De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

[p. 588]

Schilderesje door M. Vorst.

Goudgloed viel door 't open venster, wierp 'n regen van gulden sterretjes door 't armzalig atelier, 't omscheppend in 'n weelde van licht, warm vriendelijk schitterlicht, dat goed deed, als 'n hartelijke voorname dame in deze armoedige omgeving. 't Streelde vriendelijk over de blosse wangen van 't figuurtje midden in 't vertrek, tooverde gouden draden in 't rossig blonde haar, kuste zacht de fijne hand, die 't penseel hanteerde. Ella probeerde 't zonlicht te schilderen op 't stilleven. -

...'t Was 'n snikheete zomerdag; broeierig heete lucht kwam naar binnen drijven. Buiten stond alles loom, versufd van hitte. De olieverf op 't palet was vloeibaar geworden. Ella pufte 't uit van de warmte, nog vergroot door de inspanning van 't werk. - Duizend gedachtetjes joegen door heur brein in woeste vaart. M'n hemel, 't lukte niet van morgen. - Dat was geen zonlicht op heur doek, - maar 't was ook zoo warm. - En heel even tusschen 't werken door, betrapte ze zich op 'n heel menschelijk verlangen. ‘Als ze eens iets verfrisschends had nu, kersen, bijvoorbeeld.’

Ja, ze had zin in kersen, verbazenden trek. Maar, o, foei, neen, 't kon immers niet lijden. Ze kocht nooit lekkernijen. - Ze had 'n heel goedkoop pension en slecht gemeubileerde kamers, alles spaarde ze uit, alles om verf te koopen en penseelen en doek. En 't was alles zoo duur, vooral de olieverf, en je hadt er zoo veel van noodig. - Kersen, foei, wat 'n luxe, neen, daar niet aan denken.

En half in werkijver, half in drift mengde ze de kleuren op 't palet. En onder 't werken jaagden ze maar altijd voort, de gedachtetjes door heur moe hoofd en 't zoo even onderdrukte verlangen naar iets verfrisschends maakte plaats voor 'n ander, sterker, heviger, inniger. Ze wenschte, dat Annie nu maar bij haar was, heur vriendin, dan kon ze met haar bespreken, wat haar gedachten bezig hield, den heelen morgen. Heur oogen werden vochtig als ze aan Annie dacht. Annie was immers de eenige, die haar wat liefde en teederheid schonk, eenzaam meisje als ze was, zwoegend in den zwaren levensstrijd. Er waren er zoo velen zooals zij, van die armen, eenzamen, onbekend gedurende hun triest bestaan. Niemand vermoedt hun lijden en hun scheiden van dit leven gaat onopgemerkt voorbij.

Gisteren was ze erg down geweest. Even was ze er uitgewipt, naar 'n tentoonstelling van Mesdag.

Wat was dat mooi. Eén doek was er, niets dan water en lucht. Daar was de zee, waarnaar ze soms. heel lang had staan kijken met iets, van weemoed in 't hart. De zee, daar zag je de golven stoeien, hoog opspattend tot bergen van schuim, grootsch en breed, tot dat ze zich heel in de verte met de lucht schenen te vereenigen. De lucht, waardoor de grauwe wolken joegen, heel ver van hier naar andere landen, waar ze kleurige planten en zonverbranden menschen laven gingen. Lang had ze voor 't werk gestaan in sprakelooze bewondering. ‘Dat is eerst kunst,’ dacht ze, ontroerd en ze genoot er van. Maar toen ze thuis was, kwam weer die weemoed over haar en die bange twijfel, die haar zoo dikwijls sidderen deed gedurende de laatste maanden.

Zou zij ooit iets grootsch bereiken, was haar 'n blik gegund in die bovenaardsche wereld, had zij inderdaad de gave van al 't aardsche, dat ze aanraakte met heur tooverstaf, te maken 'n verrukking voor de oogen? O, als 't eens niet waar was, dat ze die zeldzame gave bezat - en ze huiverde bij de gedachte... Als al heur zwoegen eens te vergeefsch was geweest....

O, ze wilde, dat Annie er maar was, nu, om haar moed in te spreken en haar te zeggen, dat ze inderdaad vorderingen maakte. Ze had 't noodig telkens 'n aanmoedigend woord.

Waarom was Annie niet gekomen om met haar buiten te gaan schilderen? Ze had 't haar al 'n paar keer gevraagd, maar telkens had ze uitvluchten gezocht. Annie werkte ook lang zoo ernstig niet als zij; Annie was gevierd, ging naar feestjes en dineetjes, had heur ouders, broers en zusters en zij had niemand, niets dan heur kunst en heur vriendin. Deze laatste nam dan ook in heur eentonig leventje 'n reuzenplaats in. O, ze wenschte maar, dat ze zou komen dien morgen. Ze wist 'n heel mooi plekje: 'n oude poort, was er, van verweerde steenen, daarboven de blij-blauwe hemel en heel ver in 't verschiet de okerkleurige zee van koren. - 't Vorige jaar waren ze ook samen gaan schilderen en toen was Gerard er ook geweest. Dat was 'n heerlijk mooie dag geweest, - wel de mooiste van heur leven.

