De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Een logisch gevolg.
(Naar aanleiding van vrouwenkiesrecht).

De ‘Suffragettes’ in Engeland houden reusachtige ‘meetings’ om haar goed recht te bepleiten, door datgene, waarmede men heden ten dage het verst komt: druktemakerij en geschreeuw. Zij laten zich door politieagenten naar de politieposten sleepen onder protest, en worden veroordeeld tot gevangenisstraf, en maken, door het martelaarsschap dat haar dientengevolge omstraalt, reclame voor hare zaak; in één woord zij schudden (heerlijk voorteeken van wat de toekomst brengen zal) geheel die ladylikeheid, waarop juist de Engelsche vrouw zoo prat doet, van zich, om op te treden met alle tot haar dienst staande krachts- en machtsvertoonmiddelen, waarvan de allerlaatste uiting is, het den rechter dreigen met ‘bommen’, als zij langs anderen, vreedzameren weg hun zin niet kunnen krijgen.

In Frankrijk, waar de coquette, door zinnelijke begeerten veel méér beheerschte vrouw over het algemeen geen groot belang stelt in quaesties van dezen aard, heeft de tijdgeest zich onlangs niet minder beslist geuit, toen mlle Laloe zich candidaat stelde voor den Parijschen gemeenteraad, en niet alleen bij hare verkìezings-campagne werd toegejuicht door duizenden en duizenden hoorders, maar ook een groot aantal stemmen op zich vereenigde, tegen de onwettig-verklaring waarvan met recht, ofschoon zonder gevolg, protest werd ingediend.

En ten onzent hield onlangs het hier in Holland gehouden congres zich bezig met dienzelfden overal luidkeels klinkenden kreet om vrouwen-kiesrecht, om gelijkheid voor de stembus. Bij ons gaan al deze dingen, bij onzen kalmen volksaard, steeds nog al nuchter en bedaard toe, ondervinden vrouwen die, zooals de bekende Rotterdamsch-Haagsche voorvechtster, onder de socialisten meewandelen met een strijdlustig vaandel voorop, ook onder hare eigene geestverwanten meer afkeuring dan aanmoediging. 't Geen niet wegneemt, dat de beteekenis van het congres de zelfde is als die van de meetings der ‘suffragettes’ en van de vertooningen of de candidaat-stellerij van mlle Laloe: een roep om billijkheid.

Neen, ik-zelve ben geen deelneemster aan deze betoogingen, geen lid van vrouwenkiesrecht, geen vóórstandster zelfs ervan; om velerlei redenen, waarvan een der voornaamste is, dat ik den ondergang zie van het moederschap in het aldus wettelijk kunnen deelnemen aan de politiek door vrouwen.

Mlle Laloe moge een goedkoop, ècht Fransch succes hebben behaald, toen zij van den catheder uitriep, jong en naar hare foto's te oordeelen niet leelijk, ‘ik wil kinderen hebben, ik wil moeder zijn straks’, dit neemt niet weg dat niets méér waar is, dan het spotprentje, dat ik enkele dagen daarna zag in een Fransch blad, waarop twee kleine kleuters stonden afgebeeld, zonder broek of kousen aan, antwoordend op de vraag van een medelijdend voorbijganger: ‘Waarom heeft uw moeder u niet beter aangekleed?’: ‘Moeder heeft geen tijd, moeder moest gaan stemmen’. De vrouw uit het volk, die der middelklasse, zal worden gerukt uit haar gezin-leven, van af het oogenblik, waarop zij de hartstochten der politieke campagnes aan haar, juist voor zoo iets zoo ontvankelijk gemoed, den teugel laat vieren. Van alle zijden zal men haar bewerken, in de eerste plaats van socialistische, want het zijn derzulken fraaie theorieën, waarvoor de vrouw zóó bijzonder toegankelijk is, omdat haar gevoel luider spreekt dan haar verstand; maar óók dominees en geestelijken, wier invloed op ‘de’ vrouw eveneens onberekenbaar groot is, zullen zich niet onbetuigd laten. En daarneven, neven dit vrouwelijke ‘stemvee’, degenen die op hàre beurt leidsters willen worden, die in Gemeenteraad en Kamer een rolletje zouden willen spelen, onbekommerd om het verwaarloosd gezin-thuis! Want nietwaar, indien alléén de ongehuwden onder ons zich tot zulk een taak van meedoen in de politiek geroepen achtten, dan kon men het hoogstens nog eens

