De Hollandsche Lelie. Jaargang 22

Ter bespreking toegezonden.

(Op deze boeken wordt wellicht nader teruggekomen.)

Internationale Scheurkalender (uitgever W.J. Thieme, Zutphen). Van dezen kalender zij allereerst gezegd, dat ik het vriendelijke, heldere schild graag zie in de donkerte onzer winterdagen, en ten tweede dat hij mij een werkelijk-aangename verschijning is in de huiskamer, omdat ik, onder de verschillende gedachten en spreuken, die hij geeft in verschillende talen, meer dan een uitknipte om te bewaren in naaidoos of schrijfportefeuille; van die levenswaarheden, die je helaas te dikwijls vergeet, en waaraan het wel goed is op die manier herinnerd te worden. -

De Roode Pimpernel, door Baronesse Orczij (uit het Engelsch vertaald). (Uitgever H. Honig, Utrecht). Een boek dat in Engeland 217 maal is herdrukt in korten tijd, waaruit een tooneelstuk werd getrokken dat 600 maal achtereen in Londen is opgevoerd, een boek met zoo'n onvervalschten volks-titel als: De Roode Pimpernel, en dat toch geschreven is door 'n ‘barones’, een boek vol avonturen, waarvan het slot is ‘vreugde en geluk’ voor hen ‘die zooveel leed hadden doorstaan’ - ziedaar zoo recht ‘de’ allemans-gading-lectuur die er in gaat, die je wat geeft voor je geld, amusement, spanning, aandoening, wat je maar wilt. - Ik ken 'n meneer, die den heelen Zondag met het Zondags-blad van de Avondpost gelukkig is; hij gaat er mee achter de kachel zitten 's winters, en zomers er mee schommelen op z'n poppen-waranda'tje in zijn luien stoel. En hij spelt elk verhaaltje erin, elke mop, elke zeurkouserij; daar hij niet heel vlug leest, - de man is ambtenaar, en daarbij behoef je niet vlug te wezen, we hebben er zóóveel om weinig werk te doen, - komt hij op die manier den ganschen Zondag rond. - Wel, ik zal hem tot afwisseling De Roode Pimpernel recommandeeren. Dat zal 'm heel wat uren kostelijk bezighouden. En zoo zijn er duizenden en duizenden. Want, zonder gekheid, deze in den tijd der fransche revolutie verlegde roman ontleent daaraan een hoogst afwisselenden inhoud.

Van de Revolutie tot de Restauratie, door Johanna W. Naber (uitgever H.W. Tjeenk Willink en Zn., Haarlem). Drie herinneringen bevat dit boekje, namelijk aan Madame Campan, Eugenie de Coucy en Letitia Ramolino. Voor menschen die véél historie en memoires

[p. 358]

lezen is dit maar oppervlakkige lectuur, uitteraard. Daarentegen kunnen jonge meisjes, en zij die niet anders dan romans en novellen ter hand nemen, hier beter voedsel voor hun geest vinden dan 't meeste wat heden ten dage geboden wordt. Vooral hun, die 'n cadeau geven willen, 'n ‘nuttig’ cadeau, zij er op gewezen hoe ze hier een boek vinden, waaraan elke ontwikkelde vrouw en elke fiere backfisch, die hemelhoog neerziet op ‘kinderlectuur’, wat heeft.

Gedichten van C.H. du Quesne - van Gogh (uitgever J.F. van de Ven, Baarn). Ik heb van Mevrouw du Quesne - van Gogh reeds eenige malen gedichtjes opgenomen in dit blad. De gevoelige toon ervan trok mij aan. Ook in dezen bundel vind ik zulke aantrekkelijke versjes, zooals b.v. Weerspiegeling, waarvan de zoetvloeiende vorm 't al te banale van de slotgedachte vergoedt. - Voorbeschikt is bijzonder aandoenlijk-droevig. Om het kort-krachtig einde komt je een traan van meegevoel in de oogen. Jammer dat er zooveel zwakke onbeduidende versjes óók in zijn, zooals b.v. die regels uit: In 't Rijksmuseum

Waar wij gestaag
Verslijten uur na uur,
En in aanschouwing graag
Vergeten tijd en duur.

