De Hollandsche Lelie. Jaargang 23

‘Om de eere Gods.’
Roman door Anna de Savornin Lohman.
(Vervolg van No. 5).

De familie Eduma de Witt zat aan het ontbijt.

Mevrouw, achter het theeblad, vouwde aandachtig vroom de handen, want haar man sloeg den Bijbel open om den aangegeven dagtekst voor te lezen, er dan het stichtelijk preekje uit het ‘Christelijk dagboek voor dagelijksch gebruik’ op te laten volgen. - Geert, met neergeslagen oogen op haar bord gevestigd, overdacht intusschen hoe goed het trof dat het zulk mooi weer was van daag; naast haar was de plaats van haar broer Sjoerd nog ledig. - Kleine Emma had haar boterham al gekregen, en at reeds onder 't lezen, omdat ze naar de ‘Bijzondere meisjesschool’ moest, die zoo ver-weg was. -

Bij de deur, ieder op hun eigen stoel, dien ze nederig uit de keuken meebrachten, zaten de drie meiden, en werden zeer verdeeld in hun aandacht van schijnbaar-luisteren en van tegelijk scherp-moeten-opletten op de schellen van bakker en slager en post, ondertusschen. - Als die zich lieten hooren, ijlde degene, die had open te doen, zoo onhoorbaar mogelijk weg. - Vooral onder 't hard-op bidden, dat na de lezing geschiedde, was dat altijd een storend iets, dat aanhoudend schellen, nu van dezen, dan van genen, en het wegloopen daarna van een der meiden.

Geert, en Sjoerd, als hij er bij was, konden er soms het lachen niet om laten. Die Sientje, de binnenmeid, had zoo'n komiek-schichtige manier van naar papa te gluren, of hij ook boos was dat ze moest opstaan. - Want Excellentie, al wist hij dat er niets aan te doen was, kon het toch niet velen gestoord te worden.

Voor mevrouw Eduma de Witt was dat alles zóó heerlijk godsdienstig, dat samen bijbel-lezen en samen-bidden, dat ze over die kleine bezwaren heenzag. - Haar man had eigenlijk liefst in het geheel niet meer gedaan aan deze langwijlige en tijdroovende morgengodsdienst-oefening, nu hij in den Haag woonde, waar alle leveranciers zoo laat zijn 's ochtends, maar hij durfde het niet goed laten, in de eerste plaats om zijn vrouw niet, en dan ook omdat het misschien aan een christelijk-minister zou worden kwalijk genomen, als het eens bekend-werd dat hij dezen uiterlijken vorm had afgeschaft. -

Nu hij 't echter eenmaal deed, ergerde het hem altijd bijzonder, wanneer een der kinderen ontbrak. Wat drommel, als hij, 't hoofd van 't gezin, zich die corvee getroostte dan konden de overigen toch waarachtig ook wel zorgen dat ze bijtijds opstonden. -

‘Waar is Sjoerd nu weer’ -? knorde hij, terwijl de meiden, zoodra het Amen was uitgesproken, uit hun knielende houding opgesprongen, met de stoelen de deur uit haspelden, dóór dat Amen in eens weer van ‘zusters in den Heer’ geworden de nederige dienstbaren, die stipt voor alles hadden te zorgen, en van wie niets door de vingers werd gezien. - -

Mevrouw Eduma bepaalde zich tot een zucht, die haar stille afkeuring over Sjoerds gedrag uitdrukte. - Zij kon geen harer kinderen aan, leed zwijgend onder hunne tekortkomingen, zonder te weten hoe die te verbeteren. -

Geert zei schouderophalend: ‘Hij zal zich

[p. 86]

verslapen hebben; hij is gisteravond immers zoo laat uit Amsterdam gekomen.’ -

‘Wat moest hij dààr uitvoeren?’ vroeg de vader, die het zoo druk had met ‘'s lands belangen,’ dat hij niet veel gelegenheid meer vond zijn eigen gezin behoorlijk na te gaan. -