[p. 663]

probeeren! Zij echter, die vandaag, evenals mlle Laloe, jong en met ontwakende zinnen van normaal vrouwenlichaam, den loopbaan van ‘staatsman’ vrij en frank en nog zonder gezinsverplichtingen inslaan, zullen te eeniger tijd, evenals deze het nu reeds aankondigt als haar wensch, óók hare moederinstincten (lees haar lijfsbegeerten) willen bevredigen. En, daar zij dan niet metéén haar staatkundigen loopbaan er aan zullen geven, komt men daarmede tot dien in het bovenvermelde, zeer juist geteekende spotprentje-toestand, van verlaten, aan hun lot overgelaten kinden, omdat vader en moeder beide buitenshuis arbeiden voor het ‘heil van den staat’, inplaats van in te zien, dat dit véél beter wordt bevorderd door het opkweeken van een zedelijk, geestelijken lichamelijk-krachtig toekomst-geslacht; iets wat aan níemand beter is toevertrouwd dan aan de verstandige, thuiswakende, de opvoedingleidende moeder!

Ziedaar, mijn persoonlijk standpunt! Toch moet het mij van het hart, dat niets tweeslachtiger en onlogischer en onrechtvaardiger is, dan de hedendaagsche wettelijke regeling, welke der vrouw toestaat bijna alle betrekkingen te vervullen vroeger alleen voor mannen bekleedbaar, maar haar tegelijkertijd ontzegt het politiek vóórrecht aan die betrekkingen verbonden: dat der mondigheid als staatsburger.

Eén van tweeën. Of breng de vrouw terug tot de bescheiden rol haar vroeger toegewezen, sluit voor haar den toegang tot de Universiteiten, verbiedt haar het dokter-, advocaat-, het domineeschap, of, indien gij haar in al deze, en in nog zoovele andere dingen op één lijn stelt met den man, laat haar dan óók genieten van datgene waarvan haar manlijke collega geniet: stemgerechtigdheid.

Zóó logisch volgt, dunkt mij, uit den tegenwoordigen toestand het recht tot kiesrecht voor de vrouw, dat als zoodanig het druktegedoe der ‘suffragettes’ en der congres-dames volkomen overbodig lawaai toeschijnt, omdat immers de vervulling harer wenschen te véél ligt in den loop der dingen om lang te kunnen uitblijven. Een maatschappij, zooals wij die op dit oogenblik hebben, waarin de vrouw naast den man arbeidt, en hem in al zijn betrekkingen op zijde streeft, waarin de hedendaagsche man zelf dit dikwijls toejuicht, en zulk een toestand vereenigbaar acht met de ware vrouw-bestemming, maar waarin men haar nogthans onthoudt het recht van den staatsburger, - zij is een overgangsperiode, een tusschending tusschen verleden en het heden, waarvan het naderend einde niet lang meer kan uitblijven. ‘Wat de mensch zaait zal hij ook maaien.’

De mannen-zelf hebben de vrouw zóóveel veroorloofd, zóóveel gegeven in de laatste jaren, dat zij nu niet kunnen blijven stilstaan op den glooienden weg, maar medemoeten, moeten tegen wil en dank.