Dat is gerijmel. En zoo zijn er méér, die liever in de portefeuille hadden moeten blijven, om de onbeduidendheid. Mevrouw du Quesne - van Gogh beschikt over 'n aanleg tot gemakkelijk ‘dichten’, die, juist dóór die gemakkelijkheid, zijn gevaren meebrengt; 't geen niet wegneemt dat ik haar bundeltje, als gehéél genomen, met heel veel genoegen heb gelezen, als 'n uiting van gevoelig en klaar zieleleven, gezegd zonder aanstellerij van anderen willen nadoen, in welluidende klanken. - 'n Bundeltje met 'n ziel erin. -

Nieuwste methode voor het piano-spel door W.J. Mennes, muziekleeraar te Amsterdam (uitgever W. Leydenroth van Boekhoven, Utrecht) is een minder ter bespreking geschikte uitgave voor déze rubriek, zoodat wij volstaan met de aankondiging. -

De Elf provinciën is óók 'n oude-bekende-kalender. En een die mij steeds even sympathiek biijft. Voor hen, die kennissen in het buitenland hebben, (en wie heeft die niet tegenwoordig, in dezen reis-tijd?) is het een bijzonder aardig idee, juist dézen kalender als cadeau te zenden, want hij geeft boven elk weekblad heel aardige groote kiekjes uit geheel Nederland. - In plaats van de afgezaagde X-mas-cards, dat offer dat wij jaarlijks aan onze Engelsche kennissen moeten brengen, is zoo'n kalender 'n heel aanbevelenswaardige Kerstmisgave.

Gedichten van Guido Gezelle (uitgever L.J. Veen, Amsterdam). Aan het mode-gedweep met Gezelle, voornaamlijk door menschen die hem niet lezen, veel minder begrijpen, heb ik nooit meegedaan. Voor mij is Gezelle volstrekt niet zoo'n achtste wereldwonder als zijn bewonderaars à tout prix je, met oogvertrekken van ‘Je moet hóóg staan om 'm te vatten’ zouden willen wijsmaken. Voor mij is hij de beminnelijke dichterfiguur, uit het lieflijk Vlaamsche land, die, in héél, zoetelijk klinkende taal, heel eenvoudige en heel-gewone onderwerpen zoo, - ik zou willen zeggen - rein bezingt, dat je 'n grooten stillen eerbied voelt voor zijn ziel. - Zóó lees ik zijn verzen - voor 't meerendeel, als je ze welbeschouwt, in 'n voor ons Noord-Nederlanders soms hoogst onverstaanbaar Vlaamsch, en voor 't meerendeel handelend overheel-kleine-levensdingen. - Toch: verzen, die je zoo machtig ontroeren, omdat ze zoo beminnelijk zijn, beminnelijk van vorm in hun gróóte zoet-vloeiendheid, beminnelijk naar den schoonen, nooit iets dat grof of plat of vuil is ook zelfs maar benaderenden inhoud. - Voor de massa is zoo'n dichtbundel niet; voor de élite is ze 'n ware, 'n echte feestgave, iets om uitgever en verzamelaarster (dr: J. Aleida Nyland) héél dankbaar voor te zijn. -

Bijgeloof uit alle tijden: Hekserij door F.S. Knipscheer (uitgave van de Hollandia-drukkerij, Baarn). Dit boekje bevat een en ander over heksenprocessen, dat wèl interessant is, o.a. 't geen wij lezen op blz. 43 en volgende over Balthasar Bekker, den grooten bestrijder van bijgeloof, (omstreeks 1650). Waarom hebben de uitgevers deze uitgave met zulk een leelijk en wansmakelijk-bang-makerij prentje versierd?

