De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

[p. 556]

Deze brieven zijn afzonderlijk voor de Holl: Lelie geschreven en komen niet voor in andere bladen.

Uit de Seine-stad. XV.

Dat was me 'n geschiedenis in het Théâtre de la Renaissance!

Vóór mij was een dame gezeten, die, behalve een breeden rug - in den letterlijken zin des woords -, een bizonder grooten hoed had, een van anderhalven meter omtrek ongeveer. Wat een hoed en welk 'n afmetingen! Het ding was gewoon-weg formidabel. Bovenop het ding waren veêren, reusachtige veêren, die, bij de minste beweging der daaronder gezeten dame, in alle richtingen wuifden. Natuurlijk kon ik door het gansche gevaarte al bitter weinig zien van hetgeen op de planken vertoond werd. En Guitry speelde! Guitry, de groote Guitry, voor mij de grootste moderne tooneelspeler. Ik had vreeselijk het land. Geen oogenblik kon ik een tooneeltje in zijn geheel zien. Zelfs mocht het mij geen oogenblik gelukken, een der vertolkers of vertolksters van top tot teen te aanschouwen. De hoed, de vermaledijde, de d..... sche hoed sneed de menschen, de décors, de atmosfeer, sneed alles aan stukken.

Ik ergerde me.

- Mevrouw of mejuffrouw, vroeg ik eindelijk met mijn vriendelijkst stemgeluid, zoudt u zoo beminnelijk willen zijn, uw hoed af te zetten? Ik kan niets zien of liever, om niet te overdrijven, bijna niets.

De dame maakte omstreeks ⅛ hoofdomdraai, die mij de gelegenheid schonk, een smadelijken trek om heur rechter mondhoek te zien, en verwaardigde zich overigens niet, mij eenig antwoord te geven. Ik verbeet me van ergernis.

Ik herhaalde mijn verzoek. Ditmaal had er zelfs geen hoofdomdraai plaats.

Lezeres, bewonder mijn geduld. Ten dèrden male sprak ik mijn verzoek uit, nog steeds met mijn vriendelijkst ‘timbre’, dat - ik beroep me op het getuigenis van degenen, die mij persoonlijk kennen - niets heeft van het gebrul van Helmers, wijlen onzen nationalen lofredenaar.

Haar hoofd bleef onbeweeglijk, heur mond gesloten. En de hoed, de vermaledijde hoed bleef de ruimte vlak voor mijn oogen vervullen.

Toen vond er drie seconden lang een strijd in mijn binnenste plaats. De vierde seconde brulde ik: ‘Chapeau!’

Wel, als ik mijn stem uitzet, komt er een stentorgeluid voor den dag. Vraag het maar aan de schouwburg- en concertzalen te Amsterdam. In de kleine zaal van het Concertgebouw vooral hangt nog mijn ‘bravo!’geroep, uitgekreten na mooie praestaties van groote artiesten, uitgekreten tot groote ergernis van de soi-disant deftige menschen, die het luchtgeven aan enthousiasme onwaardig achten.

Welnu dan, mijn ‘Chapeau!’ daverde door de zaal en werd onmiddellijk gevolgd door soortgelijke uitroepen van andere bezoekers, die óók hinder hadden van het hoofddeksel in kwestie.

Schielijk zette toen de dame haar hoed af - ‘schielijk’ bij wijze van spreken, want de manoeuvre duurde, welgeteld, 21 seconden.

Tusschentijds had de heer naast die dame mij op boozen toon toegevoegd:

- Hebt u het tegen mijn vrouw?

- Ja.

- Daar zult u me rekenschap van geven.

- Best. Ik spreek u in de pauze.

In de pauze zocht ik tevergeefs naar den echtgenoot van de echtgenoote.

Na de pauze waren de beide plaatsen vóór mij leêg. Dat vond ik een heerlijke oplos sing. Nù kon ik alles op het tooneel goed zien - wat voor mij van groot belang was, ook omdat ik van ambtswege de voorstelling bijwoonde.

Zoolang te Parijs het op-houden van dameshoeden nog niet in àlle theaters en op àlle plaatsen - dus niet slechts in de zooveel eerste rijen van de dure rangen - is verboden, zoolang zal nog zeer vaak in schouwburgen het geroep ‘Chapeau!’ (soms vervormd tot het scheldwoord ‘Chameau!’) weêrklinken.