Wat daaruit zal volgen ten slotte? Naar ik geloof en hoop - en uit dat oogpunt beschouwd is deze beweging vóór vrouwenkiesrecht een geluk misschien - een zóó algeheele omkeer der maatschappij, een zóó volkomen ineenstorting van dat wat alleen een volk sterk en groot maakt: het gezinleven, dat dááruit geboren wordt, uit die ineenstorting, een hernieuwing, een omkeer, een herleving van het nu geminachte vrouw-bestaan in zijn vrouwelijke bezigheden. Reeds zijn er teekenen, die daarheen wijzen, reeds doet b.v. de uitwerking van de vrouwenbeweging, en de daarmede gepaard gaande minachting voor huishoudelijke bezigheden, zich op onrustbarende wijze voelen in de dienstbodenquaestie, waardoor heel veel dames gedwongen worden zelve de handen uit de mouw te gaan steken, en terug te keeren tot het zelf-verrichten van handen- en huis-arbeid, waarvoor zij geen geschikte meiden kunnen vinden. Want de geheele klasse, waaruit vroeger een fatsoenlijke dienstbode voortkwam, bedankt er sinds lang voor zich te ‘vernederen’ tot zoo iets als koken, strijken, wat dies meer zij, en elk, wie maar eenigzins de middelen ertoe bezit, en financieel, en wat verstandelijke vermogens betreft, prefereert het verpleegster, of onderwijzeres, of iets anders van dien aard, te worden. Logisch gevolg: goede, vertrouwbare, bekwame, uit den netten burger-stand voortkomende dienstboden worden zóó zeldzaam, dat zij, die haar kunnen veroveren, bereid zijn haar met héél hoog loon te betalen, ten koste van de overgroote massa van minder-bemiddelde mevrouwen, die het maar moeten stellen met wat zij voor meer bescheiden betaling krijgen kunnen, en daardoor -, hoezeer haar hart ook moge haken haar nuttigheden buitenshuis -, wel genoodzaakt worden nu en dan tot zichzelve aan het werk zetten.

Op dezelfde wijze zal, meen ik, óók vrouwenkiesrecht ten slotte er toe bijdragen de steeds meer verwikkelde vrouwenquaestie tot een eind-oplossing te brengen, door terugkeer op den vroegeren weg. Want, geef de aankomende meisjes en de jonge moeders de gelegenheid zich naar hartelust te vermeien

[p. 664]

in kiesrecht-geknoei en politieke quaesties, dan brengt gij haar daardoor nog een schrede verder op den weg van volkomen gelijkheid met den man, welke weg uitloopt op de vernietiging van het kind, vrucht immers van een samenleven en een onderlinge verhouding, die geenszins gebaseerd is op wederzijdsche gelijkheid, maar wèl op een elkander, ieder naar eigen vermogens, en aanleg, en gaven, steunende geméénschap. Reeds nu heeft men om uithuizige of slechte moeders hare taak uit de handen te nemen, ‘zuigelingen-bewaarplaatsen’ opgericht, waar bemiddelde mama's hare, bij ongeluk ter wereld gekomen telgen kunnen opbergen, om zelve ongestoord na te loopen nuttigheden buitenshuis. Het ligt echter voor de hand, dat heel velen dier oppasseressen, betrouwd met de verpleging dezer beklagenswaardige wurmen, niets liever zullen doen, dan straks, terwille harer heilige ‘kiesrecht-plichten’, wegsnellen ter stembus, om haren candidaat er door te helpen, zonder er dan naar te vragen wie zoo lang aan de achterblijvende zuigelingen melk en verschooning geeft! Zeker, ik weet wel, dat die kiesrechtplicht op zichzelf niet véél tijd vordert, maar zij gaat gepaard met de vóórbereiding vóóraf, door vergaderingen, door speechen van den candidaat, door verkiezingsliteratuur, door al datgene, waarvan de vrouw zich met nog meer vuur dan de man op de hoogte zal willen brengen. - Een zóó groote stap vooruit in één woord in het openbare leven, als die van het mede mogen stemmen zou zijn, heeft zóó vèrstrekkende gevolgen in het de vrouw uitrukken uit haar eigen sfeer, en onttrekken aan haar natuurbestemming, dat men zich eigenlijk om haarzelfswille moet verheugen, dat de tijden rijp zijn voor deze ‘hervorming’, waarop zal volgen stellig een ineenzinking van al het nu-bestaande en een opbouwing daarna, - willen we hopen - in beteren zin. Hoe dit zij, zoo als het nu is, in dezen halven toestand, kunnen wij niet blijven staan. Men heeft vooruit gewild, door de vrouw te laten treden in de voetstappen van den man op èlk gebied; het strijdt tegen elken logischen gedachtengang haar nu het voorrecht te onthouden, waarop zij, krachtens de positiezelve die zij in de maatschappij inneemt, alle aanspraak bezit, zoo goed als haar collegaman. Ziende op die groote reeks van weduwen, die, op de een of andere wijze, door eigen arbeid, moeten voorzien in het onderhoud van haar gezin, ziende vooral op die nog véél grooter reeks van meisjes en vrouwen, op wie de zorg rust voor eigen onderhoud, en dikwijls nog voor dat van anderen ook, van moeder, zuster, broertjes erbij, is het ongelooflijk-onrechtvaardig, dat men, - doordrongen van de groote moeilijkheden van vrouwenlot heden ten dage, nu zoovele meisjes ongetrouwd blijven, en daardoor moeten trachten zelve door de wereld te komen, - voor haar een oplossing wil vinden in het haar maatschappelijk gelijkstellen met den man door alle scholen en universiteiten voor haar open te stellen, en haar gerechtigd te verklaren tot het uitoefenen van alle, vroeger alleen door mannen bekleede betrekkingen, maar haar tegelijkertijd durft weigeren een mede-stem in het bestuur dier maatschappij, waarin zij niet alleen een even verantwoordelijke plaats inneemt als welke man ook, maar aan de lasten waarvan zij heeft mee te dragen in het moeten betalen van àlle belastingen, van hootdelijken omslag, bedrijfsen inkomstenbelasting; al datgene in één woord, dat een manlijk hoofd des gezins heeft te offeren aan den staat.