‘Iemand spreken! - Als Sjoerd er eens uit wil, moet hij altijd “iemand spreken” hier of daar’ - was de ironische toelichting zijner zuster. -

Haar moeder was bezig Emma naar school te bezorgen, deed haar het jacquette aan, kuste haar teeder: ‘Dag kind, zal je goedoppassen.’ -

Emma, 't tweeling-zusje van den achterlijken, christelijken-zenuw-lijder, jongste zoon van Jan-Eduma-de-Witt, die voor goed was opgeborgen in een Christelijk krankzinnigengesticht, haastte zich weg, om nog intijds haar school te bereiken.

Geert, die met gezonden eetlust een broodje met kaas verorberde, sprak uit haar intieme blijdschap over den bijzonder-mooien-vroeglente-achtigen Februaridag:

‘Wat 'n zalige geschikte tennis-ochtend! Ik ga dadelijk na het ontbijt.’ - -

Ze was zoo blij, omdat Fredi ten Have haar gisteren op straat in 't voorbijgaan had toegeroepen, dat hij morgen-ochtend geen dienst had, dat hij stellig kwam tennissen, als 't weer meeliep. -

Maar haar vader, - die anders nooit veel lette op wat Geert uitvoerde, haar alle pretjes gunde, in tegenstelling met mama, voor wie al dergelijke genoegens te wereldsch waren, vooral omdat Geert er niets degelijks neven uitvoerde, - viel nu in eens beslist uit:

‘Wat moet je nu van morgen gaan tennissen? - Wat is me dat voor een leven van nietsdoen. - Ik begrijp niet, dat je haar nooit eens thuis noodig hebt, Wies?’ -

Zijn vrouw, tot wie hij deze verwijtende woorden richtte, was aan dergelijke inconsequenties, dat zij de schuld kreeg, van wat hij-zelf eerst had toegelaten, in den laatsten tijd reeds lang gewoon geraakt. - Zij zeide dus zonder op het onrechtvaardige van den aanval te reageeren:

‘Och, je weet wel, hoe ik denk over die tennis-clubs, van tegenwoordig. Ik vind het voor 'n serieus jong-meisje 'n ongelukkige manier van leven hier in den Haag. Als ik bedenk hoe ik, als jong meisje, in Amsterdam 't gewoon was, 's ochtends moeder in het huishouden helpen, en dan onzen naaikrans voor de Heidenen, en onze wekelijksche bijbellezing met de christelijke dienstmeisjes, en onze onthouders-bijeenkomsten....’

‘Nu kan je 't eens hooren Geert. - Neem een voorbeeld aan je lieve moeder’ - zei Excellentie, die, als het in zijn kraam te pas kwam, zijn vrouw héél hoog wist te stellen. -

Maar Geert huilde bijna. Zij had in eens allen eetlust verloren, en verkruimelde zenuwachtig haar brood. - Niet-gaan-tennissen. Wat beteekende die plagerij nu weer! Papa was in den laatsten tijd onmogelijk op allerlei punten. Hij, - die vroeger alles goed vond van uitgaan en van pretmaken, - hij moedigde mama in den laatsten tijd waarachtig aan ìn die bespottelijke christelijke mooi-doenerij. - ‘Maar papa’ bracht ze in: - ‘U hebt toch altijd tennissen heel goed gevonden.’

‘Altijd - altijd - vroeger misschien, toen je zoo veel jonger was - maar je vergeet heelemaal, dat je van lieverlede ernstiger plichten hebt na te jagen. -’

Om verdere tegenwerpingen te voorkomen liep hij, klaar met het ontbijt, gejaagd naar de deur. Net kwam Sjoerd binnen, lekkeruitgeslapen, in 'n Engelsch-grijs-geruit morgenjasje, 'n knappe, wat geaffecteerde jongen, wiens geheele zelfverzekerde gelaat in elken trek het uitdrukte, dat hij wel wist hoe hij er zou komen in 't leven, lukte het niet op déze manier dan op een andere....