De firma H.G.M. Roelandts te Schiedam geeft uit 'n goedkoope uitgave van Familie en Kennissen van Haverschmidt en van diens ‘Snikken en Grimlachjes’ door Piet Paaltjens, beide uitgaven, tot den ongelooflijk-goedkoopen prijs, van 60 cts. per stuk. Tegelijkertijd verschijnt bij deze firma een Levensschets van Haverschmidt door dr: Joh: Dyserinck. - Er zijn boeken die nooit verouderen - de Camera Obscura is er een van; Haverschmidts werk behoort er óók toe. Piet Paaltjens! Kent gij

[p. 359]

iets in onze hedendaagsche ‘jongeren’ poezie, dat háált bij dat:

O spreek mij niet van liefde,
Van vriendschap en van trouw;
Die zijn al sinds lang overleden,
'k Ben lang er al van in den rouw.

Neen, spreek mij van 's menschen ellende
Van al zijn kommer en nood;
En hoe hij zijn broeders leven
Verbittert - dan lach ik mij dood.

Dat is geen Heine-nadoenerij; (zooals hijzelf erkent onder Heine's invloed te zijn geweest), dat is Heine. En op zijn allerbest 'n Heine. -

En dan zijn Drie Studentjes. Iedereen - óók die van de rest van Piet Paaltjens niets afweet - heeft, geloof ik, wel daarvan gehoord:

Drie vrienden in lust en in nood;
Blij sprongen ze in de armen der wereld,
En de wereld - - kneep ze dood -

Naast Piet Paaltjens moet je 't langdradig gekerm van onze hedendaagsche jongelingschap leggen - dan zie je eerst recht wat 'n lamzakken die zijn! - - In Familie en kennissen heeft mij altijd: Mijn broertje 't best van al bevallen, om de groote, groote gevoeligheid van toon; zoo onopgesmukt, juist dáárdoor zoo roerend, vertelt de auteur die wreede herinnering aan 'n jammerlijk oogenblik. -

En nu komt Dyserinck, en laat het ‘verklarend’ licht van 'n herinnering vallen op die zoo héél sympathieke persoonlijkheid (zie zijn portretten maar eens aan, zóó'n gezicht liegt niet). Mij zijn zulke door anderen, van achterenaf geschreven toelichtingen over algestorven menschen altijd 'n beetje pijnlijk, 'n soort heiligschennis. Zoo iemand kan het nog zoo goed meenen, en toch zoo heel anders 'n kijk hebben achterna op de intimiteit waarvan alleen de betrokkene-zelf het ware wist. Toch doet Dyserinck wèl zijn best, geeft hij óók wel bijzonderheden ten beste, die je niet kende, en Haverschmidt er nog te liever om doen krijgen; zooals b.v. blz. 42, waar wij lezen dat Haverschmidt op den 3^den October, ter gelegenheid van het Leidsche ontzetfeest, van de trappen der Societeit Minerva een toespraak tot de burgers richtte, welke eindigde, nadat hij de vaderlanders van 1575 hemelhoog had verheven om hun kloekheid: ‘Zoo waren uwe vaderen der zestiende eeuw, maar als ik nu neerzie op de burgerij van den tegenwoordigen tijd, dan... dan zeg ik, dat er onder loopen, die niet waard zijn om te staan in de schaduw van een dooden hond.’

Onnoodig te zeggen dat de dappere Leidenaren hem met ballende vuisten te lijf wouen. -

Zulke menschen, die wat durven, 'n wáárheid durven zeggen, - zij zijn niet geschikt voor 't leven en voor de geordende maatschappij en voor het predikant-schap van, leuter maar toe Zondags, en eet en drink je in de week verder vol aan de tafel der je aanbiddende rijke gemeenteleden, en voor de armen zal 't Leger des Heils ondertusschen wel zorgen. - Haverschmidt heeft de waarheid hiervan bewezen. Hij was te goed, te teer, te fijnbesnaard, voor al dien rommel die leven heeft. En zijn nagedachtenis is er mij altijd héél, héél eerbiedwaardig door - en zijn boeken behooren voor mij tot die stukjes literatuur, die ik vereer, omdat ze bovenal zijn van den mensch in den artist.