Zelve een toeschouwster, die noch strijdt vóór het kiesrecht, noch het wenscht voor zichzelve, ja die het zelfs afkeurt in principe, kan ik toch niet anders dan het onlogische en onbillijke van dézen toestand volmondig erkennen. En ik voor mij geloof dan ook, dat de voornaamste reden, die de regeeringen zoo huiverig maakt in dezen eisch der vrouw te treden, waar zij haar in elk ander opzicht tegemoet komen, voornamelijk is gelegen in de vrees voor de vermeerdering van het socialisme, dat inderdaad krachtig in stemmen-aantal zou winnen, zoodra het beschikken kan over vrouwelijk ‘stemvee’. Niets is gemakkelijker - de Fransche revolutie in haren aanvang is dáár om mijn stelling te bevestigen - dan de goedgeloovige vrouw te winnen voor zulke in theorie héél mooie, in de practijk echter onuitvoerbare menschenliefde-ideën van vrijheid, gelijkheid, broederschap; waarvan het socialisme overstroomt (in den mond der volksleiders). Bijna alle voorvechtsters onder de moderne vrouwen in alle landen zijn dan ook in meerdere of mindere mate socialistisch getint in hare levensbeschouwing. En het gevaar dat dit feit meebrengt, indien zij het kiesrecht zouden verkrijgen, is inderdaad niet denkbeeldig, is er een, waarmede elke regeering rekening heeft te houden. Uit angst.

Dáár wringt 'm de schoen! Als men met zalving spreekt van ‘de vrouw die nog niet rijp is voor kiesrecht’ heeft men in den grond niets anders op het oog, dan die vrees, van dóór haar te zullen vallen in de handen van het socialisme of erger nog het anarchisme. Maar reeds zijn die partijen véél te machtig, dan dat men die eigenlijke reden ronduit zou durven noemen. Daarom is zulk een phrase, als ‘nog niet rijp zijn ervoor’ een heerlijke uitvlucht, en eene waarmede heel wat onnoozelen onder de goedgeloovige, onnoozele groote-massa tevreden naar huis gaat.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.