De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Deze brieven zijn afzonderlijk voor de Holl: Lelie geschreven en komen niet voor in andere bladen.

Uit de Seine-stad. XVI.

Kortelings stierf op twee-en-zestig-jarigen leeftijd ‘le Grand-Duc Parisien’. God zij zijn ziel genadig!

Met dezen ‘Parijschen’ groothertog wordt de groothertog Wladimir van Rusland bedoeld.

Hij was de tweede zoon van tsaar Alexander II.

Hij stierf eenige weken na den dood van den groothertog Alexis, zijn jongeren broeder, overleden te Parijs.

De mondaine pers te Parijs rouwt nu op bespottelijke wijze om het, natuurlijk ‘zoo gevoelig’, verlies van dezen Russischen Parijzenaar of, zoo men liever wil, Parijschen Rus.

Was hij niet de man, die het meest heeft bijgedragen tot het totstandkomen van het Franco-Russisch Verbond van 1892? En was hij niet sinds twee-en-veertig jaar de trouwe vriend van Frankrijk? Tijdens de tentoonstelling van 1867 kwam hij, met zijn broeder Alexis, voor het eerst te Parijs. Beide groothertogen - of grootvorsten: men schenke mij de nuances in titulatuur - waren toen de gasten van keizer Napoleon III. Nadien bezocht Wladimir minstens viermaal per jaar de lichtende Seine-stad.

Geef toe, dat zulk een trouw aandoenlijk is en dat Wladimir den rouw der Fransche wereldlingen dubbel en dwars heeft verdiend.

Hoor en zie, hoe dan ook de mondaine pers te Parijs zich uitslooft in het beloftrompetten en bewierooken van zijn nagedachtenis.

‘Le Grand-Duc Wladimir’, zegt een der bazuinschallers, ‘fijn kouter, had een buitengewoon geheugen en een zeer gewaardeerde historische kennis. Niet een van onze groote schrijvers, zoo gedocumenteerd ten opzichte van het tijdvak van het eerste keizerrijk, zoû hem kunnen betrappen op een onjuistheid in de minste détails van de oorlogen van Napoleon I. Hij kende de nummers, de gevechsstellingen der veldslagen, de kleinste kleinigheden der Russische regimenten gedurende het verschrikkelijk tijdperk.’

Als dat niet razend knap is, weet ik niet wat kennis beteekent. Tot zelfs de nummers, ja, de nùmmers der regimenten, zeg ik u, kende hij! Het is ontzagwekkend.

Een ander schrijft, dat hij ‘het Sanskriet en bijna alle Oostersche talen’ kende. Als men nagaat, dat er misschien wel 300 Oostersche talen zijn, staat men versteld over zóó'n polyglottische wijsheid. Professor Kern is er maar een zuigeling bij; die kent er zooiets als een dozijntje. En wat de ‘doode’ taal Sanskriet betreft, is het wel jammer, dat er op den ganschen aardbodem zoo bitter weinig menschen zijn, die kunnen vaststellen, of je er 1000 of maar 10 woorden van kent.

Een derde komt met de volgende inlichtingen aanloopen: ‘Aan tafel dronk hij onaangelengd, at veel, sprak overvloedig; hij schepte er een soort van welbehagen in, te toonen, dat hij Parijs van haver tot gort kende, niet het officieele en diplomatieke Parijs, maar “le Paris boulevardier”, het Parijs, dat belangstelt in voorstellingen, tentoonstellingen, modedingen, het Parijs, dat zich vermaakt.’ En dan te zeggen, dat de uitdrukking ‘la tournée des grands-ducs’ - ontstaan uit de rondgangen der gebroeders Wladimir en Alexis - een tocht beteekent van vorstelijke personnages door de ongure, gevaarlijke buurten van Parijs, doch een tocht, waarbij de politie vooraf alle moeielijkheden en alle gevaar uit den weg heeft geruimd en zelfs de apaches door middel van geld tot zoet-zijn heeft overgehaald!

Enzoovoort, enzoovoort.

En alle necrologische opstellen in de mondaine pers houden de mededeeling in, dat Wladimir zoo'n trouw, beproefd vriend van Frankrijk was, zijn feesten zoo luisterrijk waren en zijn gesprekken zoo belangwekkend en leerrijk.

Het is aandoenlijk.

Ondertusschen verveelde en... vermoeide men zich erbarmelijk op zijn soirées. Onze vorst Wladimir was oekase-achtig met betrekking tot de etiketten en stond onder meer niet toe, dat zijn gasten gingen zitten,

[p. 586]

voordat hij er, door zelf te zitten, het sein toe gegeven had. Aangezien hij, min of meer zenuwlijder, bijkans voortdurend stond, kon men op zijn soirées niet zelden dames en heeren met van vermoeienis knikkende knieën aanschouwen! Toch ‘le Grand-Duc Parisien’ - al verstond hij ook hoegenaamd niets van de Parijsche kunst van recipieeren.

