De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Boekbeschouwing.

‘Ik heb het beste deel gekozen.’

Een vreemde titel voor een letterkundig overzicht!

Toch is het er een, althans in zekeren zin! Want, juister zou het zeer zeker zijn hierboven te schrijven: medische beschouwingen; immers, de lectuur waarover ik het hebben wil komt van de hand van allerlei medische grootheden, of die er voor willen doorgaan. Alleen, zij zenden die lectuur niet aan hunne confraters en aan de medische tijdschriften ter beoordeeling, maar verspreiden ze met kwistige hand onder alle leeken, in alle boekwinkels, bij alle redacties van weekbladen voor belletrie bestemd, alles onder het menschlievend beweren, dat zij, door het verspreiden van populaire kennis over het sexueele leven, zooveel ‘goeds willen brengen aan de onwetende massa’; willen ‘waarschuwen tegen gevaren’ etc. etc!

Want, behoef ik het nog te zeggen, bijna heel de hoop boeken en brochures van bovenstaanden aard, die mij geregeld ter beoordeeling wordt toegezonden, handelt over het

[p. 389]

sexueele vraagstuk! Gelijk ik reeds meermalen betoogde: de brave medici, die zich zoo geroepen voelen naar de pen te grijpen om het publiek in dezen voor te lichten, weten het wel, dat ze, om gekocht te worden, en dus een aardig duitje te verdienen, het hebben moeten over een onderwerp, dat juist de groote hoop altijd opnieuw prikkelt tot onreine nieuwsgierigheid; welke nieuwsgierigheid zij het best en het volledigst bevredigd vinden natuurlijk in de onverbloemde en alle dingen bij den naam noemende taal van den geneesheer!

Van daar dat dezelfde mannen, die, waar het de andere geheimen van hun vak geldt, altijd de grootst mogelijke omzichtigheid in acht nemen tegenover ‘onbevoegden’, die altijd beweren, dat deze niets kunnen begrijpen van alles wat met de geneeskunde in verband staat, die altijd woedend zijn, wanneer ‘leeken’ zich een oordeel over het eenvoudigste dingetje hun terrein rakende durven veroorloven, en dan dadelijk den mond vol hebben over ‘oppervlakkigheid’ etc., zoodra het geldt op sexueel gebied een slaatje voor hun beurs te maken, bereid zijn, hun anders zoo ondoorgrondelijke ‘wetenschap’ aan Jan en Alleman aan te bieden, onder het in dergelijke gevallen altijd in zwang zijnde roerende voorwendsel: ‘Menschenliefde’ -

Uit ‘menschenliefde’ schreef b.v. prof: August Forel een boek, dat hèm heel veel nut zal brengen voor zijn beurs, en dat de lezers ervan zal prikkelen tot al datgene, waartegen het héét te waarschuwen. Uit ‘menschenliefde’ ook heeft dr. Van Renterghem te Amsterdam, van wiens hypnose-geneeswijze men in de laatste jaren veel minder resultaten hoort dan vroeger, ditzelfde boek overgebracht in het hollandsch. Uit ‘menschenliefde’ hebben nog een heel aantal méér dezer heeren hun licht laten schijnen over de in liefde en liefde-vraagstukken steeds ongemeen veel belangstellende leekenwereld!

Ik grijp één uit velen op, ter toelichting van den door mij gekozen titel mijner beschouwing; het is: De Noodzakelijkheid van Geneeskundig Onderzoek vóór het huwelijk, door Dr. G.C. Nijhoff, hoogleeraar te Groningen, uitgegeven te Rotterdam bij W.L. en J. Brusse. O, het spreekt van zelf, dat ik den wetenschappelijken inhoud van het betoog des hooggeleerden voor zijn rekening laat. Ik wil alleen maar doen opmerken, dat men, kennisnemend van zijne theoriën, dezelfde die o.a. ook proffessor Treub méérmalen uiteenzette, tot de blijde oude-vrijsters-overtuiging geraakt, zoo gaarne uitgekraaid door haar voor wie de druiven zuur zijn: ‘Ik heb het beste deel gekozen’.

Want waarlijk, de moderne manwijven, die op het huwelijk schimpen, als een soort minderwaardige vernedering harer groote talenten en gaven aangedaan, zoowel als de manlooze, vergeefs naar het mevrouw-schap hunkerende oude jonge juffrouwen, die, uit jaloezie op de getrouwde vriendinnen, zich troosten door op de zaligheden van den ongehuwden staat te roemen, en preutsch den neus op te trekken voor ‘vrouwen met zinnelijke neigingen,’ deze beide categorieën hebben een machtigen helper in brochures in den geest van die van Nijhoff, omdat betoogen als de zijne elken lezer tot het besluit moeten doen geraken: Beter niet-huwen, dan zich bloot stellen aan zóóveel gevaren, akeligheden, ziekten, niet alleen wat eigen-ik, maar ook en vooral wat de toekomst betreft: de kinderen.!