[p. 589]

Met z'n drieën waren ze naar buiten gegaan en hadden ze geschilderd 'n huisje met 'n rood dakje en met wat groen van boompjes er voor en daarachter de ruime, wijde velden overgoten met 't blije zonlicht, dat 't witte geveltje met de kleine ruitjes schitterde. Er was zoo iets blij-gelukkigs in de lucht geweest, in de wreedzame stilte alom, en nog iets, ze wist zelf niet wat - en onbewust, geinspireerd, legde ze iets van wat er in haar omging in heur werk. Want toen ze 't Gerard liet zien, glimlachte hij tevreden en goedkeurend sprak hij: ‘er is iets van 'n dartel kindje in je werk, en dat jubelend-blije is er ook werkelijk in 't landschap. Je hebt de stemming goed getroffen.’ - En toen ze hem bijna ongeloovig aanzag vervolgde hij: ‘ja, ja, 'n landschap is precies zooals 'n mensch, 'n wispelturig mensch. Den eenen dag schreit het met donkere, dreìgende wolkengevaarten, den anderen baadt het zich in zonneschijn, lachend, als 'n gelukkig vroolijk wezen!’ - O, hoe herinnerde ze 't zich alles nog precies, woord voor woord wat hij gezegd had. Als ze 's nachts in heur bed lag en 't heel donker was om haar heen, dan sloot ze de oogen, voordat ze slapen ging en dan bleef ze soms lang stil liggen en in heur verbeelding trachtte ze dan dien eenen mooien dag weer te leven. Dan zag ze weer voor zich de goudgele velden, 't schitterende groen, 't vermillioene dakje en 't blinkend witte geveltje in 't zonlicht en Ger en Annie naast haar. Dan hoorde ze weer z'n woorden, dan zag ze weer z'n staalgrijze oogen, die in de hare keken.

Dan voelde ze hem heel dicht bij zich.

.... Zoo sliep ze dan in te midden van heur landschap - en iederen ochtend ontwaakte ze in heur somber, pover kamertje. 't Was nu al weer een jaar geleden, sedert ze met Gerard, 'n oude academiekennis, die al naam begon te maken, buiten was gaan schilderen. 'n Heel jaar had ze gezwoegd, maar de inspiratie van dien eenen mooien zomerdag had niet meer willen komen. 't Was maakwerk en geen kunst, moest ze zich met 'n zucht bekennen. Soms werd ze er wanhopig onder. Maar als Annie dan kwam, wist deze haar altijd moed in te spreken.

‘Je moet 't niet opgeven’, zei ze dan, ‘als je veel werkt op één stuk, leer je de techniek grondig en dan gaat 't later veel gemakkelijker.’ En toch kwam dan soms weer die verschrikkelijke twijfel, dat niet meer gelooven aan zich zelf, aan heur kunnen, die al heur energie dreigde te dooven.

Heur kunst - voor haar had ze geleden en gestreden. De lente van heur leven, heur jeugd was koud en triest geweest. - Met luttel zonneschijn. - Het had haar heel veel moeite gekost heur voogd te bewegen haar naar de academie van Beeldende Kunsten te zenden. En toen hij eindelijk, na heel veel harde woorden, die haar pijn deden, 't haar toestond, was 't hard werken van 's morgens vroeg, tot 's avonds laat. Maar de gedachte aan heur toekomst, die alles vergoeden zou, deed haar bereidwillig heur jonge leven ten offer brengen. En nu, dat ze heur academie jaren al achter den rug had, nu leed ze soms honger, droeg goedkoope, slecht zittende kleeren om verf en doek te koopen, alles voor heur kunst. De meesten harer jonge meisjeskennissen waren nu getrouwd; ze had reeds heel wat jonge bruidjes geluk gewenscht. Maar nooit had ze één van haar benijd. Die jonge meisjes, backvischjes nog bijna, die zoolang flirtten tot dat ze trouwden, die niets nuttigs deden, die aan niets anders dachten, dan hoe 't best te kunnen behagen, trokken haar maar heel weinig aan.

Zij zou wel nooit trouwen; ze had immers aan vrienschap genoeg en de kunst was toch heur geliefde, heur alles. Ze had langzamerhand de vrouw in zich begraven, trachten te verstikken. En oogenschijnlijk was 't haar gelukt. Ze had 'n eenige zuster, ongelukkig getrouwd in Engeland, die haar dikwijls haar leed klaagde over heur teleurstelling in lange, droeve brieven.

Ze sprak er wel eens over met Annie en beiden beklaagden ze zich er over dat er zoo weinigen waren in wie je vertrouwen nu eens niet teleurgesteld werd. Ze had 't zelf ook al zoo dikwijls ondervonden; ze had academiekennissen gehad, die nooit meer iets van zich lieten hooren, hoe stellig ze ook beloofd hadden te zullen schrijven.