Doch dat zijn kleinigheden. Of hij al dan niet Sanskriet en bijna alle Oostersche talen kende - Maleisch en Javaansch kende hij beslist niet -; of hij boeiend dan wel vervelend sprak; of hij al dan niet als een geboren Parijzenaar kon recipieeren, enz. enz. - buiten enkele heel hooge samenlevingskringen werd men er geen spoor van gewaar.

Van oneindig meer beteekenis is het feit, dat bij de tijding van Wladimir's dood de Russische revolutionnairen, niet het minst die te Parijs, een zucht van verlichting hebben geslaakt. Want deze weelderig levende vorst, dien men kon zien in schouwburgen, in groote restaurants, op wedrennen, enz., deze tsaristische Rus, die met zijn tijd geen raad wist, was de allerfelste vervolger van de Russische nihilisten en revolutionnairen. Hij was een der groote organisators der verbanningen naar strafkolonies, der pogroms, der fusillades. Voor zijn neef, den tsaar Nicolaas, die te zwak was om hem weêrstand te bieden, voelde hij zelfs een soort van antipathie. De oom vond den neef niet reactionnair genoeg en veel te zachtzinnig!

Het is van algemeene bekendheid, dat Wladimir zich te Parijs niet veilig gevoelde. De politionneele veiligheidsdienst trof dan ook geregeld voorzorgsmaatregelen tegen gebeurlijke aanslagen van nihilisten. Dezen verheelden het niet, dat zij den grootvorst tot de ergste daden in staat achten. Zoo wordt er beweerd, dat hij indertijd het hoofd van politie te Bielostock liet vermoorden, teneinde représaille-maatregelen tegen de revolutionnairen te rechtvaardigen.

Bekend waren ook zijn vroegere feesten in een ‘petit pavillon’ op den Boulevard Brune, waarbij het niet aan ‘Wein, Weib und Gesang’ ontbrak. Na een weidsch souper placht hij zich te vermaken met een zonderling kaartspel. De gewone ‘poppen’ werden vervangen door photo's van revolutionnairen. Dan maakte hij ‘réussites’ met die kaarten. En van die spelletjes hing het af, of de gevangenneming van dezen of genen revolutionnair werd verhaast of vertraagd. ‘Wladimir nichts, dir nichts.’

Een geschiedenis....

Een jonge, mooie nihiliste had zich toegang weten te verschaffen tot de feestgelagen van den grootvorst Wladimir. Door het lot was zij aangewezen om den gehaten man te gelegener tijd van het leven te berooven. Op een dier lugubere soirées herkende zij onder de kaarten het portret van haar broeder. Toen vermocht zij zich niet meer te beheerschen. Zij greep een tafelmes en sprong op den kaartspeler toe. De aanslag mislukte echter, doordat Wladimir te rechter tijd opstond. De toegeschoten aanwezigen ontwapenden het meisje en bonden haar met servetten vast. Een paar uur later beval de grootmachtige man zijn bedienden, der nihiliste heur vrijheid te hergeven. Wladimir hield niet van historietjes te Parijs; de Seinestad was hem een oord van vermaak.

Doch den volgenden dag vertrok hij met den ochtendtrein naar Sint-Petersburg. Daar vervolgde hij de revolutionnairen met nog grootere felheid en wreedheid. De broeder van het onvoorzichtige meisje werd gevat en in de vesting Schlüsselburg gekerkerd.

Die gevangene wist later te ontsnappen, en het zoû me niet verwonderen, indien men hem te.... Parijs terugvond.

De groothertog Wladimir was het type van den Tartaar. Want de ultra-reactionnaire Russen, de Russen van den knoet en andere geweldenarijen, zijn Tartaren, ook al hebben zij sneeuwvlokken op hun mantel en champagne en truffels in hun bloed, dat kruipt waar het niet gaan kan.

Is het dan niet walgelijk, dat de zoetsappige schrijver, die zich achter den schuilnaam ‘le bonhomme Chrysale’ verbergt, den hoogmogenden overledene aldus herdenkt?:

‘Ik heb verscheidene malen het voorrecht gehad, met hem te dejeuneeren, en ik heb een levendige herinnering aan die ontmoetingen behouden. Hij betoonde zich zeer vriendelijk, mededeelzaam. Maar niettemin behield hij een zekere waardigheid van houding, welke zelfs diegenen op een afstand hield, wien hij de meeste sympathie betuigde; hij bleef man van het Hof, slaaf van de etikette.’

Wel, ik kan me voorstellen, dat de serviele ziel van Chrysale het aangenaam vond te constateeren, dat de grootvorst zelf toch ook ergens een slaaf van was. Zijns ondanks verscheen, als een herkenningsteeken, het woordje ‘esclave’ aan de punt van zijn slappe pen.