Waar professor Treub den toch reeds zoo overheerschenden invloed van den medicus in de maatschappij nog eindeloos wil verhoogen, door hem de m.i. véél te uitgebreide, bij de wet geregelde macht te willen geven, zich in elk huwelijk dat wordt vóórbereid in te mengen, en het te verhinderen als hem dat noodig voorkomt, daar gaat professor Nijhoff niet geheel zóó ver, als hij, na eene smakelijke uiteenzetting der gevaren, volgens hem verbonden aan het huwen zonder geneeskundig onderzoek, tot de eind-conclusie komt:

‘Hoe gewenscht het ook in theorie zou zijn, dat iedereen die trouwen wil een verklaring zou moeten overleggen van een geneesheer, dat geen “gerondheidsbezwaren” tegen het huwelijk bestaan, zoo staan aan het vervullen van dezen wensch onoverkomelijke praktische bezwaren in den weg..... Eerder zou het mogelijk zijn, dat het gewoonte werd, dat de man aan de vrouw, de vrouw aan den man, den uitslag van het onderzoek van den geneesheer meedeelde, in dien zin, dat de dokter verklaarde, dat hij - op grond van zijn geneeskundig onderzoek, - den heer X. of mejuffrouw Y. het aangaan van een huwelijk wel of niet had ontraden, of den heer X. of mejuffrouw Y. had aangeraden met het aangaan van een huwelijk voorloopig te wachten,’

Het behoeft, dunkt mij, geen betoog dat men door deze en dito maatregelen een oppermacht en een geheimen invloed verleent aan artsen en doktoren, zóó veelomvattend en zóó gevaarlijk in verstrekkende gevolgen, dat alléén héél hoogstaande mannen er mede zouden

[p. 390]

mogen worden betrouwd! Het gaat daarmede als met zooveel dingen in het leven: In de theorie moge er veel vóór te zeggen zijn, in de practijk stuit men op de onvolkomenheid van het menschdom, op de alles behalve betrouwbaarheid dergenen, belast met de uitvoering en handhaving eener zóózeer in de individueele vrijheid ingrijpende wet. De protestanten zijn altijd zoo ijselijk bang voor den geheimen invloed van Roomsche priesters, waar het het dagelijksch leven en doen van R.K. menschen geldt; maar mij dunkt, hoe dit zij, in elk geval is die invloed niets, vergeleken bij eene wettelijke bepaling welke èlken arts en dokter zou machtigen huwelijken te verbieden of aan te moedigen, op gronden alleen voor hem-zelf te begrijpen, en waartegen de betrokkenen, op grond van hun ‘leek’ zijn, niets kunnen aanvoeren! Stel u voor: de vijandschappen, de beweegredenen van persoonlijken aard, de eigenzinnigheden en domheden, al die menschelijke ondeugden in één woord, waaraan de arts evenzeer lijdt als elk ander individu, welke zouden indirect intluenceeren op zijn ‘oordeel’, in een zóó teere en zóó tot zich verdedigen ongeschikte quaestie.! En daarnevens de vergissingen te goeder trouw! Want, tuberculose en syphilis mogen kwalen zijn, in het constateeren waarvan de conscientieuse dokter zich niet behoeft te vergissen, (en we willen dan maar aannemen, dat ze allemaal conscientieus zijn!!), volgens profesor Nyhoff is het echter daarmede nog geenszins gedaan wat de gevaren betreft, waaraan de tot een huwelijk overgaande man of vrouw zich blootstelt. Integendeel, naast deze beide ziekten spelen volgens hem de zielsziekten een gróóte rol, en, daar deze weer worden teruggebracht tot erfelijk-belastheid, enz., is het resultaat zijner beschouwingen, dat èlke oogenschijnlijk normale jonge man en èlk dito jong meisje dikwijls neigingen en karaktertrekken vertoont, waaraan de omgevíng niets bijzonders vindt, doch waarin de ‘kundige’ arts de toekomstige, het huwelijk onraadzaam makende zielsziekte reeds speurt.

Welnu, ook waar de ‘kundige’ arts te goeder trouw is, kan hij op dit gevaarlijk gebied flaters begaan, ten nadeele der betrokkenen, als hij hun huwelijk weigert, of ook ten nadeele der kinderen, als hij het onvoorzichtig toelaat zoodat deze de slachtoffers worden indien het blijkt dat hij zich vergiste; flaters waarvan de verreikende gevolgen niet zijn te overzien, maar, bij een weinig nadenken, voor elkeen te begrijpen! Het is natuurlijk, dat de medicizelf -, bij de heerschende mode, van zich zelf bang maken voor alles wat de gezondheid raakt, invloedrijker en machtiger dan ooit in vroegere eeuwen, - zich graag genoeg door de wet zulk een oppermachtigen invloed zouden willen verschaffen, een invloed, waartegen die van elke geestelijke orde het zou moeten afleggen! Maar, ik herhaal, als zij ooit hun zin kregen, dan zou het wáárlijk beter en gelukkiger zijn niet te trouwen, dan aldus uit hun hand en op hun gezag den man of de vrouw te moeten aannemen, dien zij u goedgunstig toe zullen staan, erger nog, dan door de wellicht baatzuchtige, wellicht domme inmenging van een derde, een in zijn alwetende ‘wetenschap’ zich blind starenden hooggeleerde, te worden beroofd van een geluk, zóó intiem en zoo heilig, dat het te hoog staat om, als een koe of een varken, te worden betast en bevoeld door ‘deskundigen.’

