouderwetsche hekken aan de oprijlanen, een breed grasveld vóór het vierkante rood-steenen massief-aandoende gebouw.

In de zaal, zooals de ouderwetsche eetkamer nog steeds heette, zat mevrouw Stinia, en luisterde naar het geratel van de wielen...

Het was de eerste maal, dat haar kinderen haar zouden bezoeken, in het korte Paaschreces. Zij had tot hiertoe geleefd op hun brieven, op die van Govert-Jaap vooral....

‘God zegene Uwen ingang’ stond met groote groen-omkransde letters boven de deur - - telkens dwaalden de oogen der oude dame daarheen met een vochtigen glans. - Zoo ook was zij hier ontvangen, toen ze aan haar mans arm haar intrede hier gedaan had, als toekomstige bezitster van het Goed. Alleen, toen was het, volgens den wil der oude lui Stinia, een groot feest geweest, waaraan de heele buurt deelnam, op ouderwetsche wijze. Govert-Jaap had dat, in een kieschen eerbied voor de nagedachtenis van zijn oom, zoo

[p. 180]

vroeg gestorven, niet gewild. Op zijn huwelijksdag had hij alle onderhoorigen ruim laten onthalen; van een eigenlijk blijden intocht echter wilde hij, om bij zijn tante geen smartelijke herinneringen op te wekken, niets weten.

- - Mevrouw Stinia, een geborene baronesse van de Haare, deftige, grijsharige, door het leed wat-vroeg-oud-uitzìende dame, haakte met onafgebroken vlijt aan een sprei, die straks zou worden verloot, ten behoeve van de zending, waarvoor Dina van der Grijp haar de loten bijeenzamelde, op het naburige dorp en in den omtrek...

Zij was al aan den rand bezig, lang zou het niet meer duren of ze was zoo ver... Maar heden avond vielen haar nijvere vingeren nu en dan in haar schoot, moest ze even rusten, staren in half-weemoedige, half-opgewekte gedachten naar die familie-portretten aan den wand: haar man, haar schoonvader, diens vader, en grootvader, en over-grootvader, een lange rei, teruggaand tot in de zeventiende eeuw...

De Stinia's waren altijd, van vader op zoon, steunpilaren geweest van den godsdienst, den calvinistischen godsdienst. De vader van Govert-Jaap, de jongere broer van haar man, had in dat opzicht de familie wel eens reden tot ergernis gegeven, was afgedwaald van het hem van kind-af gewezen spoor, en eigen banen gegaan in een leventje van vroolijken Frans, dat hij met een vroegen dood door een hartverlamming had moeten betalen. Laatgetrouwd en vroeg weduwnaar geworden, had hij den kleinen Evert, zooals het kind toen heette, als een erfgoed achtergelaten aan zijn ouderen broer, die het alleen gebleven jongetje zonder aarzelen tot zich had genomen, om hem met zijn eìgen zoontje groot te brengen.

Wonderlijk waren 's-Heeren leidingen - dacht de oude vrouw toen zij aan die dagen terugdacht - wonderlijk! Want het was háár, de moeder van het achterlijke kind, van den geestelijk-misdeelden erfgenaam van De Ekenhuize, in den beginne wèl hard gevallen dien gezonden, flink-ontwikkelden anderen Stinia te moeten dulden neven den haren, te moeten doorstaan de meewarige blikken, waarmede de bedienden onwillekeurig háár vleesch en bloed monsterden neven dat andere, van die andere vrouw, dat zoo levenskrachtig was, zoo veelbelovend. Tranen, stille tranen had het haar gekost, zelfverwijt óók, dat zij niet toeschietelijker vermocht te zijn tegen den kleinen ‘indringer’, zooals zij hem in stilte noemde...

