De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

Wat ik zou doen als ik dochters had.

In het bijzonder voor mevrouw ADA, en voor de heeren SERVAAS VAN ROOYEN en B.W. VAN DE KAMER.

De dienstboden-nood, die een nauw verband houdt met de vrouwenquestie, waaruit zij min of meer voortkwam, kan men gerust zeggen, heeft de pennen in beweging gebracht, eerst van den heer Servaas van Rooyen, die ons toeroept: Maakt U los van de dienstboden en helpt U zelven, toen van den heer van de Kamer, die in hooger loon een verbetering ziet, zooal geen uitkomst, eindelijk van mevrouw Ada, wier betoog meer is een aanklacht tegen de verdorvenheid der zich opschikkende en onredelijke eischen stellende hedendaagsche-dienstboden dan een aanwijzing aan de meesteressen, hoe den toestand te verbeteren.

Wel, met meneer Servaas van Rooyen ga ik mee, als hij zegt: Helpt U zelven; - niet als hij daaronder verstaat ‘goede werkvrouwen en oppassers’ aanschaffen. Want, wáár vindt hij die? - Misschien dat hij, een oud-Hagenaar, nog als witte raaf zoo'n gedienstige ouderwetsche werkvrouw bezit, evenzeer als wij een witte raaf aan onze Marie hebben, en een derde misschien zich verheugt in een bij uitstek geschikten oppasser. Met witte raven echter, met uitzonderingen, kan men niet rekening houden als algemeene gevallen. In het algemeen genomen zijn goede werkvrouwen minstens even moeilijk te vinden als goede dienstboden, zijn hedendaagsche oppassers zeker even ingebeeld-veeleischend als hedendaagsche dienstmeisjes. Ik kan er U van een vertellen, die te ‘voornaam’ was om het eten, dat hem elken avond voor zijn zieke arme zuster, bij wie hij inwoonde, werd meegegeven, over de straat te dragen, van een ander, die zijn dienst verliet, omdat zijn ‘fatsoen’ niet toeliet een rood-gestreept jasje en een pet te dragen, van een derde, die weigerde met een naar zijn zin te groot postpakket te loopen, en een uitstekende betrekking, waarin hij twaalf jaren lang was werkzaam geweest, op dien grond roekeloos opzegde, etc., etc.

Meneer van de Kamer, met zijn ‘hooger loon’, lijkt mij nog verder van den rechten weg af, want, eendeels zou die raad alleen uitvoerbaar zijn, als de tractementen, de inkomsten, gelijken tred hielden met die plotselinge grootere uitgave voor onbemiddelde gezinnen, anderdeels zou men over weinige jaren voor precies dezelfde moeilijkheid staan, immers, de dames-meiden zouden steeds nog méér geld verlangen, steeds nog minder willen uitvoeren, nog meer tijd noodig hebben óók voor eigen genoegens, voor het pronken b.v. met de voor het meerder loon aangeschafte hoeden en japonnen.

Zie maar naar Engeland en Amerika, om de wààrheid van dit mijn beweren te erkennen; nergens krijgen de dienstmeisjes een zoo hoog salaris als daar, - in Amerika is het bijna gelijk aan een hoog-ambtenaars-inkomen bij ons, - en toch is ook dáár 't gebrek aan goede dienstboden overgroot, een ware questie van den dag, waarover elke huisvrouw jammerend met de handen in het haar zit.

En mevrouw Ada is alleen negatief, in haar gerechten toorn tegen de onredelijke meiden, in haar m.i. minder gerechte ontkenning van de schuld, die de dames-zelf hebben aan deze onredelijkheid. Maar een middel tot verbetering aangeven, zóó ver gaat zij niet. Het is verkeerd zoo, - zegt zij. Maar daarbij blijft het bij haar. - - -

Wel - als ik dochters had, dan voedde ik haar op, kort en bondig, tot mijne en daardoor tot haar eigen dienstboden!