Is het nu eigenlijk niet al te dwaas, dat de direkteuren van theaters, zelfs die der gesubsidieerde schouwburgen, zich nog niet geheel en al durven verzetten tegen de hinderlijke damesmode van hoed-ophouden in theaters? De door het dagblad ‘Comoedia’ tegen de dameshoeden geopende campagne; de, soms zeer heftige, uitingen van verzet van het groote publiek tegen die ergerlijke zichtbelemmeraars - dat alles heeft bitter weinig geholpen. ‘La vie élégante’ gaat kalm haar gang. De mode zegeviert. En de dameshoeden worden zelfs hoe langer zoo grooter.

‘Les femmes’, zei Gustave Flaubert eens

[p. 557]

in een wrevelige bui, ‘c'est des choses qui vous empêchent de fumer.’

Tegenwoordig verhinderen de dames je ook, naar het tooneel te kijken.

Het is plezierig. Vooral als het geval je beroep raakt. Is het verwonderlijk, dat ik stichtelijk het land heb aan dameshoeden, in sommige gevallen althans?

* _* *

En zie, daar vraagt me een lezeres, wat een hoedenmaakster te Parijs verdient. Of ik haar, die ‘in 't vak’ is, kan aanraden, zich te Parijs te vestigen.

A la bonne heure!

Eerstens is raadgeven een niet ongevaarlijk ding, aangezien de raadgever dikwerf verantwoordelijk wordt gesteld voor de tegenslagen.

In de tweede plaats behelsde het verzoek tevens de ‘complaisante’ noodzakelijkheid voor mij om inlichtingen in te winnen omtrent dat deel van het modebedrijf, dat mij in de uitoefening van mijn beroep het onaangenaamst heeft beroerd. Fichtre!

Intusschen ben ik met mannenmoed op stap gegaan om de noodige inlichtingen ter zake in te winnen.

Ziehier de uitkomsten van mijn desbetreffend onderzoek, waarvoor ik mij menigen ‘coup de chapeau’ heb moeten getroosten. Bovendien heb ik er mij meestentijds voor moeten hoeden, den indruk te maken, dat ik zelf ‘in 't vak’ was en mijn navragen betrekking hadden op wat de Franschen ‘concurrence déloyale’ en de Duitschers ‘unlauterer Wettbewerb’ noemen.

* _* *

De hoedenmakerij, althans de ‘chapellerie féminine’ is zulk een gewichtig onderdeel van de mode, dat ze in de omgangstaal kortweg ‘la mode’ wordt genoemd. Gaat men na, dat van al de vrouwelijke kleedingstukken de hoed uitteraard het meest onderhevig is aan wijzigingen en veranderingen, dan ligt er in die generaliseerende benaming niet veel verwonderlijks.

Ongeveer 9000 vrouwen te Parijs vinden een bestaan in het bedrijf der hoedenmakerij. Zij verdienen van 75 tot 500 francs per maand. Het kapitaal, dat er in dat vak jaarlijks te Parijs wordt omgezet, bedraagt ongeveer 30.000.000 francs.

Bij zulke cijfers is het eenigermate verklaarbaar, dat voormelde campagne van ‘Comoedia’ niet veel vermocht uit te richten.

De veranderingen, die de hoed ondergaat, betreffen, zooals mijn lezeressen natuurlijk beter weten dan ikzelf:

1e den vorm,

2e de kleur en de kleurschakeering,

3e de garnituur oftewel versiering.

Ik heb me dat, tusschen twee haakjes, duidelijk laten uitleggen, teneinde, voor het geval ik te eeniger tijd een roman mocht pogen te schrijven, dan te dien opzichte een even minutieuze, nauwkeurige toilet-beschrijving te kunnen geven als Louis Couperus.

Het behoeft haast geen betoog, dat de vorm afhankelijk is van, tenminste zooveel mogelijk verband houdt met het kapsel. Bij een laag kapsel, waarbij de chignon op den nek rust, behoort een hoed, die het achterhoofd bedekt. Bij een hooge coiffure daarentegen schrijft de mode een lichten, opgewipten of van achteren boogsgewijze uitgesneden hoed voor.

.... Hemel, wat ben ik knap...!