Toen had haar man haar strijd vermoed, en haar gevraagd op zijn eenvoudige, nooit véél woorden gebruikende wijze, of zij dan niet begreep dat hij-ook leed, onder het zware, van God opgelegde kruis, maar dat hij het aannam van Gods hand - - omdat Hij het toch gezegd heeft: ‘Wie zijn kruis niet op zich neemt en mij niet nadraagt, die is mij niet waardig.’ -

Het had haar ontroerd met die diepe ontroering, die haar mans groote, diep-innerlijke vroomheid zonder veel woorden haar steeds afdwong, van den dag af, waarop zij hem het eerst had ontmoet, op een groot diner, waarop hij haar stom van eerbiedige verbazing had gemaakt, door de onbevangenheid waarmede hij zijn handen vouwde tot het stil-voor-zich tafelgebed, zonder zich ook maar één oogenblik te storen aan de vraag, of de anderen het al of niet deden of hem zouden uitlachen. - - Het was een groot luidruchtig bruilofts-diner geweest, waarop sprake was van bidden noch danken, en die afwezigen, die thuis wèl in die gewoonte waren opgevoed, lieten het daarom dan ook als van zelf sprekend na, Govert-Jaap-Stinia alleen keek geen oogenblik wát 'n ander deed, of niet deed, bad, als altijd, zwijgend, omdat hij zich niet schaamde voor zijn God. -

Van af dien dag had zij hem liefgehad, en van dien dag óók had ze zich in alles naar zijn voorbeeld opgevoed. En zoo ook had ze na dat gesprek zich ook ditmaal weer gebogen voor zijn zielenadel, die zich zoo deemoedig voegde naar Gods wil, zonder ooit ophef te maken van den strijd, dien dat hem kostte. Was hun Govert-Jaap, hun achterlijke eerst- en eenig-geborene, dan ook niet zijn kind, zijn stamhouder, op wiens komst hij zoo vurig had gehoopt, wiens geboorte met zoo veel dank door hem was begroet; kostte het hem niet evenveel als haar te berusten in Gods ondoorgrondelijkheden, die wreed, hun zoontje, ondanks hun beider rechtschapenheid, maakte tot een onnut wezentje, en dat van den afvallige, die zich niet om Zijn Woord bekommerde, schiep tot een geestelijk-begaafden jongen.?

Toch, hij morde niet als zij, hij ontblootte eerbiedig het hoofd, en zeide in alle oprechtheid: Gods wil geschiedde, - en nam het ouderlooze ventje bereidwillig tot zich, als een hem van zijn Heer zelf opgelegde taak. -

Van af dien tijd was ook-zij begonnen den kleinen Evert lief te hebben, om haar mans wille, om hem te toonen, dat zij niet achter wilde staan bij hem in plichtsbetrachting. Maar eerst daarna, toen haar echtgenoot zoo ineens was weggerukt door die long-ontsteking, toen hij in zijn benauwdheid nog den adem had gevonden, om haar te zeggen, terwijl hij de hand van het huilende ventje in de hare legde: ‘Hij zal een goed zoon voor je zijn’, eerst na die dagen van leed was Govert-Jaap, zooals hij voortaan heette, toen God ook haar achterlijk zoontje tot zich nam, haar zoo heel dierbaar geworden, als een gave Gods. Al

[p. 181]

haar liefde had ze van toen af gewijd aan dien zoo zichtbaar van haar Heer-zelf op haar weg gelegden plaatsvervanger, van hen die haar het dierbaarst waren geweest. -

‘God had genomen’ - dacht zij nu, in vrome ontroering aan die dagen terugdenkend, ‘maar... God had ook gegeven, veel teruggegeven... God was liefde...’

Het rijtuig reed voor... Zij ging naar de vestibule, om haar kinderen te omarmen... Geerte stond al in de hall, in den langen champagne-kleurigen reismantel, met een zilver-vos om den hals, en een reusachtigen mof met vele koppen en staarten, en een coquet pelsmutsje... De koetsier en de palfrenier bekeken haar tersluiks, vonden zoo'n opzichtigen mantel, in hun Noordelijken eenvoud, niet ‘dat’, iets of wat aan den ‘lichten kant’ - - evenals de onnatuurlijke massa haar, die kunstig gefriseerd uit het pelsmutsje keek...

