De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Ter bespreking toegezonden.

Vaderlandsche Geschiedenis van J. de Liefde, bewerkt door W. Swijnenburg. (Uitgever D.A. Daamen, den Haag).

Tegen deze tweedeelige uitgave, proeve van een vaderl: geschiedenis uit een christelijk oogpunt, moet bepaald gewaarschuwd worden van wege de partijdigheid der voorstelling, die grenst aan het ongelooflijke. Dat de Roomschen natuurlijk worden voorgesteld als zwarte zondaren tegenover de lelie-blanke onschuld van ‘Gods volk,’ zijnde de protestanten, dat is nog maar 'n kleinigheid in een geschiedboek ten bate van protestantsche scholen. Immers, die partijdige voorstelling tref je overal aan, óók in niet-chr: geschiedenisboeken als ze door protestanten zijn geschreven, en omgekeerd zal de Roomsche geschiedschrijver zich wel op 'n dito even partijdig standpunt plaatsen tegenover de protestanten. - Wat echter, afgescheiden hiervan, deze vaderlandsche geschiedenis zoo bij uitstek weerzinwekkend maakt; is de eigengerechtige toon van den schrijver, die, op wezenlijk hinderlijk-bekrompen-hoogmoedige manier precies weet wat ‘God voorhad’, en wie ‘Gods kinderen’ zijn, en wie niet, en daarbij met de geschiedkundige waarheid omspringt op de méést willekeurige wijze. Zoo b.v. weet hij zeker bij elke aan onze zijde behaalde overwinning, dat die geschiedde van ‘God den Heere’, en, sterft er ergens een of ander vijand van ons land, dan is hij dadelijk klaar aan te toonen, hoe ‘God de Heer’ dat eigenlijk ten onzen pleziere zoo heeft geleid. Bijzonder ergerlijk is ook de onware voorstelling van de misselijke ter dood brenging van Oldenbarneveldt, een der schandvlekken van Prins Maurits' bewind. Het is bekend dat de richting, waartoe deze vaderlandsche geschiedenis behoort, goedvindt de Oranjes steeds in den zak te kruipen, maar het gaat toch wat àl te ver dit te doen op den kruiperigen toon van Swijnenburg, die het durft voorstellen als ware eigenlijk Oldenbarneveldt een landverrader, en Maurits een vroom christen, dien het te doen is geweest om ‘de eere Gods’ in 't Calvinisme. Waar nu iedereen weet welk een leven deze ‘vrome’ christen leidde paticulier, een leven

[p. 392]

van onzedelijkheid, dat ook de orthodoxen niet kunnen verdedigen, waarover ze heenglijden met de bemanteling: Nu ja, maar in dien tijd, was dat niet zoo erg als nu, terwijl Oldenbarneveldt daarentegen een hoogst respectabel en voorbeeldig man is geweest als particulier, welke dan ook zijn godsdienstige opvattingen waren, daar gaat het toch wèl wat heel ver den zuiver wereldschen naijver op de oppermacht, die Maurits bewoog zich van zijn tegenstander te ontdoen onder het huichelachtig mom van Godsdienstijver, te gaan voorstellen als de geloofsdaad van een fanatìek calvinist. Het is schande - ik weet er geen beter woord voor - een jeugd van onwetende kinderen te besmetten met zulke leugens en zulke partijdige voorstellingen als waarvan dit boekje wemelt. Plaatsgebrek belet mij er meer uit aan te halen, maar dit wil ik nog zeggen, dat ik 't ten hoogste betreur christelijke onderwijzers en christelijke geschiedschrijvers zich door zulke onware en onwaardige voorstellingen met recht het verwijt van den ongeloovige te zien waardig maken, als zouden zij, dóór hun godsdienst, den kinderen opvoeden in eenzijdigen geloofshaat, en partij-drijverij. Vaderlandsche geschiedenissen als dit prulboek kweken onwetende, dom-bevoor-oordeelde, slecht-ingelichte en door en door eigengerechtig-hoogmoedige menschen - overigens misschien héél geschikt, juist dóór al die eigenschappen, tot christelijk kiezers-vee.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.