De vormen worden gemaakt van ijzerdraad en gegomd gaas of geapprêteerd linnen. Is de vorm, na herhaalde probeersels en wijzingen eenmaal vastgesteld, dan geeft de modiste dien ter garneering in handen der werksters.

Zijn de modellen goed en wel ‘gecreëerd’, dan worden ze in de étalage-kast te pronk gesteld.

Heel toevallig heb ik een samenkomst tusschen een modiste en een harer klanten bijgewoond. En bij die gelegenheid heb ik opgemerkt, dat een smaakvolle klant niet zelden de onbetaalde medewerkster der modiste in het verzinnen van vormen moet zijn. Wat 'n besprekingen! De ernst, waarmede die opschik besproken wordt, is minstens even diep als die, waarmede Napoleon besloot, al dan niet een veldslag te leveren.

Veelal wordt de hoed eerst geprobeerd op het hoofd van een ‘essayeuse’ of ‘mannequín’. Een welbeklante modiste heeft minstens twee essayeuses, een blondine en een brunette. Deze meisjes of vrouwen moeten een mooien haardos, benevens een zekere elegantie en gratie hebben, doch een bepaald knap uiterlijk mogen zij niet bezitten, opdat de jaloezie der klanten niet worde opgewekt. Ah! het modevak heeft zijn psychologische facetten, in die mate en in dier voege zelfs, dat, als het de eene of andere modiste niet al te best gaat, zulks niet altijd aan onbekwaamheid moet worden geweten.

[p. 558]

‘Wilt u wel gelooven, meneer,’ zei me een hoedenmaakster, die madame Gentil heet, ook inderdaad ‘gentile’ is en, op den koop toe, ‘ses auteurs’ kent, ‘dat ik voor mijn vak een groote dosis menschenkennis in toepassing moet brengen? Arsène Houssaye, een van mijn lievelingsschrijvers, heeft eens terecht gezegd: “Toutes les femmes sont la même; qui a dit cela? Entre deux femmes il y a un monde”. Alle vrouwen zijn, als je ze goed beschouwt, anders. En daarom moet ik elke van mijn klanten anders bedienen dan een andere.’ Hoe lastig en ingewikkeld!

Zijn de nieuwe hoedenvormen vastgesteld, dan zendt de groote modiste modellen daarvan aan den ‘formier’, den fabrikant van stroo- en vilten hoeden. Gemeenlijk verzint de fabrikant ook zèlf nieuwe vormen, overtuigd als hij is, dat, in verband met de grilligheid der mode, èlke vorm vroeg of laat aftrek zal vinden - meestal vroeg, aangegezien de fabrikant, uit hoofde van zijn veeljarige werkzaamheid, den smaak van het seizoen voldoende kent.

Na eenigen tijd wordt het werk der groote modistes door de kleinere nagebootst.

De kleur en de kleurschakeering van den hoed richten zich uitteraard naar de algeheele tonaliteit der kleeding. In dat opzicht schijnt niet alleen Parijs, doch ook Londen de wetten te stellen. Het wemelt hier trouwens van rijke ladies en misses, die elke gelegenheid waarnemen om den smaak te Parijs te verengelschen. Het is een wedstrijd tusschen de nanichten van Brummel en die van den comte d'Orsay.

De voornaamste elementen der hoedgarneering zijn het lint, de bloemen en de veêren.

Het zijdevak geeft den toon aan. Op aanvraag van groote modemagazijnen en handelaren ‘en gros’ vervaardigen de zijdefabrikanten ‘bandes’, dat wil zeggen: staaltjes, die zij aan de keuze van hun koopers onderwerpen. De kleuren van het seizoen zijn doorgaans veel eerder vastgesteld dan de nuances der kleuren.

Naar die kleuren en nuances werken de fabrikanten van bloemen en van veêren, welke fabrikanten sinds ongeveer een kwart-eeuw een syndicaat hebben, dat zich onder meer bezighoudt met het bepalen van ‘la carte des nuances’, waarnaar de ververij der bloemen en veêren zich heeft te richten.

De vervaardiging van kunstbloemen - en, in den nasleep, van kunstbladeren - dagteekent van 1738, toen de botanist Séguin uit Mende zich te Parijs kwam vestigen en op het denkbeeld kwam om, met behulp van perkament, tonnetjes van zijdewormen en papier, natuurbloemen te imiteeren. Dank zij dien margarine-botanist vinden nu bijkans tienduizend ouvrières en ouvriers te Parijs een betrekkelijk ruim bestaan in het vervaardigen van kunstbloemen en het, soms daarmede samengaand, vak der veêrenbereiding.