‘Hu, wat een reis, en wat een kou’ - morde de jonge vrouw, en hield hare handen in haar mof. ‘Dat er in ons kleine landje zoo'n verschil is van temperatuur nog...’

... De woorden vielen koud en hard in het warme gemoed van de oude mevrouw. Het hielp niet of Geerte later, in de verwarmde eetzaal, en bij het lekker avondmaal, haar beste beentje voorzette om lief en aardig te zijn, en te verzekeren hoe prettig ze het vond nu met De Ekenhuize kennis te maken. - Mevrouw Stinia had zich een anderen intocht voorgesteld dan deze elegante verschijning, wier eenig welkom-woord in het Huis, waarin haar man was groot geworden, een was van klacht over koude en verren afstand... Wat zij in den Haag, en bij het huwelijk, reeds vaag had gevreesd, maar niet had willen zien, omdat zij zich immers bevond in een christelijk huis toch, bij den christelijken minister, en wat bovendien daar mevrouw Eduma de Witt met haar eenvoudige vroomheid nog had overglansd als het ware, zoodat je de scheuren in het godsdienstkleed van haar man er minder door zag, hier, nu zij Geerte alleen voor zich had als getrouwde vrouw, liet het zich niet langer verbloemen: van godsdienstzin en vroomheid was bij deze geen sprake. Als Govert-Jaap haar niet waarschuwend had aangekeken, zou zij zelfs vergeten hebben de handen te vouwen tot het tafelgebed..., en de overtreding van het gebod: ‘Gij zult mijn naam niet ijdelijk misbruiken,’ was haar niet van de lippen...

‘God, hoe zalig dat wij er eindelijk zijn...’ ‘God, zeg Govert-Jaap, je hebt toch onzen paraplu-zak niet in den trein vergeten’... ‘De Riviera, God ja, goddelijk’...

Mevrouw Stinia keek naar Govert-Jaap. - Was dat de vrouw, die hij bracht onder haar dak, die eens hier in hare plaats zou heerschen?... Zag, hoorde, hij dan niet.

O ja Govert-Jaap zag en hoorde..., maar, de vrouw, die hij had getrouwd, hield hem omstrikt met haar zinnen-bekoorlijkheid... en was zich hare macht wèl bewust. Neen, geen diepere liefde ketende hem aan haar, had ooit hem tot haar aangetrokken echter, als zij op de slaapkamer rondliep, in haar lage chemise, haar onder-rok uittartend strakkend, omdat ze dan geen corset droeg, om haar forsche heupen - als ze dan tegen hem lachte, en hem inviteerde tot zoenen, met haar verlokkende oogen, dan kon zij alles van hem gedaan krijgen, - dan berouwde hij zich niet haar te hebben getrouwd...

‘En je ouders’, vroeg mevrouw Stinia aan tafel, terwijl zij Geerte de vruchten reikte, nadat de knecht was weggegaan...

Geert, 'n beetje opgewonden door het diner en den wijn, die haar prettig moe maakten, en toch fideel, na die lange koude reis, liet zich gaan:

‘O van mama moet U heel veel groeten hebben, zoovele; mama is doodelijk van U, moet U weten. - - En papa gaat natuurlijk zijn politieke gangetje van groot-staatsman.’

- Mevrouw Stinia had óók 'n lieven, sympathieken indruk behouden aan de vroomheid van mevrouw Eduma, maar zij was niet gewoon aan die Haagsche overdreven uitingen van maar dadelijk ‘doodelijk’ van iemand zijn, even weinig als aan de zekere lichtzinnigheid, waarmede Geert sprak over ‘het politieke gangetje’ van den Christelijken Premier, tegen wien zij zelve huizen-hoog opzag...

Govert-Jaap voelde de stille afkeuring in haar zwijgen, en trachtte het gesprek op iets anders te brengen door de vraag:

‘En oude Bertus... Hoe maakt hij het?...’