Dat klinkt in de ooren van de hedendaagsche ‘ontwikkelde’ (of wat daarvoor wil doorgaan) dames-schare, vrouwelijke studenten, enz., misschien heel ‘vernederend’. Maar ik voor mij kan met den besten wil ter wereld niet inzien, dat het kunnen bereiden van een lekker-gekookt maal, het weten te beredderen van een huishouden, het de kunst verstaan van een wasch helder en zaakkundig ‘doen’ en strijken, het keurig verstellen van ondergoed, dat de wetenschap van deze en aanverwante dingen, die moeten gedaan worden, zooveel minderwaardig is dan, laat ons b.v. zeggen, het postwissels-afschrijven, en aangeteekende brieven verzenden, het telegrafeeren, het kokselen van medicijnen, het inpompen jaar in jaar uit van dezelfde lessen op dezelfde lagere scholen aan kinderen, dan, in een woord, hetgeen behoort tot het dagelijksch werk van de post-beambte, de

[p. 133]

apothekeres, de onderwijzeres, - om eenige veel-voorkomende, en niet de minst prettige nog, vrouwelijke vakken op te noemen.

Waarom echter is men er toe gekomen juist op al die huiselijke bezigheden zoo laag neer te zien, waarom bedankt de dochter ervoor hare moeder daarin bij te staan? Omdat.... men niet er aan heeft gedacht juist déze zoo noodzakelijke hulp in het huishouden behoorlijk te betalen, - aan de dochter evengoed als aan de meid. - Een zoon, die in vaders zaak wordt opgenomen, ontvangt, van af dien tijd dat hij meewerkt, behoorlijk een salaris, een dochter daarentegen, van wie van den vroegen morgen tot den laten avond wordt geëischt mede te arbeiden ten behoeve van vader, moeder, broers en zusjes, wordt niet alleen voor die inspannende taak niet betaald, maar zelfs van een beleefd dankje is maar zelden sprake, vooral zijdens de broers. Doet zij het werk naar den zin der laatsten niet goed genoeg, dan hebben zij nog op-en-aan-merkingen ook. En, als er eerst nog getrouwde broers en zusters bijkomen, en de kleine neefjes en nichtjes bij de grootouders een extra potje kunnen breken, wie is dan beklagenswaardiger dan de ongetrouwde dochter thuis, de duivels-toejager-tante, goed genoeg om voor alles te moeten zorgen, op alles te moeten passen, oud-wordend in het loopen van dit dienstmeiden-gareel - en die met-dat-al niet eenmaal in huis inneemt de plaats, de rechten, van zulk een betààlde, en op gezette tijden vrij-af hebbende gehuurde dienstmeid! -

Zie, ik heb me altijd heel goed kunnen begrijpen, dat een jong meisje dáárvoor bedankt, dat zij, liever dan aldus haar jeugd te verspillen, met de zekerheid óók nog, indien haar ouders onbemiddeld zijn, eenmaal geheel broodeloos te zullen achterblijven, afhankelijk van de wisselvallige familiegenade, bijtijds zich africht op een of ander vak, waardoor zij haar eigen meesteresse is, en, hoe bescheiden dan ook, in haar eigen onderhoud kan voorzien. - - Maar, gesteld zij ontving een geregeld maand-honorarium van hare ouders voor de thuis te verrichten huishoudelijke diensten, een honorarium gelijkstaande met wat zij nu, b.v. als apothekeres of onderwijzeres, verdient, gelooft gij niet met mij, dat menigeen harer dan, evenals Gonda het onlangs zoo ruiterlijk hier in de Lelie bekende, zou prefereeren die huiselijke bezigheden boven haar minstens even eentonig vak van juffrouw op een kantoor, of aan de posterijen, of wat ook? - Wat óók drijft zoo menig meisje het huis uit: het een taak willen hebben, de behoefte aan het zich nuttig maken kunnen! Welnu, als zoo eene thuis de dienstboden-questie oploste, door de dienstbode te vervangen, als men haar daarvoor beloonde met een welverdiend salaris, zou zij niet veel nuttiger zich gaan voelen, dan wanneer zij, zooals nu zoo veelvuldig het geval is, op de kindertjes mag passen van vriendinnen, of receptjes mag copieeren op kostelooze spreekuren, of verbanden mag vasthouden, of zelfs het brengt tot ‘secretaresse’, of ‘assistente’, of iets dergelijks gewichtigs? - ‘Ongebruikte krachten’ - er wordt zooveel over geredeneerd - welnu, gebruik haar dan, de vrouwelijke, jonge krachten, die in Uw eigen huis om U zijn, gebruik haar, maar.... beloon haar ook. Dáár zit 'm de questie. Tot hiertoe hebben de ouders de volwassen dochters afgebeuld, zonder haar daarvoor zelfs het bescheidenste loon aan te bieden; de zoons gingen de wereld in, kregen zakgeld, amuseerden zich, zonden de vuile wasch en de kapotte kleeren naar huis, en de zusters daar waren net goed genoeg om die te beredderen en te herstellen, en om een standje te krijgen van de heeren, als ze het niet goed en gauw genoeg deden, en om het gemeste kalf te helpen slachten als de broers uit die verte eens genadig over kwamen. Maar - ... háár voor al dien arbeid behoorlijk beloonen - geen sprake van! -