De vervaardiging van bloemen en bladeren is gesplitst in twee afdeelingen: ‘le naturel’ en ‘la fantaisie.’ De eerste afdeeling houdt zich uitteraard uitsluitend bezig met het zoo bedriegelijk mogelijk namaken van echte bloemen en bladeren, en vindt, voor de keuze der flora, dikwijls een aanwijzing in de planten- en bloemententoonstellingen van het jaar. Voor de tweede afdeeling teekent de fabrikant zijn verbeeldingsflora, het zoogenaamd ‘gestyleerd werk’ dus.

De veêrenbereiding dagteekent reeds uit den tijd van Henri IV. Toen reeds bestond er een gilde van ‘plumassiers’, die haar zeer strenge en weidsche statuten had. Of de vrouwen toen al het leven der arme vogels aan heur modegrillen opofferden...!

Ongeveer achtduizend vrouwen en mannen houden zich te Parijs bezig met het bereiden van veêren. En dan te zeggen, dat in figuurlijken zin, het steken van veêren op den hoed van een ander zoo zelden gebeurt!

De voornaamste sierveêren zijn, zooals men weet, de struisveêren.

Vroeger verschafte men zich de struisvogels uitsluitend door de jacht, terwijl het uittrekken der veêren met de ergste geweldplegingen gepaard ging. Sedert een veertigtal jaren houdt men er echter in Syrië, Algerië, Marokko, Egypte, Kaapland, Natal, Arabië en Senegal struisvogelfokkerijen op na, en geschiedt ‘le tirage’ der veêren met wat minder barbaarschheid, minder uit menschelijkheid overigens dan wel uit welbegrepen eigenbelang. De minst barbaarsche wijze geschiedt door de veêren, liefst in den ruitijd - Juni en Juli -, zoo dicht mogelijk bij de huid aan te vatten, in het vleesch te drukken en met een draaibeweging uit de schachtkas te trekken. De arme beesten worden daarvoor in een zeer nauwe, op- en neêrschuifbare kooi opgesloten. O, zachte vrouwen, wat een kannibalisme wordt er om de wille van uw pronkzucht gepleegd!

Als men nagaat, dat een struisvogel een

[p. 559]

kapitaaltje van ongeveer 600 gulden vertegenwoordigt, behoeft men zich niet te verwonderen over de duurte der ‘plumes d'autruche.’

Minder duur, wijl minder fraai, zijn de veêren van de Patagonische struisvogelsoort, die ‘nandou’ wordt genoemd. In den handel heeten die veêren ‘plumes de vautour’, al hebben ze niets met gieren te maken.

Wat de veêren der marabouts, paradijsvogels, fazanten, kolibri's, sperwers, hoppen, haviken, uilen, meerlen, meeuwen, reigers, zwaluwen, enz. enz. enz. betreft - de barbaarschheid tegenover deze vogels, die niet te fokken zijn en dus uitsluitend door de jacht moeten worden buitgemaakt, bezwaart nog meer de debetzijde der vrouwelijke behaagzucht.

De industrie der veêrenbereiding heeft een hooge vlucht gekregen, sinds het een industrieel gelukt is, de veêren geheel te ontkleuren, zoodat men er daarna alle gewenschte kleuren en schakeeringen aan kon geven.

De jaarlijksche productie van sierveêren te Parijs beloopt niet minder dan 20.000.000, die van kunstbloemen niet minder dan 30.000.000 francs. Je zoudt er haast je hoed voor afnemen.

Parijs is het groote centrum der veêrenbereiding. De groote markt der ruwe, onbereide veêren, der veêren ‘en fagots’, is echter Londen, alwaar de ‘plumassiers’ der gansche wereld zich op publieke veilingen van den noodigen voorraad voorzien.

* _* *

Oef!

Ik heb mijn best gedaan. Ik voel me als iemand, die, om de vriendelijkheid van een verzoek, onder een hoedje te vangen is geweest.

Doch wanneer ooit weêr in een schouwburg de hoed van een dame mij hindert, zal ik met nòg meer kracht: ‘Chapeau!’ roepen.

OTTO KNAAP.