Gerard was de eenige, dien je kon vertrouwen, hij zei altijd wat hij meende, meer oprecht soms dan beleefd, vleide hij je nooit.

'n Bons op de deur van heur atelier stuitte den gang van heur gedachten. 't Grijze hoofd van heur slordig uitziende hospita werd zichtbaar door 'n kier.

‘Daar is juffrouw Berg om u te spreken.’

‘Maar waarom komt ze niet boven?’ zei Ella verheugd, nu heur vriendin gekomen was.

‘Ze kan niet, ze hèt 'r fiets bij d'r en ze hèt haast.’ -

[p. 590]

In heur schilderpakje ijlde Ella naar beneden.

‘Dag Annie, ben jij daar!’ en er was iets teeders in heur stem; ze wilde haar dadelijk vertellen van de tentoonstelling en haar vragen of ze nog eens samen er heen zouden gaan...

Annie droeg 'n grooten stroohoed met roode papavers op 't blonde haar; ze had 'n blos op de wangen; heur oogen straalden.

‘Goeien morgen, Ella,’ riep ze hartelijk, ik kom je 'n groot ‘nieuws vertellen’.

.... ‘En dat is’....

‘Ik ben geengageerd.’

Even keek Ella haar aan, sprakeloos van verwondering; 'n schok voer haar door de leden, heur heele lichaam trilde - 't was haar of ze 'n ongeluk voorvoelde.

‘En met wien?’ fluisterde ze heur vriendin angstig aanziende, alsof ze 't antwoord vreesde.

‘Met Gerard’, jubelde deze.

Nu had ze zekerheid van wat ze één oogenblik met angst had gedacht. En eensklaps, als door den schok van 't onverwachte, ontwaakte in haar de vrouw, die zoo lang in haar had gesluimerd. Nu wist ze 't, dat ze altijd van Ger gehouden had, dat ze nooit meer om iemand zooveel geven kòn.

‘Jij geengageerd, jij ook al;’ riep ze uit, gemaakt vroolijk.

‘'t Is er gisteren pas doorgekomen en 't is natuurlijk nog niet publiek, maar jou kom ik 't het eerst vertellen. Ik weet, dat jij tevreden zult zijn over m'n keus. Zeg, later als we getrouwd zijn, ga jij met ons mee naar buiten schilderen, dat zal heerlijk zijn met ons drietjes, niet?’

Annie babbelde opgewonden verder; in heur groot geluk scheen ze niets te bemerken van de droeve oogen voor haar, die maar staarden recht voor zich uit. - En eerst toen ze 'n oogenblik ophield, viel Ella in, dat ze iets vergeten had.

‘Nu, Ans, ik filiciteer je hartelijk;’ rìep ze, om heur fout te herstellen, maar op 'n toon, die weinig met heur woorden harmonieerde.

En om haar te bedanken gaf Annie die niets van haar koelheid scheen te bemerken, haar 'n kus. ‘O, kind, je weet niet hoe gelukkig ik ben, ik kan 't zelfs haast niet gelooven; 't is net 'n droom. Maar nu moet ik weg; want straks komt hij.’

En ze fietste weg, de zonnehoed met de klaproozen beschaduwende 't gezichtje.

En Ella snelde naar boven, naar heur benauwde armoedige kamer.

Daar stond heur pas begonnen stilleven op den ezel; daar hingen heur studies aan den muur, waardelooze prullen, waarvoor ze 't mooiste gedeelte van heur leven had verknoeid. O hoe gering, hoe nietig geleek alles bij heur groote liefde en bij Annie's geluk. - Ze geloofde niet meer aan zich zelf, aan heur kunst! Ze had immers geen talent; hoe kwam ze daar toch bij? 't Was slechts 'n idee fixe van haar geweest. Ze had wel veel van de kunst gehouden en eens had 't haar toegelachen, beroemd te worden. Maar nu wist ze 't, dat ze maar 'n heel gewoon meisje was, dat slechts vroeg om 'n beetje liefde, 'n beetje levensgeluk. O, wat moest Gerard wel van haar denken, zou hij haar niet uitlachen, blauwkousje in haar slordig werkpakje. En zelfs Annie had haar niet begrepen. Ze dacht immers, dat heur werk alleen haar geheel bevredigen kon en gelukkig maken.

Met groote passen liep ze door heur kamer; ze had een gevoel, of er iets in haar gebroken was. Dan in luid en heftig snikken uitbarstende, sloeg ze zich met heur vuist voor 't voorhoofd.

‘Weg van hier, voor goed weg;’ kreunde ze; ‘ik kan hem niet gelukkig zien met 'n ander;’ en als 'n bezetene rondloopende door heur kamer, stiet ze tegen heur ezel, dat hij omviel met kletterend geraas. De penseelen rolden door 't vertrek....

En weemoedig stemden de muzen, de godinnen der Kunst, heur lier, en zongen 'n treurzang voor zoo vele jonge levens, die zich vrijwillig offeren op heur altaar, in haren naam.