Waarom, vraag ik, hierin geen verandering, geen afdoende verbetering brengen, door een regel, volgens welke het meisje, dat thuis meehelpt in het huishouden, even goed en even hoog minstens wordt betaald, als de dienstbode? Finantieel zou, zelfs bij een zeer hoog loon, zulk een regeling minder nog kosten aan de ouders dan een duur opleiden buitenshuis voor een of ander vak; daargelaten nog, dat zij er zich de dienstbode en háár loon en de belasting voor haar door zouden uitsparen; en de afhankelijkheid van der dienstbaren geesten belachelijk opgedreven eischen, dank zij dienstboden-vereenigingen etc., nam meteen een einde.

Zooveel voor de ouders, wat echter de dochters aangaat, ik geloof dat zij, in deze huiselijke bezigheden bekwaam gemaakt van jongs-af, zich vrijwat meer zouden eigenen later voor goede huisvrouwen en moeders, dan door het hedendaagsche ongezonde studieleven, juist in hare ontwikkelings-periode, of door het bureau- en kantoorbestaan, dat geen

[p. 134]

gelegenheid meer laat tot het bekend worden met wat de onbemiddelde vrouw die trouwt behóórt te weten. - De zelfvoldoening van het eigen-geld-verdienen echter, die zoo natuurlijke drijfveer van zoovele hedendaagsche meisjes tot het thuis verlaten, ook al hebben zij het niet bepaald noodig in eigen onderhoud te voorzien, die zou haar behouden blijven door de hierboven voorgestelde regeling; zij zouden zich een eigen spaarpotje maken, hetzij voor haar genoegens, hetzij voor haar toekomst, wáárvoor dan ook zij zelven het zouden willen bestemmen, zij zouden zich bevredigd en gelukkig voelen dientengevolge in een ‘werkkring’, zoo goed als nu zij dien buitenshuis moeten zoeken. Maar déze werkkring zou haar, inplaats van haar ongeschikt te maken tot een later huwelijk, juist daartoe vóórbereiden; en, trouwde zij niet, dan zou zij, door diezelfde opleiding, zoo zuinig mogelijk voor zich zelve kunnen leven, onafhankelijk van gehuurde hulp, of ook, zoo zij dat prefereerde, als betaalde damedienstbode kunnen in diensttreden bij anderen.