‘Morgen papa, morgen mama, morgen Geerte!’ -

‘Wij zijn al klaar met 't ontbijt’ zei Excellentie knorrig. - ‘Als ik toch op tijd kan zijn voor de godsdienst-oefening.... dan jij ook, zou ik denken....’

‘Ik heb me verslapen’ - verontschuldigde Sjoerd zich, en, doende alsof hij den bedroefden blik zijner moeder niet opmerkte, viel hij op zijn hem wachtende plaats onverschillig neer, vouwde haastig, gedachtenloos, de handen tot een zoogenaamd bidden voor zich alleen, greep dan naar een versch broodje, van den aanlokkelijk van kaas, eieren, botervormpjes, beschuit, en rookvleesch smakelijk voorzienen ontbijtdisch. -

‘Mooi tennis-weer’ zei hij-ook, evenals Geert.... - -

Niemand bracht nu een tegenwerping in, want iedereen in huis wist wel wáárom Sjoerd ging tennissen; niet omdat hij-zelf er zoo veel van hield, integendeel, maar omdat hij daardoor een welgevallig werk deed in de oogen van zijn om een partner nog al eens verlegen nichtje Lizzie van der Hooph, de dochter van den bij de Koningin-Moeder in zoo hoógen gunst staanden gepensioneerden Kolonel van der Hooph, op wiens protectie hij dientengevolge, als hij zijn nichtje Lizzie trouwde, kon rekenen om 't een of ander lui hofbaantje deelachtig te worden. - Ook al weer 'n smartelijk punt van vervreemding tusschen de echtelieden Eduma de Witt, die hofmakerij van Sjoerd aan Lizzie van der Hooph. - Hij, die er aan wanhoopte, zijn luien, op een gemakkelijk leven verzotten oudsten jongen ooit den wisselvalligen en inspannenden politieken loopbaan te zien inslaan,

[p. 87]

waarin hij-zelf er was gekomen, verheugde zich oprecht over deze gelukkige oplossing van dat huwelijk met Lizzie, waardoor ìmmers van der Hooph, die zat opgescheept met zijn leelijke dochter, zich eruitgered voelde, en tot dank waarvoor deze dus wel zou zorgen zijn schoonzoon aan 't hof onder dak te brengen op een deftige manier. In stilte had Eduma de Witt zelfs een soort achting voor de slimme berekening van dien Sjoerd, die er zoo gemakkelijk, zoo zonder eenige moeite, wist te komen inééns, terwijl hij, de vader, jaren van arbeid had noodig gehad om zich een aanzienlijke positie van invloedrijken Hagenaar te verwerven. Zij, mevrouw Eduma de Witt daarentegen, had tegen de leelijke, kribbige, onhandige, en manzieke Lizzie niet alleen een instinctieven afkeer van moeder, die voorziet het ongeluk van haar jongen door zulk een berekening-huwelijk, er kwam nog bij dat zij, als strenge-calviniste, het huwelijk tusschen elkaar zoo-na-staande bloedverwanten, tusschen neef en nicht, afkeurde als een lichamelijk en geestelijk gevaar, verboden op Oud-Testamentische gronden, waaruit misdeelde, achterlijke kinderen zouden voortkomen. Bedenkelijk had ze een paar maal haar meening aan haar man te kennen gegeven, dat ze die drukke hofmakerij van Sjoerd aan Lizzie afkeurde; hij echter had haar verboden zich er mee te bemoeien:

‘Wat drommel, de jongen was oud en wijs genoeg om zelf te beoordeelen met wie hij wou trouwen; - laat Sjoerd maar loopen!’