Nog eens, als deze heeren allen hoogstaande mannen waren, en zich nimmer vergisten, dan ware de zaak aannemelijker, maar geen van beiden is helaas het geval!

Intusschen, de gevaren-opsomming van professor Nijhoff en professor Treub, en al de boeken en brochures waarvan ik hierboven sprak, stellen de zaak zonder geneeskundig onderzoek zóó vreeselijk voor, dat er bijna geen kans is, te ontkomen aan de een of andere ellende, hetzij door overerving, hetzij door besmetting, hetzij door belastheid! En zoo blijft er dus eigenlijk slechts één paradijs over: dat der maagdelijkheid.

Alle preutsche juffers, die zoo ijselijk ontstellen, wanneer een hondje op straat gevolg geeft aan hare natuurlijke verlangens, en die zoo aandoenlijk ‘rillen’, wanneer zij een vriendin op den huwelijksdag aanzien, omdat ze denken aan ‘wat haar straks te wachten staat’, al deze quasi ‘vergeestelijkte’ dames kunnen zich feliciteeren, omdat de medische literatuur heden ten dage haar schitterend gelijk geeft, en haar eigenlijk veel gelukkiger rol toebedeelt, dan de zich en in haar eigen lichaan, en in dat harer kinderen aan allerlei huwelijksgevaren bloot-stellende echtgenoote en moeder.

Indien... indien de natuur niet ware! Lieve lezers, ik geloof, méér dan in ‘de’ wetenschap, in de kracht der vernieuwende en verjongende natuur, die zoo dikwijls spot in haar doen met alle door de geleerde heeren vastgestelde theorieën. En ik baseer mij, wat deze optimistische overtuiging aangaat,

[p. 391]

op een van die geleerde heeren in eigen persoon, die onlangs in Le Matin een verstandig betoog schreef naar aanleiding van de overdreven bacillen- en microben-vrees onzer dagen! Deze dokter dreef op aardige en leuke wijze den spot met de hedendaagsche moeder, die haar kind alle levensgenot, àlle levensblijheid ontneemt, door het in te prenten angst voor allerlei onzichtbare vijanden, van besmetting en aansteking, door dit en door dat!

In lucht, en in water, in levensmiddelen, en in een omhelzing, in alles, en alles, ziet de hedendaagsche wetenschap het bacillengevaar, en - zegt de schrijver in de Matin - in theorie mogen alle deze gevaren zoo zijn, in de praktijk is hunne uitwerking veel minder vreeselijk dan men zou denken, omdat de natuur, het leven, zichzelf helpt, zichzelf beschermt, zichzelf er uit redt.

Zoo is het. En zoo is het m.i. óók met de huwelijksgevaren, omtrent het bestaan waarvan niemand de waarheid zal willen bestrijden, maar die, met dat al, niet zijn te voorkomen, noch te regelen, door de onkiesche, en hem met een véél te groote verantwoordelijkheid bekleedende inmenging van een derde!

‘Ik heb het beste deel gekozen’ -, aldus juicht gij, oude vrijster, of manwijf, product van het derde geslacht! Ga eens vragen intusschen bij diezelfde doktoren, die zooveel gevaren zien in het huwelijk, welke ziekten, van zenuwen en geslachtsorganen, zij toeschrijven, aan het ongehuwd-blijven der in hare geslachtsbehoefte onbevredigd-gebleven vrouw. Zij durven het op het spreek-uur niet ronduit zeggen in uw gezicht, noch misschien aan uwe tevergeefs een man voor u zoekende mama; maar, bij de heerschende schrijfwoede, die óók de medische wetenschap maakt tot gemeen-goed, uiten zij zich des te onbewimpelder in hunne artikelen, brochures, en beschouwingen. Beter echter nog dan hunne theorie bewijst de werkelijkheid rondom ons de droeve waarheid, dat ongehuwde vrouwen, al hebben zij andere kwalen misschien dan de gehuwde, geenszins door haar maagdelijken staat gevrijwaard blijven voor ziekten en ongemakken. Wel het tegendeel!

Zoodat men, alles zaâmgenomen, tot de conclusie komt dat, waar geslachtsomgang zoowel als onthouding, beide hunne eigenaardige schaduwzijden opleveren, het m.i. wijzer, en reiner óók is, die intieme quaestie te laten beslissen door eigen ik, door liefde-verlangen, dan haar te laten uitmaken door een lang niet altijd onfeilbaren zeer- of hooggeleerde, met een soort veeartsattest: ‘Deze stier is tot het doel geschikt’; ‘deze koe is niet gezond genoeg voor de handeling’ - etc, etc.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.