Het gelaat van mevrouw Stinia kreeg een droef-verteederde uitdrukking. - -

‘Ach ja... oude Bertus... van hem wilde ik je juist vertellen, - dat hij min wordt, bepaald min. Hij komt nu de deur niet meer uit... Het zal wel niet lang meer duren - denkt de dokter - en hijzelf ziet dat ook zoo heel goed in - en spreekt er zoo aandoenlijkkalm over. Je moet hem gaan opzoeken, als je eenigzins kunt; hij beleeft den zomer niet meer, als je hier dan voor langeren tijd komt...’

‘Natuurlijk’, zei Govert-Jaap beslist, ‘Morgen na kerktijd, nietwaar Geerte?...’

‘Moet ik dan óók mee?’ - vroeg zij een beetje verbaasd. Zij had zich voorgesteld morgenmiddag op de Ekenhuize de visites te zullen ontvangen van de omliggende buren. Al waren die ook, - uit de verhalen van haar man had ze dat wel begrepen, - niet veel meer dan burgermenschen, voor 't meerendeel dorpsnotabelen, op wien zij, met Haagschen hoogmoed, neerzag, toch vond ze het prettìg tegen

[p. 182]

hen de Vrouwe van het Huis uit te hangen, hun bewondering af te dwingen voor Govert-Jaaps goeden smaak van juist háár te kiezen; - dat zouden die dorpsche menschen toch moeten erkennen.

‘Wie is dat nu weer, die Bertus? Is het ver-weg?’ informeerde ze, haar man al genoeg kennend, om te weten, dat er in sommige gevallen van geen weigering harerzijds sprake kon zijn...

‘Hij is een vroegere tuinman van ons’, lichtte mevrouw Stinia in. ‘Hij heeft mijn overleden man nog goed gekend, en Govert-Jaap als kleine jongen... En nu is hij oud, en wacht op zijn eindje..., zooals het God blieft, - zooals hij-zelf altijd zegt...’

‘Is het ver-weg?’, herhaalde Geert nog eens...

‘Het is een uurtje rijden - in het dorp woont hij nu - bij zijn getrouwde dochter in. - Zijn vrouw is al lang dood... Ik geloof niet, dat zij eigenlijk extra-goed zijn voor hem - maar hij klaagt nooit...’ En, tot Govert-Jaap: ‘Ja, doe dat, rijdt er morgenmiddag heen, dan zal je hem stellig inniggelukkig maken.’

‘Natuurlijk’, zei Govert-Jaap opnieuw.

Geerte waagde nog een zwak verzet.

‘En je vindt rijden op Zondag altijd zoo verkeerd, omdat het immers verboden is in den Bijbel; - je zegt altijd zelf, dat wij daarom op Zondag geen visites mogen maken...’

‘Ik kan ook wel loopen - - maar jij zult het te ver vinden - in de kou, en met dien modder-sneeuw - - En in zoo'n geval geloof ik, dat het nog beter is de paarden en den koetsier dezen éénen Zondag een uurtje te laten werken, dan dien ouden man, die mijn vrouw natuurlijk zoo graag wil leeren kennen, te bedroeven door te zeggen dat het haar te ver was. - “De letter doodt maar de geest maakt levend” - staat óók geschreven, - en is in mijn oogen in zulke omstandigheden van toepassing.’ -

‘Dat vind ik ook’ - beaamde mevrouw Stinia. -

Geerte durfde niet tegenspreken. - In Godsnaam dan maar naar dien ouden Bertus, - dacht ze, met een vies neus-optrekken, als rook ze al den minder frisschen geur van zulke armeluis-woningen. - Daarvoor had ze dan waarachtig haar blauw japonnetje met de crême kant, net van Liberty thuisgezonden, niet behoeven in te pakken, als ze toch niet anders te zien kreeg dan oude afgedankte invaliden van 't Huis...

(Wordt vervolgd).