- ‘Maar het is toch onze plicht van christelijke ouders hem te waarschuwen.’ - -

‘Waarschuwen!’ - had haar man boos uitgeroepen, ‘ik zou niet weten waarvoor. Is Lizzie van der Hooph soms geen schoondochter met wie je voor den dag kunt komen? De dochter van iemand die bij de Koningin-Moeder zoo hoog in de gunst staat, die al bij den overleden Koning een potje kon breken!’ -

‘Nu ja, uit een wereldsch oogpunt valt er niets tegen in te brengen, dat weet ik ook wel,’ zuchtte zijn vrouw, ‘maar in andere opzichten’ - - -

‘Uit een christelijk evenmin! - Lizzie is aangenomen in de fransche kerk, en van der Hooph gaat uiterlijk heelemaal mee met de orthodoxe richting, net als iedereen van 't Hof. - - Jij ziet overal muizennesten.’ - -

Met een dergelijk verwijt sloot Eduma de Witt geregeld elke discussie. -

Zijn vrouw wist niet beter te doen dan te zwijgen, en af te wachten - - en in stilte God te bidden, dat Hij alles ten beste mocht leiden. Zij had een aandoenlijk-naief geloof in de bereidwilligheid van God zich met alle Haagsch-kleinzielige berekeningen, en christelijk-ministerie-gekonkelarijen te willen inmengen, - als je 't Hem maar oprecht vroeg.

In stilte verwonderde ze zich er wel eens over, dat Sjoerd, die op alle mogelijke wijzen door de van der Hooph's werd aangehaald, bovenaan door Lizzie, - die hem, onder 't neef-schap-motto herhaaldelijk alleen op haar kamer had gelokt - dan maar niet over de brug kwam, en het tot een openlijke verloving bracht. Sjoerd schonk haar niet zijn vertrouwen, zoodat ze er nooit een openlijken uitspraak met hem over had. En, ondanks haar grooten afkeer van Lizzy's manziek-gedoe en gehengel, gevoelde ze toch een soort meelijden met haar, met de wijze waarop deze werd in spanning gehouden of 't haar nu eindelijk lukken zou, of niet te trouwen. - De waarheid was dat Sjoerd er tegen opzag zijn vrijheid zoo gauw al weg te gooien aan het hem afstootende, voor alle mannen bijzonder-onbegeerlijke meisje, nog altijd hoopte dat hij misschien bijtijds 'n andere gelegenheid vond, om zich-zelf even voordeelig te verkoopen aan een minder-onaantrekkelijke partij. - Je moest je kaarten niet te gauw uitspelen - zeide hij tot zich zelf, in aangename zelfbewustheid zijn knap jonge-man-gezicht in den spiegel bekijkend, als hij alleen was en toilet maakte. - - Er waren er ten slotte wel anderen óók nog als Lizzy van der Hooph, van wier vader je evengoed kon voordeel trekken! 'n Minister-zoontje, met een kroontje óók nog, is so wie so voor de meeste ouders een buitenkansje als schoonzoon. - Hij had maar te kiezen.

Maar 't was niet kwaad Lizzy achter de hand te hebben. Hij had nu eenmaal vast besloten zonder moeite en zonder werken heel gauw in de Haagsche wereld een aanzienlijke deftige positie te veroveren. En een hofbaantje was daartoe wèl 'n geschikte weg. Met kolonel van der Hooph als schoonpapa had hij in dit opzicht maar te zeggen wat hij begeerde. - -

Toen hij de door zijn moeder zorgvuldig voor hem onder de tea-cosy warm-gehouden thee had gebruikt, onder de opmerking dat zij te veel was afgetrokken al, rekte hij zich nog eens smakelijk uit, en verdween daarna naar boven, om op nieuw toilet te gaan maken voor het tennissen.

Een uurtje later zag Geert, die, ontevreden-zich-vervelend, in haar boudoirtje, neven den salon omhing, hem keuriggekleed uitgaan, - zijn sport-hemd, - met den langen blauwen das beneden in den breeden sport-gordel verdwijnend, - even glurend uit zijn openhangend jasje. De tranen sprongen haar in de oogen. -

(Wordt vervolgd).