Schoolvriendinnen, door Stella Mare, (met illustraties van Dirk Harting.) Uitgever H. Honig, Utrecht) is een meisjesboek van onze medewerkster Stella Mare, uit wier schetsjes van kinderleven, geregeld in dit Blad verschenen, de lezeressen haar stijl en verteltrant kunnen beoordeelen. Het is een dik, gezellig-babbelend, vlug-geschreven boek, dat eindígt met de voor alle jonge meisjes, die 't zullen lezen, blijde tijding, hoe 'n zij en 'n hij mekaar vonden.

Huwelijksgeluk, door Otto Funcke, uit het duitsch vertaald door P. Warmenhoven, predikant te Aarlanderveen. (Uitgever A.W. Sijthoff, Leiden.) - Voor hen, die den naam Otto Funcke kennen, - in christelijke kringen een zéér bekende naam - is het wellicht overbodig te zeggen, dat we hier te doen hebben niet met een roman, doch met opstellen, ten bate van verloofden en gehuwden, zeer ernstige en zeer-aanbevelenswaardige raadgevingen, welke volstrekt niet altijd alléén voor orthodoxe-christenen hunne waarde hebben, maar over 't algemeen zeer-algemeen-menschkundig aandoen, en daarom door elkeen ter harte te nemen zijn. Zoo b.v. is hetgeen de schrijver blz. 31 zegt, omtrent het oppervlakkige der meeste kennismakingen dóór onze dwaze vormen zeer juist gezien, al begint zij van lieverlede meer en meer te verdwijnen die stijfheid, die in Duitschland nog zoo zéér den omgang van beiderlei kunne onderling beknelt.

Uit de Aarde, naar het Deensch van Ingeborg Maria Sick (uitgever H. Honig, Utrecht). - Van deze goede schrijfster, aan wie wij onder anderen Loutering danken, had

[p. 360]

ik wel wat anders gewenscht te zien vertaald door mevrouw Logeman van der Willigen, dan een zoo onbeduidend bundeltje novellen. Zulke stukjes als b.v. dat over Tyrol kunnen er in het oorspronkelijke nog door; maar is het der moeite waard zulke afgezaagdheden nu óók nog in het hollandsch over te zetten.? Er wordt heusch te véél overgezet, rijp en groen; deze novellen zijn klein-werk, waarvoor ik geen reden zie het met alle geweld over de eigen enge grenzen te brengen.

De blinde Loods door Giovanni Papini, uit het Italiaansch vertaald, en met een inleiding van Albert Verweij (uitgever Maas en van Suchtelen, Amsterdam). - Wéér 'n voorbeeld van onnoodige vertaalwoede. Waren deze opstelletjes niet, met 'n gemaniereerde woorden-omhaal, den goedgeloovigen lezer aangeprezen door de geleerd-doenerij van Albert Verweij, nog vermeerderd met 'n in het boek gelegd papier, waarin 'n Italiaansch criticus zijn collega Papini ophemelt, ik geloof niet dat iemand heel veel anders zou zoeken en vinden in deze gezochte praatjes, dan hier en daar 'n weinigje oorspronkelijkheid verborgen onder 'n vernis van: Nu wil ik 's wat héél, héél àparts doen. - Als je je de moeite hebt gegeven uit dien vorm uit te pellen den kern, dan heb je inderdaad wel eens wat goeds, zooals in: Een absoluut bespottelijke geschiedenis, maar die kern is toch heusch niet zóó bijzonder, dat hij de moeite van 't lezen loont. Wie weten wil wáárom de man zich aanstellerig 'n blinde loods noemt, in den titel van het bundeltje, die leze de opgesmukte Albert-Verweij-inleiding. Wat mij betreft, ik herhaal, ik geloof dat uitgevers goed zouden doen, als ze wat meer in gedachten hielden de rake spotternijen van Paap, in zijn zooeven herdrukten roman Vincent Haman, aangaande de vertaal-geleerd-doenerij, waarin zeker soort ‘letterkundige’ Nederlanders zwelgen, die vertalen, wat het óók zij, al maar door geleerd-doenerig vertalen.

ANNA DE SAVORNIN LOHMAN.