Want immers dan, als de meisjes uit de beschaafde gezinnen-zelven zich niet schaamden zelve alles te leeren op huishoudelijk gebied, (en van het oogenblik af waarop men haar behoorlijk betaalt zullen zij dat niet), dan ook zal in het dame-huishoudster zijn niet meer gezien worden dat zeker minderwaardige, dat er nu aan kleeft in veler oogen, zoo iets van: Voor studie had die geen hoofd, dáárom is ze zeker ‘maar’ huishoudster geworden. - Het is een schande van de ouders, dat zij een dochter, die wascht, strijkt, kookt, 't huishouden doet, niets betalen daarvoor, en een gehuurde ‘Stütze’ een schandelijk béétje, een honderd gulden misschien, terwijl een apothekeres, een kantoor-juffrouw, een groot salaris verdient. Dáárdoor, door dat misbruik, is de heele minachting voor huiselijke bezigheden bij de volwassen dochters van lieverlede in de wereld gekomen. Ik herinner mij eene schatrijke familie in den Haag, waar van de eene dochter driemaal was gezakt voor middelbaar teekenen, elke week kwam de teekenleeraar, (die er een vet baantje aan had) haar steeds opnieuw uren lang les geven. Dan moest een andere dochter heen en weer sjouwen, om hem en haar thee te brengen, en de leege kopjes te halen. Denkt gij dat deze voor dien dienst werd betaald? Zoo min als de oudste, op wie het hééle huishouden dreef; maar, indien de teekencandidate er eindelijk in ware geslaagd dat examen te doen, zeker, dan spitste de heele familie zich, als iets heel verdienstelijks, op het geld dat hààr natuurlijk in den zak zou vloeien voor hare ‘lessen’, die ze dan wilde gaan geven. En in mijn eigen ouderlijk huis! Ik moest altijd bij mijn zieke moeder zijn, reeds als schoolkind, een juffrouw wilde zij niet, menigmaal moest ik zelfs van school thuisblijven om voor gasten thee te schenken, of haar op te passen, mijn oudere broers echter kostten groote sommen aan de academie, en amuseerden zich, - en toch, denkt gij dat het iemand inviel, dat ik-óók recht had op een financieele belooning voor wat er van mij werd geeischt, reeds in denzelfden tijd waarin mijn broers nog leerden en genoten van het leven?

- - En nu kome mij niemand met de uitzonderingen. Zeker, die zijn er. Er zijn meisjes met studiehoofden, met uitgesproken schilder-, muzikalen-, letterkundigen-aanleg, met een beslisten onoverwinnelijken afkeer van het huishouden. Van dezulken spreek ik niet; er zijn omgekeerd b.v. óók mannentailleurs, een Worth, een wijlen Paquin, die men niet kan nemen als typen van voor ‘den’ man geschikte bezigheden. Met de uitzonderingen op elk gebied moeten de ouders in elk bijzonder geval raad schaffen. Die ik op het oog heb is die overgroote meerderheid van gewone meisjes, die ‘iets’ worden willen, een of ander vak kiezen, of omdat zij moeten verdienen te eeniger tijd haar eigen brood, of omdat zij zich vervelen en behoefte in zich gevoelen aan nuttigheid, of enkel en alleen omdat zij graag zelf geld willen sparen. Al die meisjes zou men een dienst doen, een waren dienst, indien men haar van meet-af leidde in haar eigen spoor terug, leerde wasschen, japonnen- maken, strijken, koken, verstellen, kamers-doen, enz., enz., maar.... haar daarvoor behoorlijk en goed en geregeld betaalde. - Dan ware er voor haar een wezenlijken werkkring geschapen, aan de hedendaagsche overproductie van allen dezelfde vakken beoefenende mannen en vrouwen geraakte gelijktijdig een einde, de huwelijksvrees zou afnemen bij het mannelijk geslacht, (omdat deze wordt gekweekt door den aanblik van tot haar huishouden-doen steeds ongeschikter wordende man-vrouwen), - en, om op ons uitgangspunt terug te komen, de dienstboden-questie ware opgelost in den zin van den heer Servaas van Rooyen dat wij onafhankelijk zouden zijn van onze heden-

[p. 135]

daagsche kwelgeesten, de dienstmeisjes - onafhankelijk in den meest volstrekten zin, van instaat zijn zelf te verrichten ons eigen werk van huisvrouw. -

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.