[p. 587]

Laat vrij den man verder beweren, dat er ‘dubbele reden bestaat om op het graf van den ontslapene eenige rozen te ontbladeren’ - de menschen van gemoed en geest verwijlen met hun gedachten liever bij de.... anderen, bij degenen, die zuchten van verlichting hebben geslaakt.

* _* *

Zuchten van verlichting hebben ook vele Franschen geslaakt bij het vernemen van de blijde tijding, dat, door handige politieke zetten van Clémenceau, de oorlog of het oorlogsgevaar tusschen Frankrijk en Duitschland voor geruimen tijd is afgewend. Er is nu een ‘accord franco-allemand’. Bon! Waarmede ik eigenlijk zeggen wil, dat wanneer twee groote mogendheden het met elkander op een akkoordje gooien, zulks altijd geschiedt ten koste van een derde, meestal een kleiner land. De Marokkanen zullen plezier beleven van de schikking tusschen twee beschaafde, hoogst beschaafde volkeren van het oude, klassieke Europa, de bakermat van.... vul zelf naar believen in, lezer of lezeres.

De politiek is een raar ding. Ik weet niet meer, welke Fransche schrijver de uitdrukking ‘la pourriture de l'Europe’ heeft geschapen. Doch indien één ding de rotheid van Europa aanduidt, dan is het de politiek. Zoo weet een der te Parijs verblijfhoudende buitenlandsche diplomaten te vertellen, dat dit gansche akkoordje reeds in 1905 had kunnen worden gesloten. De Duitsche keizer had namelijk in den herfst van dat jaar besloten, de Marokkaansche kwestie op vriendschappelijke wijze te bespreken met den toenmaligen Franschen gezant te Berlijn, den heer Bihourd. Teneinde aan het onderhoud het karakter van officieele plechtigheid te ontnemen en bij voorbaat getuigenis af te leggen van zijn vorstelijke welwillendheid, nam Wilhelm II, wiens haat tegen Frankrijk zich niet uitstrekt tot de Fransche tafel, zich voor, genoemden gezant de gelegenheid te verschaffen, hem, den keizer, bij zich ten eten te vragen, zoo ‘zonder complimentjes’.

Op een receptie in de Wilhelmstrasse sprak de keizer den gezant op lustigen toon toe - een vorst kan en mag zich ook weleens lustig betoonen -:

- U heeft, vertelt men mij, een bewonderenswaardigen kok?

- O, Sire, mijn kok is best, maar de menschen overdrijven zijn bekwaamheden.

De uitnoodiging bleef echter uit; monsieur Bihourd had den wenk niet begrepen. ‘Stommeling!’ zal de keizer wel in zichzelf gemompeld hebben, en hij wendde zich tot een anderen gast.

Een week later voegde Wilhelm II den Franschen gezant, op nog vriendelijker toon dan den vorigen keer, toe:

- Wel, mijnheer de gezant, die fameuze kok van u, heeft men u dien nog niet ontroofd?

Monsieur Bihourd begreep nòg niet, en antwoordde:

- Neen, Sire, de man is mijn fornuis trouw gebleven.

De keizer keek den gezant onderzoekend aan. ‘Hoe zit dat nu? Is deze landgenoot van Voltaire te dom om te begrijpen? Of wìl hij mij niet begrijpen? Ik denk voor het naast, dat het laatste vermoeden juist is.’

Eenige dagen later sprak de staatssecretaris van Buitenlandsche Zaken, baron Von Richthofen, den Franschen gezant als volgt aan:

- Excellentie, u schijnt niet erg gesteld te zijn op de gunst van Zijne Majesteit den Keizer: u wilt hem niet ten eten vragen.

- Hoe kunt u dat veronderstellen!...

- Wel, Zijne Majesteit heeft u toch, als u u wel herinnert, tweemaal de gelegenheid geschonken om hem uit te noodigen tot een intiem diner. Die fameuze kok...

Ditmaal begreep de gezant, moèst hij wel begrijpen. Hij maakte een spijtig gebaar...

- Te laat! voegde baron Von Richthofen hem koel toe.

Den volgenden dag scheepte Wilhelm II zich voor Tanger in, terwijl men in Duitschland op alarmeerende wijze oorlogstoebereidselen maakte...

Bihourd moest zich terugtrekken. De Fransche minister van Buitenlandsche Zaken, de heer Delcassé, werd genoodzaakt zijn ontslag te nemen. En ruim drie jaar lang stond er, om de politieke verwikkelingen betreffende Marokko, een oorlog tusschen Duitschland en Frankrijk uit te breken.

En dat alles om een niet aangeboden diner.

Waar het lot van volkeren al niet van afhangt...!

Het spreekwoord, dat kleine oorzaken groote gevolgen hebben, wordt het meest in de politiek bewaarheid.

‘C'est une guerre à moi! Je la veux!’ kreet eenmaal keizerin Eugénie. Dat deed de balans overhellen. En de oorlog van 1870-71 kwam... Een gril van een vrouw deed de deur toe.

Erbarmelijke politiek!

OTTO KNAAP.